Zawarcie małżeństwa konkordatowego jako realizacja wolności sumienia i wyznania

Barbara Cichorska

doi:10.21697/lr.16394

Opublikowane: 2025-12-22

Tom 4 (2025)

Zawarcie małżeństwa konkordatowego jako realizacja wolności sumienia i wyznania

Barbara Cichorska

LIBERTAS RELIGIOSA Studium interdyscyplinarne wolności religijnej

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/lr.16394

Abstrakt

Wybór małżeństwa jako stanu życia, podobnie jak wszelkie inne decyzje dotyczące życia osobistego, stanowi realizację wolności sumienia i wyznania. Wolność sumienia zapewnia prawo do wyrażania swoich przekonań i światopoglądu, w tym również do wyboru określonego modelu rodziny.

Polski ustawodawca realizuje wolność sumienia i wyznania poprzez przyznanie osobom chcącym zawrzeć małżeństwo prawa wyboru sposobu jego zawarcia, który jest zgodny z ich wartościami i przekonaniami. Obecnie polski system prawa przewiduje dwie formy zawarcia małżeństwa. Poza formą wyłącznie cywilną ustawodawca wprowadził możliwość zawarcia w obecności duchownego małżeństwa, które – po spełnieniu określonych przesłanek – uważa się za zawarte również na forum prawa cywilnego.

Celem artykułu jest analiza przepisów polskiego prawa i próba odpowiedzi na pytanie, czy przepisy polskiego prawa małżeńskiego w zakresie zawierania małżeństw sprzyjają realizacji wolności sumienia i wyznania, czy ją ograniczają. Wobec tak sformułowanego celu postawiono tezę, że współcześnie Państwo polskie, pomimo zapewnienia wolności wyboru formy zawarcia małżeństwa, ingeruje w sposób jego zawierania wobec duchownego, co rodzi potrzebę dyskusji nad zasadnością zmian istniejącego prawa małżeńskiego.

Słowa kluczowe:

wolność sumienia i wyznania, małżeństwo konkordatowe

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Cichorska, B. (2025). Zawarcie małżeństwa konkordatowego jako realizacja wolności sumienia i wyznania. LIBERTAS RELIGIOSA Studium Interdyscyplinarne wolności Religijnej, 4, 147–164. https://doi.org/10.21697/lr.16394

Cited by / Share

Bibliografia

Dekret z dnia 25 września 1945 r. Prawo małżeńskie, Dz.U. 1945, nr 48, poz. 270 z dnia 7 listopada 1945 r.
Google Scholar

Ustawa z dnia 27 czerwca 1950 r. Kodeks rodzinny Dz.U. 1950, nr 34, poz. 308 z dnia 22 sierpnia 1950 r. z późń. zm.
Google Scholar

Dekret z dnia 8 czerwca 1955 r. Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz.U. 1955, nr 25, poz. 151 z dnia 30 czerwca 1955 r.
Google Scholar

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. 1964, nr 9, poz. 59 z późn. zm.
Google Scholar

Ustawa z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku państwa do polskiego autokefalicznego kościoła prawosławnego w RP, Dz.U. z 2023 r. poz. 544.
Google Scholar

Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany dnia 28 lipca 1993 r., Dz.U. 1998, nr 51, poz. 318, 23 IV 1998.
Google Scholar

Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku państwa do kościoła ewangelicko-metodystycznego w RP, Dz.U. z 2023 r. poz. 85.
Google Scholar

Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku państwa do gmin żydowskich w RP, Dz.U. z 2014 r. poz. 1798.
Google Scholar

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.
Google Scholar

Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie ustaw – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 117, poz. 757.
Google Scholar

Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz.U.
Google Scholar

z 2025 r. poz. 594.
Google Scholar

Kodeks prawa kanonicznego promulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia 1983 roku, stan prawny na dzień 18 maja 2022 r. zaktualizowany przekład na język polski, zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu Polski, Poznań 2022.
Google Scholar

Konferencja Episkopatu Polski Instrukcja dla duszpasterzy dotycząca małżeństwa konkordatowego z dnia 22 października 1998 r., Biuletyn Katolickiej Agencji Prasowej z dnia 13 listopada 1998 r., s. 15–17.
Google Scholar

Konsultacje międzyresortowe w: Dziesięć lat polskiego Konkordatu, red. C. Janik, P. Borecki, 2009, s. 174–196.
Google Scholar

Niektóre uwagi Stolicy Apostolskiej dotyczącego uzgodnionego tekstu Konkordatu z dnia 4.05.1993 r., w: Dziesięć lat polskiego Konkordatu, red. C. Janik, P. Borecki, 2009, s. 215–218.
Google Scholar

