Komunikacyjne rytuały Jana Pawła II podczas pielgrzymki do Boliwii w 1988 roku

Katarzyna Flader-Rzeszowska

doi:10.21697/kmt.2025.63.02

Published: 2025-09-30

Vol. 63 No. 3 (2025)

John Paul II’s Nonverbal Communication Rituals During His Pilgrimage to Bolivia in 1988

Katarzyna Flader-Rzeszowska

Kultura Media Teologia

Section: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/kmt.2025.63.02

Abstract

The article is dedicated to the communication rituals (secular, sacred, everyday, and occasional) of John Paul II during his pilgrimage to Bolivia in 1988. It focuses particularly on nonverbal communication. The main research question is whether nonverbal communication helped establish relationships with the faithful, and whether the Pope conveyed Christian values and reinforced the message of his pastoral visit through gestural and facial codes. The sources of analysis are media reports that accompanied the pastoral visit, especially press photographs and video materials posted on the YouTube channel documenting the pilgrimage. The method of content analysis and a contextual method were used, interpreting the Pope's nonverbal communication in the context of the social and political changes taking place in Bolivia in the 1980s. As has been demonstrated, John Paul II developed his own style of communication within nonverbal communication; in interactions with the faithful, he was characterized by an affiliative tendency based on close distance, touch, and eye contact. Through clear interpersonal communication, the Pope built community and developed the personal potential of both sides of the communicative exchange. Cultural differences did not pose a barrier to interpersonal communication for him.

Keywords:

nonverbal communication, interpersonal communication, Bolivia, John Paul II

Download files

pdf

Citation rules

Flader-Rzeszowska, Katarzyna. “John Paul II’s Nonverbal Communication Rituals During His Pilgrimage to Bolivia in 1988”. Kultura Media Teologia, vol. 63, no. 3, Sept. 2025, pp. 30-46, doi:10.21697/kmt.2025.63.02.

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Antas, J. (2001). Co mówią ręce. Wprowadzenie do komunikacji niewerbalnej. W R. Przybylska & A. Przyczyna (red.), Retoryka dziś. Teoria i praktyka (s. 437–459). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Axtell, R. (2010). Powinności i tabu na całym świecie. W J. Stewart (red. nauk.), Mosty zamiast murów.
Google Scholar

Podręcznik komunikacji interpersonalnej (tłum. P. Kostyło, J. Kowalczewska, J. Suchecki). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Buber, M. (1992). Ja i Ty (przeł. J. Doktór). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wydawniczego PAX.
Google Scholar

Chmielowska-Marmucka, A., & Górska, B. (2015). O komunikacji interpersonalnej – werbalnej, niewerbalnej i wokalnej wymianie sygnałów w kontekście edukacyjnym. Problemy współczesnej pedagogiki, 1, 25–39.
Google Scholar

Drabik, B. (2019). Czy gesty i postawy liturgiczne to emblematy? Status kinetycznych znaków liturgicznych w świetle istniejących klasyfikacji gestów. W J. Winiarska & A. Załazińska (red.), Widzieć – rozumieć – komunikować (s. 117–144). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376388984.07
Google Scholar

Ekman, E., & Friesen, W. (1969). The repertoire of nonverbal behavior: Categories, origins, usage, and coding. Semiotica, 1(1), 49–98. DOI: https://doi.org/10.1515/semi.1969.1.1.49
Google Scholar

Flader, K. (2008). Promieniowanie rapsodyzmu. W kręgu myśli i praktyki teatralnej Mieczysława Kotlarczyka. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar

Gesteland, R. (2000). Różnice kulturowe a zachowania w biznesie (przeł. H. Malarecka-Simbierowicz). Warszawa: PWE.
Google Scholar

Grove, T. (2010). Niewerbalne elementy interakcji. W J. Stewart (red. nauk.), Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej (tłum. P. Kostyło, J. Kowalczewska, J. Suchecki) (122–132). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Hall, E.T., & Hall, M.R. (1990). Understanding cultural differences. Yarmouth, ME: Intercultural Press.
Google Scholar

Hall, E.T. (2001). Ukryty wymiar (tłum. T. Hołówka). Warszawa: Muza.
Google Scholar

Hardison, J. (2010). Polepszanie związków interpersonalnych przez dotyk. W J. Stewart (red. nauk.), Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej (tłum. P. Kostyło, J. Kowalczewska, J. Suchecki) (s. 141–149). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Jan Paweł II człowiek kultury (2008). W K. Flader & W. Kawecki (red.), Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT. Jan Paweł II. (2013a). Homilia podczas mszy św. dla wiernych archidiecezji, „Droga Dobrego Samarytanina”, Cochabamba, 11 maja 1988. W Z. Struzik & T. Szyszka (red.), Jan Paweł II w Boliwii (s. 307–313). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar

