The ecclesiastical discipline of the celebration of marriage according to the books of the Roman Rite of 1962 after the Second Vatican Council according to the motu proprio Summorum Pontificum and Traditionis custodes

Dawid Pietras

doi:10.21697/im.2023.34.2.06

Opublikowane: 2023-12-29

Tom 34 Nr 2 (2023)

Dyscyplina kościelna celebracji małżeństwa według ksiąg rytu rzymskiego z 1962 r. po II Soborze Watykańskim według motu proprio Summorum Pontificum i Traditionis custodes

Dawid Pietras

Ius Matrimoniale

Dział: Rozprawy i artykuły

https://doi.org/10.21697/im.2023.34.2.06

Abstrakt

Na mocy motu proprio Summorum Pontificum papieża Benedykta XVI z 7 lipca 2007 r. zostało wprowadzone powszechne prawo do używania ksiąg z 1962 r. pod określonymi warunkami. Biskupi otrzymali upoważnienie do celebracji małżeństwa według Pontificale Romanum z 1961/62 r. Natomiast użycie Rituale Romanum z 1952 r. przez prezbiterów lub diakonów do asystowania przy zawarciu małżeństwa wymagało zezwolenia proboszcza lub rektora kościoła. Ponadto przy zawarciu małżeństwa według wcześniejszych obrzędów jako świadkowie kwalifikowani uczestniczyli także duchowni, których wspólnoty otrzymały prawo specjalne od Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza miejsca. Natomiast od 16 lipca 2021 r., po wydaniu motu proprio Traditionis custodes papieża Franciszka, celebracja małżeństwa według ksiąg z 1962 r. możliwa jest jedynie w parafiach personalnych. Dokonuje się to za zezwoleniem biskupa diecezjalnego. Or- dynariusz miejsca może zezwolić na to także kapłanom wspólnot, które posiadają prawo specjalne do celebracji wcześniejszych obrzędów. Podczas celebracji małżeństwa według ksiąg z 1962 r. należy zachować obecną dyscyplinę kodeksową, jeśli nie narusza ona kształtu obrzędów zawartych w tych księgach.

Słowa kluczowe:

małżeństwo, liturgia z 1962 r., II Sobór Watykański, Rituale Romanum z 1952, Summorum Pontificum, Traditionis custodes

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Pietras, D. (2023). Dyscyplina kościelna celebracji małżeństwa według ksiąg rytu rzymskiego z 1962 r. po II Soborze Watykańskim według motu proprio Summorum Pontificum i Traditionis custodes. Ius Matrimoniale, 34(2), 129–164. https://doi.org/10.21697/im.2023.34.2.06

Cited by / Share

Bibliografia

Sources
Google Scholar

Benedictus XVI, Litterae Apostolicae ‘Motu Proprio’ datae de usu extraordina- rio antiquae formae Ritus Romani Summorum Pontificum, 7.07.2007, AAS 99 (2007), p. 777-781.
Google Scholar

Benedictus XVI, Epistula ad Episcopos Catholicae Ecclesiae Ritus Romani Con grande fiducia, 7.07.2007, AAS 99 (2007), p. 795-799.
Google Scholar

Caeremoniale Episcoporum, Clementis VIII, Innocentii X et Benedicti XIII, jussu editum, Benedicti XIV et Leonis XIII auctoritate recognitum, Editio tertia post typicam, Taurini-Marietti-Romae 1948.
Google Scholar

Codex Iuris Canonici, Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, 25.03.1917, AAS 9 (1917) no. 2, p. 1-456.
Google Scholar

Codex Iuris Canonici auctoritate Joannis Pauli PP. II promulgatus, 25.01.1983, AAS 75 (1983), pars II, s. 1-317.; Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia 1983 roku. Stan prawny na dzień 18 maja 2022 roku. Zaktualizowany przekład na język polski, Poznań 2022.
Google Scholar

Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium, Auctoritate Joannis Pauli PP. II promul- gatus, 18.10.1990, AAS 82 (1990), p. 1045-1363.
Google Scholar