Oświadczenie rządowe w sprawie Deklaracji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 kwietnia 1997 r. w celu zapewnienia jasnej wykładni przepisów Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisanego dnia 28 lipca 1993 r., w: Dziesięć lat polskiego konkordatu, red. C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009, s. 250.
Google Scholar

Polski projekt Układu ze Stolicą Apostolską, w: Dziesięć lat polskiego Konkordatu, red. C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009, 196–201.
Google Scholar

Projekt Konwencji z 25 października 1991 r., w: Dziesięć lat polskiego Konkordatu, red. C. Janik, P. Borecki, Warszawa 2009, s. 168–173.
Google Scholar

Projekt polski – Układ między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską, w: J. Kowalczyk, Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską 1993/1998. Układ między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego na tle kształtowania się relacji pomiędzy Kościołem katolickim i Państwem polskim w okresie I i II Rzeczypospolitej, w warunkach totalitaryzmu i w III Rzeczypospolitej, Płock 1993, s. 258–271.
Google Scholar

Uzasadnienie projektu ustawy o ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, w: Konkordat polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993–1996, red. B. Górowska, Warszawa 1997, s. 28–31.
Google Scholar

Wyrok NSA z dnia 12 kwietnia 2000 r. sygn. akt V SA 1512/99, „Palestra”, 2000, nr 7–8, poz. 241, LEX nr 49058.
Google Scholar

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 września 2005 r. sygn. akt II SA/Go 277/05, LEX nr 867513.
Google Scholar

Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 12 października 2005 r. sygn. akt II SA/Wr 1627/03, LEX nr 724340.
Google Scholar

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 25 sierpnia 2008 r. sygn. akt VIII SA/Wa 93/08.
Google Scholar

Kodeks rodzinny. Komentarz, red. M. Grudziński, J. Ignatowicz, Warszawa 1955, s. 3–5.
Google Scholar

Góralski W., Droga do Konkordatu, „Ateneum Kapłańskie”, 127(1996), z. 1(524), s. 3–15.
Google Scholar

Góralski W., Forma zawarcia małżeństwa według art. 1 § 2 K.R.O., „Prawo Kanoniczne”, 46(2003), nr 1–2, s. 91–110.
Google Scholar

Góralski W., Konkordat z 1993 r. wyrazem poszanowania niezależności i autonomii dwóch systemów prawa małżeńskiego oraz woli współdziałania Kościoła katolickiego i państwa polskiego na rzecz małżeństwa i rodziny, w: Rodzina w prawie, red. M. Różański, J. Krzywkowska, Olsztyn 2013, s. 191–203.
Google Scholar

Góralski W., Kształtowanie się art. 10 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993 roku w procesie negocjacyjnym, „Prawo i Kościół”, 5(2013), s. 7–24.
Google Scholar

Góralski W., Od projektu Konwencji do projektu Konkordatu. Problem zawarcia umowy między Stolicą Apostolską a Polską, „Przegląd Prawa Wyznaniowego”, 5(2013), s. 5–21.
Google Scholar

Góralski W., Słowo wstępne, w: W. Adamczewski, Małżeństwo w konkordacie, Warszawa 1999, s. 13–16.
Google Scholar

Górska J., Prace nad kodyfikacją i unifikacją prawa w Polsce po drugiej wojnie światowej, „Z Dziejów Prawa”, 12 (2019), s. 653–666.
Google Scholar

Kowalczyk J., Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską 1993/1998. Układ między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego na tle kształtowania się relacji pomiędzy Kościołem katolickim i Państwem polskim w okresie I i II Rzeczypospolitej, w warunkach totalitaryzmu i w III Rzeczypospolitej, Płock 1993.
Google Scholar

Majer P., Zawarcie małżeństwa kanonicznego bez skutków cywilnych, Warszawa 2009.
Google Scholar

Sobański R., Uwagi o Konkordacie podpisanym 28 lipca 1993 r. przez nuncjusza apostolskiego w Warszawie i ministra spraw zagranicznych RP, „Wiadomości Archidiecezjalne” [Katowice] 63(1995), nr 1, s. 23–31.
Google Scholar

Sobański R., Uwagi o zmianach w prawie polskim postulowanych art. 10 Konkordatu z 28 lipca 1993 r., w: Czy potrzebna jest w Polsce zmiana prawa rodzinnego i opiekuńczego?, red. B. Czech, Katowice 1997, s. 281–290.
Google Scholar