Jan Paweł II. (2013b). Przemówienie do intelektualistów i przedstawicieli klasy rządzącej, Santa Cruz, 12 maja 1988. W Z. Struzik & T. Szyszka (red.), Jan Paweł II w Boliwii (265–272). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar

Jankosz, M. (2024). Jana Pawła II słowa i gesty. O werbalnych i niewerbalnych zachowaniach papieża w różnych sytuacjach komunikacyjnych podczas pierwszej pielgrzymki do Polski. Kraków: Wydawnictwo Salwator. DOI: https://doi.org/10.15633/9788383700519
Google Scholar

Jaroszewska, E. (2014). Różnice kulturowe jako bariera w komunikowaniu masowym i interpersonalnym. W J.W. Adamowski & A. Jaskiernia (red.), Międzykulturowe aspekty działalności mediów w epoce globalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Jasień, P. [Karol Wojtyła]. (1957). O teatrze słowa. Tygodnik Powszechny, 11 (365), 1–2.
Google Scholar

Kowzan, T. (1976). Znak w teatrze. W J. Degler (red.), Wprowadzenie do nauki o teatrze, t. 1: Dramat – Teatr. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Leathers, D. (2007). Komunikacja niewerbalna. Zasady i zastosowanie (tłum. M. Trzcińska). Warszawa: PWN.
Google Scholar

McNeill, D. (1992). Hand and Mind: What Gestures Reveal About Thought. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar

Milewska-Matlak, M. (2024, 20 sierpnia). Komunikacja niewerbalna w konflikcie – jak rozwiązywać konflikty? Centrum Mediacji JP. https://centrummediacji-jp.pl/komunikacja-niewerbalna-w-konflikcie- jak-rozwiazywac-konflikty
Google Scholar

Mocarz-Kleindienst, M. (2017). Niewerbalne style komunikacyjne w przekładzie. Tertium Linguistic Journal, 2, 59–70. DOI: https://doi.org/10.7592/Tertium2017.2.2.Mocarz
Google Scholar

Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej (2010). W J. Stewart (red. nauk.), tłum. P. Kostyło, J. Kowalczewska, J. Suchecki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Pavis, P. (2002). Słownik terminów teatralnych (przeł., oprac. i uzupełn. S. Świontek). Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Shannon, C., & Weaver, W. (1949). The Mathematical Theory of Communication. Urbana: University of Illinois Press.
Google Scholar

Szyszka, T. (2019). O co chodzi z Pachamamą? Wywiad Franciszka Kucharczyka. Gość Niedzielny. https://www.gosc.pl/doc/5981994.O-co-chodzi-z-Pachamama
Google Scholar

Szyszka, T. (2013). Problem ubóstwa oraz różnorodność kulturowo-etniczna w nauczaniu Jana Pawła II podczas wizyty w Boliwii. W Z. Struzik & T. Szyszka (red.), Jan Paweł II w Boliwii (s. 175–208). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar

Śniadecka-Kotarska, M. (2013). Kontekst społeczno-polityczny w Boliwii przed pielgrzymką apostolską Jana Pawła II. W Z. Struzik & T. Szyszka (red.), Jan Paweł II w Boliwii (s. 83–112). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar

Załazińska, A. (2000). Schematy myśli wyrażane w gestach. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Zielińska, M. (2013). Referaty studentów Naukowego Koła Misjologów. W Z. Struzik & T. Szyszka (red.),Jan Paweł II w Boliwii (s. 23–35). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Google Scholar

Katarzyna Flader-Rzeszowska

k.flader-rzeszowska@uksw.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-4110-9788

Affiliation:

Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Katarzyna Flader-Rzeszowska (dr hab., prof. UKSW) – teatrolożka, wykładowczyni na kierunku Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, profesorka w Katedrze Komunikacji Kulturowej i Artystycznej UKSW. W latach 2020–2025 zastępczyni redaktora naczelnego miesięcznika „Teatr”. Autorka m. in. książek: Bioteatr Agnieszki Przepiórskiej. Komunikacja, relacja, wspólnota emocji (Warszawa 2025), Wypowiedzieć człowieka. Poezjoteatr Tadeusza Malaka (Wrocław 2016), Teatr przeciwko śmierci. Kryptoteologia Tadeusza Kantora (Warszawa 2015).