Baszkirska redakcja tekstu "O życiu pozagrobowym zgodnie z nauczaniem Kościoła prawosławnego": Próba analizy z pozycji wolności religijnej

Wieńczysław Daniel Czerniewski; Lidia Abubakirova

doi:10.21697/lr.16387

Opublikowane: 2025-12-22

Tom 4 (2025)

Baszkirska redakcja tekstu "O życiu pozagrobowym zgodnie z nauczaniem Kościoła prawosławnego"

Próba analizy z pozycji wolności religijnej

Wieńczysław Daniel Czerniewski

, Lidia Abubakirova

LIBERTAS RELIGIOSA Studium interdyscyplinarne wolności religijnej

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/lr.16387

Abstrakt

Artykuł przedstawia analizę baszkirskiej redakcji XIX-wiecznego tekstu O życiu pozagrobowym zgodnie z nauczaniem Kościoła prawosławnego (1899), jednego z najwcześniejszych zabytków drukowanych w języku baszkirskim. W pierwszej części, autorstwa Lidii Abubakirovej, omówiono historię przekładu, jego zależność od wcześniejszych tłumaczeń misyjnych na języki tureckie (kriaszeński, czuwaski, tatarski, ałtajski) oraz wskazano na kompilacyjny charakter baszkirskiej wersji, w tym błędy semantyczne i składniowe świadczące o niepełnej kompetencji tłumacza w języku baszkirskim. W drugiej części, opracowanej przez Wieńczysława Daniela Czerniewskiego, przedstawiono interpretację tekstu w perspektywie wolności religijnej, polityki językowej Imperium Rosyjskiego oraz socjolingwistyki kontaktowej. Omówiono ambiwalentny charakter prawosławnej misji wśród Baszkirów oraz jej powiązania z procesami rusyfikacyjnymi, a także podkreślono znaczenie zabytku dla badań nad historią języka baszkirskiego, dialektologią, interferencją językową oraz funkcjonowaniem języka w kontekście kultury islamskiej i chrześcijańskiej końca XIX wieku. Połączenie perspektyw językoznawczej i religioznawczej pozwala na wieloaspektowe ujęcie tekstu i ukazuje jego wartość jako świadectwa rozwoju języka oraz procesów tożsamościowych w społeczeństwie baszkirskim.

Słowa kluczowe:

język baszkirski, przekład, misja prawosławna, wolność religijna, historia języka baszkirskiego

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Czerniewski, W. D., & Abubakirova, L. (2025). Baszkirska redakcja tekstu "O życiu pozagrobowym zgodnie z nauczaniem Kościoła prawosławnego": Próba analizy z pozycji wolności religijnej. LIBERTAS RELIGIOSA Studium Interdyscyplinarne wolności Religijnej, 4, 7–18. https://doi.org/10.21697/lr.16387

Cited by / Share

Bibliografia

Абубакирова Л.Ф., Сведения о возможных авторах башкирского перевода „О загробной жизни по учению православной церкви”. Сборник Материалов Всероссийской научно-практической конференции „Теория урало-алтайского языкового сообщества и аспекты ее развития в современной отечественной лингвистике”, Уфа 2021, с. 20–31.
Google Scholar

Башкирско-русский словарь, отв. ред. З.Г. Ураксин, Москва 1996, 884 с.
Google Scholar

БТАҺ – Башҡорт теленең академик һүҙлеге: 10 томда. Т.V (Ҡ хәрефе) / Ф.Г. Хисамитдинова редакцияһында, Өфө 2013, 888 б.
Google Scholar

Бобровников Н.А., Русско-туземные училища, мектебы и медресе Средней Азии, Путевые заметки, С.-Петербург 1913, 90 с.
Google Scholar

Бессонов А.Г., Первая после букваря книжка для чтения и первоначальные уроки русского языка для юго-восточных башкир. Казань 1907, 56 с.
Google Scholar

НА РТ. Ф. 968. Д. 189. 1876 г. Л.113 [Archiwum Narodowe Republiki Tatarstanu. F. 968. D. 189. L. 113].
Google Scholar

Никольский А., Переводческая Комиссия Православного Миссионерского Общества при Братстве Св. Гурия в Казани. Очерк из истории православной миссии среди инородцев России во второй половине XIX-го столетия, Москва 1901, 70 с.
Google Scholar

О загробной жизни по учению православной церкви. На башкирском языке.
Google Scholar

Казань 1899, 36 с.
Google Scholar

О загробной жизни по учению православной церкви. На крещено-татарском языке.
Google Scholar

2-е издание Православного миссионерского общества. Казань 1907, 58 с.
Google Scholar

О загробной жизни по учению православной церкви на чувашском языке. Издание пятое православного миссионерского общества. Казань1912, 32 с.
Google Scholar

Остроумов Н.П., Первый опыт словаря народно-татарского языка по выговору крещеных татар Казанской губернии, Казань 1876, 145 с.
Google Scholar

Письма Н.И., Ильминского к крещеным татарам. Издание ред. Православного собеседника. Казань 1896, 210 с.
Google Scholar

Теге дöньядяге тормош турында. К 20-летию кряшенского прихода г. Казани (1989–2009), Казань 2009, 47 с.
Google Scholar