Collectio Rituum continens excerpta e Rituali Romano Ecclesiis Poloniae adaptato, Katowice 1963.
Google Scholar

Congregatio de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum, ‘Responsa ad dubia’ su alcune disposizioni della Lettera Apostolica in forma di Motu Proprio ‘Traditionis custodes’, 4.12.2021, Prot N. 620/21, Communicationes 53 (2021), p. 515-526.
Google Scholar

Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Re- sposta para os fiéis no Brasil, 18.07.2009, Prot. N. 97/09, in: http://www.wdtprs. com/images/09_07_27_ carta-comissao-ecclesia-dei_LR.jpg [access 3.07.2020].
Google Scholar

Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Re- sponse concerning liturgies and rituals of religious orders, 15.10.2009, Prot. N. 121/09, in: http://thebarqueofpeter.blogspot.com/2010/02/ecclesia-deiclarifica- tion-on-rituals.html [access 2.09.2022].
Google Scholar

Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Instru- ctio ad exsequendas Litteras Apostolicas Summorum Pontificum a S.S. Benedicto PP. XVI Motu Proprio Universae Ecclesiae, 30.04.2011, AAS 103 (2011), p. 413-420.
Google Scholar

Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Epi- stula ad Praesules Conferentiarum Episcopalium quarum interest de licentia ad celebranda matrimonia fidelium Fraternitatis Sancti Pii X, 27.03.2017, Prot. N. 61/2010, AAS 109 (2017), p. 426-427.
Google Scholar

Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Decre- tum, 2.08.2017, Prot. N. 153/2009, in: Vademecum of the Priestly Fraternity of Saint Peter, Fribourg 2021, p. 286.
Google Scholar

Congregatio pro Doctrina Fidei. Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Re- sponse concerning 29 questions, 14.11.2018, Prot. N. 39/2011L – ED, in: D. Pie- tras, Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego. Status prawny liturgii i wspólnot, Dębogóra 2021, p. 690-691.
Google Scholar

Congregatio pro Doctrina Fidei, Decreto recante approvazione di sette nuovi prefazi eucaristici per la ‘forma extraordinaria’ del Rito Romano Quo ma- gis, 22.02.2020, Prot. N. 137/2009P – ED, Ephemerides Liturgicae 134 (2020), p. 216-217.
Google Scholar

Congregatio pro Doctrina Fidei, Nota di presentazione del decreto Quo ma- gis, 25.03.2020, Prot. N. 137/2009P – ED, Ephemerides Liturgicae 134 (2020), p. 218-219.
Google Scholar

Franciscus, Litterae Apostolicae Motu Proprio datae Quibus nonnullae normae Codicis Iuris Canonici immutantur De concordia inter Codices, 31.05.2016, AAS 108 (2016), p. 602-606.
Google Scholar

Franciscus, Lettera Apostolica in forma di ‘motu proprio’ sull’uso della liturgia romana anteriore alla riforma del 1970 Traditionis custodes, 16.07.2021, Ephe- merides Liturgicae 135 (2021), p. 486-491.
Google Scholar

Franciscus, Lettera ai vescovi di tutto il mondo per presentare il motu proprio ‘Traditionis custodes’ sull’uso della liturgia romana anteriore alla riforma del 1970, 16.07.2021, Ephemerides Liturgicae 135 (2021), p. 492-498.
Google Scholar

Franciscus, Decretum, 11.02.2022, in: Ordo Administrativus ad usum Cleri Frater- nitatis Sacerdotalis Sancti Petri 2023, Fribourg 2023, p. 150.
Google Scholar

Joannes Paulus II, Litterae Apostolicae Motu Proprio datae quibus Commis- sio quaedam ad plenam ecclesialem communionem Fraternitatis sacerdotalis a sancto Pio X sodalium vel eidem coniunctorum expediendam instituitur Ecclesia Dei adflicta, 2.07.1988, AAS 80 (1988), p. 1495-1498.
Google Scholar

Konferencja Episkopatu Polski, Wskazania w sprawie realizacji M.P. Pawła VI „Matrimonia mixta”, nr III, 1.04.1971, Wiadomości Archidiecezjalne Warszaw- skie 6-7 (1970), p. 148.
Google Scholar

