Abstrakt

Podczas kongresu zjednoczeniowego jedenastu organizacji kombatanckich zwołanego w Warszawie w dniach 1 i 2 września 1949 roku – utworzono Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, zrzeszający także dyspozycyjnych wobec komunistów księży „patriotów”. Tydzień później prymas Polski Stefan Wyszyński, nawiązując do tego wydarzenia w liście do duchowieństwa archidiecezji gnieźnieńskiej z 8 września 1949 roku, pisał, że boleje nad tyloma „tragediami dusz kapłańskich, które złamały się pod naciskiem różnych okoliczności. Ich katastrofa godzi i w niewinnych kapłanów, i w ich posłannictwo”. Celem artykułu jest ukazanie wielopłaszczyznowych relacji prymasa Wyszyńskiego ze środowiskiem księży „patriotów” oraz odpowiedź na następujące pytania badawcze: jaki był stosunek hierarchy wobec kapłanów, którzy zdecydowali się na jawną współpracę z komunistyczną władzą?; jakie działania względem tego środowiska podejmował prymas?; w jaki sposób odpowiadali na nie duchowni „reżimowi”?; jak księża „patrioci” zareagowali na uwięzienie prymasa?