Ludność żydowska w Polsce po II wojnie światowej: Zarys problematyki

Marcin Szydzisz

Published: 2022-12-30

Vol. 1 (2022)

Ludność żydowska w Polsce po II wojnie światowej

Zarys problematyki

Marcin Szydzisz

Abstract

The article is an attempt to comprehensively, though for understandable reasons briefly, describe the problems of the Jewish population in Poland after World War II. Polish Jews experienced the Holocaust the most painfully, out of the 3.5 million citizens of the Second Polish Republic of Jewish origin, about 10% survived. After the war, some of them intended to rebuild their lives in post-war Poland. Unfortunately, various circumstances made it impossible. Manifestations of anti-Semitism – post-war and those from 1956–1957 – as well as the anti-Zionist campaign (1967–1968) and the policy of the communist authorities forced a large part of Jews and people of Jewish origin to emigrate. The transformations after 1989 enabled the comprehensive development of Jewish life in our country. Various types of initiatives, organizations and activities appeared to serve this purpose. Although the Jewish community in Poland is small, it is very visible and still influences Polish culture and social life in our country.

Keywords:

Jews, emigration, anti-semitism, 1945, 1989

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Szydzisz, M. (2022). Ludność żydowska w Polsce po II wojnie światowej: Zarys problematyki. LIBERTAS RELIGIOSA Studium Interdyscyplinarne wolności Religijnej, 1, 169–187. Retrieved from https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/lr/article/view/11572