Konferencja Episkopatu Polski, Stanowisko biskupów polskich w sprawie mał- żeństwa katolickiego zawieranego poza miejscem świętym, 16.04.2016, Akta Kon- ferencji Episkopatu Polski 28 (2016), p. 100-105.
Google Scholar

Konferencja Episkopatu Polski, Dekret ogólny o przeprowadzaniu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa ka- nonicznego, 26.11.2019, Akta Konferencji Episkopatu Polski 31 (2019), p. 27-49.
Google Scholar

Libasci P.A., Decree of establishing personal parish in Manchester, 1.07.2016, in: https://www.catholicnh.org/assets/Documents/Parishes/Decrees/Decree-St- Stanislaus-Nashua.pdf [access 25.11.2022].
Google Scholar

Missale Romanum ex decreto SS. Concilii Tridentini restitutum Summorum Pontifi- cum cura recognitum, Editio typica 1962, M. Sodi, A. Toniolo (eds.), Monumenta Liturgica Piana 1, Libreria Editrice Vaticana 2007.
Google Scholar

Nycz K., Statut Duszpasterstwa Wiernych Tradycji Łacińskiej w Archidiecezji War- szawskiej korzystających z nadzwyczajnej formy Rytu Rzymskiego z siedzibą przy kościele parafialnym pw. Klemensa Hofbauera Warszawa, ul. Karolkowa 49, 6.06.2011, Prot. N. 2221/D/2011, pro manuscripto.
Google Scholar

Paulus VI, Motu Proprio Generales normae de diaconatu permanenti in Ecclesia Latina restituendo feruntur Sacrum diaconatus ordinem, 18.06.1967, AAS 59 (1967), p. 697-704.
Google Scholar

Pontificale Romanum. Editio typica 1961-1962, M. Sodi, A. Toniolo (eds.), Monu- menta Liturgica Piana 3, Libreria Editrice Vaticana 2008.
Google Scholar

Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Decretum erectionis ‘Instituti Christi Regis Summi Sacerdotis’ Saeculorum Rex, 7.10.2008, Prot. N. 181/2008, in: http://www. clerus.org/ clerus/dati/200810/0720/Decretoapprovazione_7.10.08.pdf [access 24.11.2022].
Google Scholar

Pontificia Commissio Ecclesia Dei, Risposta riguardo al rito ambrosiano, 22.05.2009, Prot. N.73/2009, in: http://blog.messainlatino.it/2009/06/ecclesia- -dei-il-motu-proprio-siapplica.html [access 8.11.2022].
Google Scholar

Praefationes a Sancta Sede concessae pro antiqua vel extraordinaria Ritus Romani forma, Libreria Editrice Vaticana 2020.
Google Scholar

Rituale Ordinis Fratrum Beatissimae Virginis Mariae de Monte Carmelo juxta Jerosolymitanae Ecclesiae antiquam consuetudinem recognitum atque ad nor- mam Codicis Juris Canonici et Constitutionum Ordinis accommodatum Revmi. P. Kiliani Lynch totius Ordinis Prioris Generalis jussu editum, Typis Polyglottis Vaticanis 1952.
Google Scholar

Rituale Romano-Seraphicum Ordinis Fratrum Minorum Conventualium a Sacra Rituum Congregatione approbatum jussu Reverendissimi Patris P.M. Bedae M. Hess totius ejusdem Ordinis post Seraphicum Patriarcham Ministri Generalis CXII editum, Typis Polyglottis Vaticanis 1942.
Google Scholar

Rituale Romanum Pauli V Pontificis Maximi iussu editum aliorumque Pontificum cura recognitum atque ad normam Codicis Iuris Canonici accomodatum, SS-mi D.N. Pii Papae XII auctoritate ordinatum et auctum, Editio typica, Typis Poly- glottis Vaticanis 1952.
Google Scholar

Rituale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instau- ratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum. Ordo celebrandi matrimonium, Editio typica, Typis Polyglottis Vaticanis 1969.
Google Scholar

