Ludność żydowska w Polsce po II wojnie światowej: Zarys problematyki

Marcin Szydzisz

Opublikowane: 2022-12-30

Tom 1 (2022)

Ludność żydowska w Polsce po II wojnie światowej

Zarys problematyki

Marcin Szydzisz

Abstrakt

Artykuł jest próbą całościowego, choć ze zrozumiałych względów skrótowego, opisania problematyki ludności żydowskiej w Polsce po II wojnie światowej. Żydzi polscy w najboleśniejszy sposób doświadczyli Holocaustu, z 3,5 mln obywateli II Rzeczpospolitej żydowskiego pochodzenia ocalało około 10%. Część z nich po wojnie miała zamiar odbudowywać swoje życie w powojennej Polsce. Niestety różne okoliczności spowodowały, że stało się to niemożliwe. Przejawy antysemityzmu i te powojenne i te z lat 1956–1957 oraz kampania antysyjonistyczna (1967–1968) oraz polityka komunistycznych władz zmusiły dużą część Żydów i osób pochodzenia żydowskiego do emigracji. Przemiany po 1989 r. umożliwiły wszechstronny rozwój życia żydowskiego w naszym państwie. Pojawiły się różnego rodzaju inicjatywy, organizacje i działania, które temu służyły. Mimo że społeczność żydowska jest w Polsce nieliczna, to jednak jest bardzo widoczna i wciąż ma wpływ na polską kulturę i życie społeczne w naszym kraju.

Słowa kluczowe:

Żydzi, emigracja, antysemityzm, 1945, 1989

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Szydzisz, M. (2022). Ludność żydowska w Polsce po II wojnie światowej: Zarys problematyki. LIBERTAS RELIGIOSA Studium Interdyscyplinarne wolności Religijnej, 1, 169–187. Pobrano z https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/lr/article/view/11572