Cited by / Share

References

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Informacja dotycząca emigracji do Izraela, KC PZPR, Biuro Polityczne, sygn. V/51.
Archiwum Państwowe w Wałbrzychu, PMRN Wałbrzych, sygn. 1/109
Archiwum Państwowe we Wrocławiu
KW PZPR, Wydział Administracyjny, sygn. 74, XIV/18.
KW PZPR, Wydział Administracyjny, 74, XIV/13.
Ocena sytuacji politycznej w środowiskach mniejszości narodowych, na Dolnym Śląsku, KW PZPR, Egzekutywa, sygn. 74, IV/17.
Fragment z pisma kierownik Wydziału Organizacyjnego Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu (XII 1949), KW PZPR, Wydział Organizacyjny, sygn. 74, VI/115.
Załącznik nr 1 do protokołu nr 6 Posiedzenia Egzekutywy KW PZPR we Wrocławiu z dnia 18 marca 1968 r., KW PZPR, Egzekutywa, sygn. 74, IV/141.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie
Memoriał w sprawie osadnictwa Żydów na Dolnym Śląsku, Wydział Prodyktywizacji, sygn. 11, bp
TSKŻ, List Koplasa Winnickiego i Mojżesza Karzbruna do ZG TSKŻ, 16 XII 1956, sygn. 68, bp.
TSKŻ, List Eliego Tregiera do ZG TSKŻ, 17 XII 1956, sygn. 104, bp.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
J. Czerniakiewicz, Repatriacja ludności polskiej i żydowskiej z ZSRR 1944–1959, sygn. MSW II, 9034
Notatka w sprawie wystąpień antysemickich w Dzierżoniowie i Wałbrzychu (tajne), sygn. IPN BU MSW I 349.
Adelson J., W Polsce zwanej ludową, w: Najnowsze dzieje Żydów w Polsce, red. J. Tomaszewski, Warszawa 1993, s. 387–478.
Banaszewicz-Ossowska E., Tożsamość społeczno-kulturowa młodych Żydów wrocławskich, „Zeszyty Etnologii Wrocławskiej”, 2016, nr 24(1), s. 53–64.
Berendt G., Życie żydowskie w Polsce w latach 1950–1956. Z dziejów Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Gdańsk 2006.
Czerniakiewicz J., Przemieszczenia ludności polskiej z ZSRR 1944–1959, Warszawa 2004.
Cukras J., Młodzi Żydzi w Polsce. Socjologiczna analiza tożsamości społeczno-kulturowej, „Etnografia Polska”, 47(2003), nr 1–2, s. 247–266.
Grabski A., Kształtowanie się pierwotnego programu żydowskich komunistów w Polsce po Holokauście, w: G. Berendt, A. Grabski, A. Stankowski, Studia z Historii Żydów w Polsce po 1945 roku, Warszawa 2000, s. 67–102.
Kersten K., Żydzi. Komunizm. Anatomia półprawd 1939–1968, Warszawa 1992.
Mach H., Syjoniści i agresja, „Słowo Polskie”, 1968, nr 70 (22 III).
Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.
Olejnik L., Żydzi łódzcy w latach 1956–1972, w: Społeczność żydowska w Polsce przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, red. G. Berendt, Warszawa 2009, s. 123–136.
Stankowski A., Nowe spojrzenie na statystyki dotyczące emigracji Żydów z Polski po 1949 r., w: G. Berendt, A. Grabski, A. Stankowski, Studia z Historii Żydów w Polsce po 1945 roku, Warszawa 2000, s. 103–151.
Stola D., Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warszawa 2000.
Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010.
Szaynok B., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945–1950, Wrocław 2000.
Szaynok B., Ludność żydowska w Polsce (1944–1968), w: Po wojnie: historia społeczności żydowskiej w Polsce po 1945 roku – materiały edukacyjne, Wstęp – kontekst historyczny, https://www.polin.pl/pl/system/files/attachments/wstep_kontekst_historyczny_0.pdf [16.09.2022].
Szaynok B., Polska-Izrael 1948–1967, w: Brzemię pamięci. Współczesne stosunki polsko-izraelskie, red. E. Kossewska, Warszawa 2009, s. 15–30.
Szydzisz M., Działalność kulturalna społeczności żydowskiej na Dolnym Śląsku, „Kwartalnik Historii Żydów”, 2011, nr 237(1), s. 65–90.
Szydzisz M., Odpływ. O działalności teatralnej społeczności żydowskiej na Dolnym Śląsku, „Notatnik Teatralny”, 56–57(2009), s. 362–370.
Szydzisz M., Przejawy antysemityzmu i emigracja ludności żydowskiej z Dolnego Śląska w latach 1956–1957, w: Państwo Izrael, analiza politologiczno-prawna, red. E. Rudnik, Warszawa 2006, s. 112–129.
Szydzisz M., Społeczność żydowska na Dolnym Śląsku w świetle działalności Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce w latach 1950–1989, Wrocław – Warszawa 2019.
Waszkiewicz E., Kongregacja Wyznania Mojżeszowego na Dolnym Śląsku na tle polityki wyznaniowej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1945–1968, Wrocław 1999.
Węgrzyn E., Wyjeżdżamy!, wyjeżdżamy!?, Alija gomułkowska 1956–1960, Kraków – Budapeszt 2016.
Władyka W., Rykowski Z., Polska próba. Październik 56, Kraków 1989.
Wieczorek P., Żydzi w Wałbrzychu i powiecie wałbrzyskim 1945–1968, Wrocław – Warszawa 2017.
Zaręba M., Wielka trwoga, Kraków 2012.
https://sztetl.org.pl/pl/slownik/centralny-komitet-zydow-w-polsce-ckzp [07.09.2022].
https://www.gov.pl/web/mniejszosci-narodowe-i-etniczne/zydzi [14.09.2022].
https://www.prchiz.pl/misja [13.09.2022].
https://www.rp.pl/historia/art7996181-przemowienie-wladyslawa-gomulki-na-kongresie-zwiazkow-zawodowych-19-czerwca-1967-r [23.09.2022]. Google Scholar

Marcin Szydzisz

https://orcid.org/0000-0001-9166-8273

Affiliation:

Uniwersytet Wrocławski Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Marcin Szydzisz – dr hab. nauk politycznych, historyk, prawnik; adiunkt w Instytucie Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor ponad 50 artykułów, rozdziałów i monografii na tematy związane z problematyką bliskowschodnią (szczególnie Izraelem i Palestyną), polską polityką zagraniczną, mniejszościami narodowymi w Polsce i Europie.