Rituale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instau- ratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum. Ordo celebrandi matrimonium, Editio typica altera, Typis Polyglottis Vaticanis 1991.
Google Scholar

Roussin R., Decree of establishment of parish of Holy Family in Vancouver, British Columbia, 1.07.2008, in: https://holyfamilyvancouver.ca/decreeofestablishment/ [access 25.11.2022].
Google Scholar

Sacra Congregatio pro Cultu Divino, Epistula de usu Missalis Romani iuxta editionem typicam anni MCMLXII Quattuor abhinc annos, 3.10.1984, Prot. N. 686/84, AAS 76 (1984), p. 1088-1089.
Google Scholar

Sacra Congregatio Rituum, Explanatio de Missa votiva vel commemoratione pro sponsis, 14.06.1918, AAS 10 (1918), p. 332.
Google Scholar

Sacra Congregatio Rituum, Decretum adprobationis novae editionis typicae Ritualis Romani Cum denuo excudenda, 25.01.1952, Ephemerides Liturgicae 66 (1952), p. 220.
Google Scholar

Sacra Congregatio Rituum, Instructio de musica sacra et sacra liturgia ad mentem litterarum encyclicarum Pii papae XII ‘Musicae sacrae disciplina’ et ‘Mediator Dei’ De musica sacra, 3.09.1958, AAS 50 (1958), p. 630-663.
Google Scholar

Sacra Congregatio Rituum. Consilium, Instructio ad exsecutionem Consti- tutionis de Sacra Liturgia recte ordinandam Inter oecumenici, 26.09.1964, AAS 56 (1964), p. 877-900.
Google Scholar

Sacrosanctum Concilium Oecumenicum Vaticanum II, Constitutio de Sacra Liturgia Sacrosanctum concilium, 4.12.1963, AAS 56 (1964), p. 97-138.
Google Scholar

Wyszyński S., Dekret dotyczący przepisów postnych, 14.02.1957, in: P. Wulgaris (ed.), Vademecum Nadzwyczajnej Formy Rytu Rzymskiego, Gdańsk 2015, p. 220-221.
Google Scholar

Wyszyński S., Declaratio. Wyjaśnienie w sprawie nieudzielania w Polsce prawa asystowania diakonom przy zawieraniu małżeństw, 11.03.1972, Prot. N. 792/72/P, Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie 62 (1972) no. 1-2, p. 146.
Google Scholar

Literature
Google Scholar

Belfiore G., Commento alla Lettera della Pontificia Commissione ‘Ecclesia Dei’ ai Presuli delle Conferenze episcopali interessate circa la licenza per la celebrazione di matrimoni dei fedeli della Fraternità San Pio X (4 aprile 2017), Monitor Eccle- siasticus 131 (2016), p. 591- 595.
Google Scholar

Biskupski S., Prawo małżeńskie Kościoła Rzymskokatolickiego, Warszawa 1956. Blignières de L.-M., The Pope and the Law of Religious Institutes, Sedes Sapientiae
Google Scholar

(Supplement) 159 (2022), p. 15-19. DOI: https://doi.org/10.54319/jjbs/150201
Google Scholar

Burczak K., Szczegółowe obowiązki kanoniczne proboszcza w zakresie nauczania,
Google Scholar

uświęcania i pasterzowania, Studia Prawnicze KUL 66 (2016) no. 2, p. 7-32. Catechismus Catholicae Ecclesiae, Libreria Editrice Vaticana 1992.
Google Scholar

Catozzella F., La validità dei matrimoni celebrati davanti ai sacerdoti della
Google Scholar

Fraternità san Pio X. Commento alla Lettera della Pontificia Commissione ‘Eccle-
Google Scholar

sia Dei’, Ius Ecclesiae 30 (2018), p. 285-305. DOI: https://doi.org/10.15581/016.30.17346
Google Scholar

Dzierżon G., Status kapłanów Bractwa Św. Piusa X w przedmiocie asystowania do
Google Scholar

zawierania małżeństwa w kontekście wytycznych listu Papieskiej Komisji ‘Ecclesia Dei’ z 27 marca 2017 roku, Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 34 (2021), p. 51-65.
Google Scholar