Cited by / Share

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Informacja dotycząca emigracji do Izraela, KC PZPR, Biuro Polityczne, sygn. V/51.
Archiwum Państwowe w Wałbrzychu, PMRN Wałbrzych, sygn. 1/109
Archiwum Państwowe we Wrocławiu
KW PZPR, Wydział Administracyjny, sygn. 74, XIV/18.
KW PZPR, Wydział Administracyjny, 74, XIV/13.
Ocena sytuacji politycznej w środowiskach mniejszości narodowych, na Dolnym Śląsku, KW PZPR, Egzekutywa, sygn. 74, IV/17.
Fragment z pisma kierownik Wydziału Organizacyjnego Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu (XII 1949), KW PZPR, Wydział Organizacyjny, sygn. 74, VI/115.
Załącznik nr 1 do protokołu nr 6 Posiedzenia Egzekutywy KW PZPR we Wrocławiu z dnia 18 marca 1968 r., KW PZPR, Egzekutywa, sygn. 74, IV/141.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie
Memoriał w sprawie osadnictwa Żydów na Dolnym Śląsku, Wydział Prodyktywizacji, sygn. 11, bp
TSKŻ, List Koplasa Winnickiego i Mojżesza Karzbruna do ZG TSKŻ, 16 XII 1956, sygn. 68, bp.
TSKŻ, List Eliego Tregiera do ZG TSKŻ, 17 XII 1956, sygn. 104, bp.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
J. Czerniakiewicz, Repatriacja ludności polskiej i żydowskiej z ZSRR 1944–1959, sygn. MSW II, 9034
Notatka w sprawie wystąpień antysemickich w Dzierżoniowie i Wałbrzychu (tajne), sygn. IPN BU MSW I 349.
Adelson J., W Polsce zwanej ludową, w: Najnowsze dzieje Żydów w Polsce, red. J. Tomaszewski, Warszawa 1993, s. 387–478.
Banaszewicz-Ossowska E., Tożsamość społeczno-kulturowa młodych Żydów wrocławskich, „Zeszyty Etnologii Wrocławskiej”, 2016, nr 24(1), s. 53–64.
Berendt G., Życie żydowskie w Polsce w latach 1950–1956. Z dziejów Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Gdańsk 2006.
Czerniakiewicz J., Przemieszczenia ludności polskiej z ZSRR 1944–1959, Warszawa 2004.
Cukras J., Młodzi Żydzi w Polsce. Socjologiczna analiza tożsamości społeczno-kulturowej, „Etnografia Polska”, 47(2003), nr 1–2, s. 247–266.
Grabski A., Kształtowanie się pierwotnego programu żydowskich komunistów w Polsce po Holokauście, w: G. Berendt, A. Grabski, A. Stankowski, Studia z Historii Żydów w Polsce po 1945 roku, Warszawa 2000, s. 67–102.
Kersten K., Żydzi. Komunizm. Anatomia półprawd 1939–1968, Warszawa 1992.
Mach H., Syjoniści i agresja, „Słowo Polskie”, 1968, nr 70 (22 III).
Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.
Olejnik L., Żydzi łódzcy w latach 1956–1972, w: Społeczność żydowska w Polsce przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, red. G. Berendt, Warszawa 2009, s. 123–136.
Stankowski A., Nowe spojrzenie na statystyki dotyczące emigracji Żydów z Polski po 1949 r., w: G. Berendt, A. Grabski, A. Stankowski, Studia z Historii Żydów w Polsce po 1945 roku, Warszawa 2000, s. 103–151.
Stola D., Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warszawa 2000.
Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010.
Szaynok B., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945–1950, Wrocław 2000.
Szaynok B., Ludność żydowska w Polsce (1944–1968), w: Po wojnie: historia społeczności żydowskiej w Polsce po 1945 roku – materiały edukacyjne, Wstęp – kontekst historyczny, https://www.polin.pl/pl/system/files/attachments/wstep_kontekst_historyczny_0.pdf [16.09.2022].
Szaynok B., Polska-Izrael 1948–1967, w: Brzemię pamięci. Współczesne stosunki polsko-izraelskie, red. E. Kossewska, Warszawa 2009, s. 15–30.
Szydzisz M., Działalność kulturalna społeczności żydowskiej na Dolnym Śląsku, „Kwartalnik Historii Żydów”, 2011, nr 237(1), s. 65–90.
Szydzisz M., Odpływ. O działalności teatralnej społeczności żydowskiej na Dolnym Śląsku, „Notatnik Teatralny”, 56–57(2009), s. 362–370.
Szydzisz M., Przejawy antysemityzmu i emigracja ludności żydowskiej z Dolnego Śląska w latach 1956–1957, w: Państwo Izrael, analiza politologiczno-prawna, red. E. Rudnik, Warszawa 2006, s. 112–129.
Szydzisz M., Społeczność żydowska na Dolnym Śląsku w świetle działalności Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce w latach 1950–1989, Wrocław – Warszawa 2019.
Waszkiewicz E., Kongregacja Wyznania Mojżeszowego na Dolnym Śląsku na tle polityki wyznaniowej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1945–1968, Wrocław 1999.
Węgrzyn E., Wyjeżdżamy!, wyjeżdżamy!?, Alija gomułkowska 1956–1960, Kraków – Budapeszt 2016.
Władyka W., Rykowski Z., Polska próba. Październik 56, Kraków 1989.
Wieczorek P., Żydzi w Wałbrzychu i powiecie wałbrzyskim 1945–1968, Wrocław – Warszawa 2017.
Zaręba M., Wielka trwoga, Kraków 2012.
https://sztetl.org.pl/pl/slownik/centralny-komitet-zydow-w-polsce-ckzp [07.09.2022].
https://www.gov.pl/web/mniejszosci-narodowe-i-etniczne/zydzi [14.09.2022].
https://www.prchiz.pl/misja [13.09.2022].
https://www.rp.pl/historia/art7996181-przemowienie-wladyslawa-gomulki-na-kongresie-zwiazkow-zawodowych-19-czerwca-1967-r [23.09.2022]. Google Scholar

Marcin Szydzisz

https://orcid.org/0000-0001-9166-8273

Afiliacja:

Uniwersytet Wrocławski Polska

Biogram

Marcin Szydzisz – dr hab. nauk politycznych, historyk, prawnik; adiunkt w Instytucie Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor ponad 50 artykułów, rozdziałów i monografii na tematy związane z problematyką bliskowschodnią (szczególnie Izraelem i Palestyną), polską polityką zagraniczną, mniejszościami narodowymi w Polsce i Europie.