Firszt G., Konstytucje instytutów życia konsekrowanego jako kodeks życia ducho- wego, Itinera Spiritualia 9 (2016), p. 27-50. DOI: https://doi.org/10.12775/IS.2016.002
Google Scholar

Foster J.J., Canonical Reflections on Universae Ecclesiae, the Instruction on the Application of Summorum Pontificum, The Jurist 73 (2013), p. 89-129. DOI: https://doi.org/10.1353/jur.2013.0004
Google Scholar

Foys R.J., Decree erecting the Missionaries of Saint John the Baptist as a public association of the faithful, 5.09.2019, pro manuscripto.
Google Scholar

Gasparri P., Katechizm Katolicki dla osób dorosłych, które pragną zdobyć pełniejszą znajomość nauki katolickiej, Warszawa 1999.
Google Scholar

Glendinning C.J., ‘Summorum Pontificum’ and the use of the extraordinary form of the Roman Rite: a canonical analysis in light of the current liturgical law, Ottawa 2010, pro manuscripto.
Google Scholar

Glendinning C.J., Universae Ecclesiae: text and commentary, Studia Canonica 45 (2011), p. 355-409.
Google Scholar

Gonçalves B., Le mariage des fidèles fréquentant la Fraternité sacerdotale Saint- -Pie X depuis la lettre du 27 mars 2017 de la commission ‘Ecclesia Dei’, L’Année Canonique 59 (2018), p. 183-199. DOI: https://doi.org/10.3917/cano.059.0183
Google Scholar

Gonçalves B., Le mariage entre forme ordinaire et forme extraordinaire : les enjeux de la lettre du 27 mars 2017 aux présidents de conférences épiscopales, La Maison Dieu 292 (2018), p. 121-144.
Google Scholar

Gurtner M., Rechte und Pflichten nach ‘Summorum Pontificum’: Ein liturgierechtli- ches Vademecum, Aadorf 2012.
Google Scholar

International Federation Una Voce, Positio 8: The Prefaces of the 1962 Missal, in: J. Shaw (ed.), The FIUV Position Papers on the 1962 Missal, 2015, p. 55-65.
Google Scholar

International Federation Una Voce, Positio 17: The Reception of Holy Com- munion Under the Species of Bread Alone, in: J. Shaw (ed.), The FIUV Position Papers on the 1962 Missal, 2015, p. 75-91.
Google Scholar

International Federation Una Voce, Positio 21: The Extraordinary Form and the Eastern Churches, in: J. Shaw (ed.), The FIUV Position Papers on the 1962 Missal, 2015, p. 239-246.
Google Scholar

Jakubiak T., Czy diakon może w Polsce zgodnie z przepisami Kościoła łacińskiego asystować jako świadek urzędowy przy zawarciu małżeństwa w zwykłych oko- licznościach?, Ius Matrimoniale 27 (2016) no. 2, p. 55-77. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2016.27.2.03
Google Scholar

Jakubiak T., Początki prawa regulującego możliwość asystowania diakona przy za- warciu małżeństwa w zwykłych warunkach, Studia Bobolanum 3 (2015), p. 171-187. Johnston W.H., Care for the Church and Its Liturgy. A Study of ‘Summorum Pon- tificum’ and the Extraordinary Form of the Roman Rite, Collegeville-Minnesota
Google Scholar

Kałowski J., Konstytucje i inne zbiory prawne instytutów życia konsekrowanego
Google Scholar

według Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., Prawo Kanoniczne 29 (1986)
Google Scholar

no. 1-2, p. 149-184.
Google Scholar

Karłowski K., Praktyczne normy kanoniczne, Wprowadzenie do sakramentów
Google Scholar

świętych, vol. 1, Poznań-Warszawa-Lublin 1962.
Google Scholar

Katechizm św. Piusa X. Vademecum katolika, Sandomierz 2006.
Google Scholar

Katolicka Agencja Informacyjna, Papież Franciszek potwierdził prawo Bractwa
Google Scholar

św. Piotra do sprawowania liturgii tradycyjnej, Anamnesis 109 (2022), p. 76-77. Loda N., Dal ritus alla Chiesa sui iuris: Storia e problemi aperti, Ephemerides Iuris
Google Scholar

Canonici 52 (2012), p. 173-210, 337-383. DOI: https://doi.org/10.1126/science.337.6091.173
Google Scholar

Milcarek P., De Sacramento Matrimonii. Krótkie objaśnienie obrzędów Sakramentu
Google Scholar

Małżeństwa w starszej formie rytu rzymskiego, Dębogóra 2019.
Google Scholar

Necel W., Prawo własne instytutu życia konsekrowanego jako funkcja charyzma-
Google Scholar

tycznego obdarowania Kościoła : Studium teologiczno-prawne, Poznań 2006. Okulik L., Significato e limiti della definizione di Chiesa ‘sui iuris’, Folia Canonica
Google Scholar

(2009), p. 67-94.
Google Scholar

Pepino J., Ex Oriente lux: St. John Paul II, the Eastern Rites, and Traditional Roman
Google Scholar

Rite, Sedes Sapientiae (Supplement) 159 (2022), p. 91-102.
Google Scholar

Pietras D., Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego. Status prawny liturgii i wspólnot,
Google Scholar

Dębogóra 2021.
Google Scholar

Pietras D., Postawy i formy przyjmowania Komunii św. przez wiernych świeckich
Google Scholar

według dyscypliny kościelnej w trakcie pandemii Covid-19, in: P. Kiejkowski (ed.), Teologia dogmatyczna. Kościół w Polsce wobec pandemii, vol. 17, Poznań 2022, p. 189-212.
Google Scholar

Pietras D., Status kanoniczny małżeństw zawieranych przy asystowaniu kapłanów Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X (FSSPX) po wydaniu listu Papieskiej Ko- misji ‘Ecclesia Dei’ z 27 marca 2017 r., Ius Matrimoniale 33 (2022) no. 1, p. 79-116.
Google Scholar

Pietras D., Udział wiernych we Mszy św. sprawowanej przez kapłanów Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X (FSSPX) w świetle aktualnych wytycznych Stolicy Apostolskiej, Poznańskie Studia Teologiczne 41 (2022), p. 95-118. DOI: https://doi.org/10.14746/pst.2022.41.05
Google Scholar

Rapacz J., Zwyczajna forma zawarcia małżeństwa według Kodeksu Jana Pawła II, Prawo Kanoniczne 41 (1998) no. 1-2, p. 239-258.
Google Scholar

Rehak M., Der auβerordentliche Gebrauch der alten Form des römischen Ritus: kir- chenrechtliche Skizzen zum Motu Proprio Summorum Pontificum vom 7.07.2007, Münchener Theologische Studien III/64, St. Ottilien 2009.
Google Scholar

Reyes Vizcaíno P.M., Relevancia canónica de los sacramentos y actos jurídicos realizados por sacerdotes de la Fraternidad Sacerdotal de San Pío X, Forum Canonicum 10 (2015) no. 2, p. 71-98.
Google Scholar

Rothe W.F., Liturgische Versöhnung. Ein kirchenrechtlicher Kommentar zum Motu proprio ‘Summorum pontificum’ für Studium und Praxis, Augsburg 2009.
Google Scholar

Schenk W., Liturgia sakramentów świętych, vol. II, Towarzystwo Naukowe Kato- lickiego Uniwersytetu Lubelskiego 74, Lublin 1964.
Google Scholar

Sleman É., De ‘ritus’ à ‘Ecclesia sui iuris’ dans le code des canons des églises orien- tales, L’Année Canonique 41 (1999), p. 253-276.
Google Scholar

Soria Jiménez A., Los principios de interpretación del ‘Motu Proprio Summorum Pontificum’, Madrid 2014.
Google Scholar

Spirago F., Katechizm Katolicki dla Ludu Bożego, vol. 3, Komorów 2014.
Google Scholar

St. Louis-Sanchez A., The nuptial blessing: changes in the new law, Ottawa 2013, in: https://www.academia.edu/3024981/The_Nuptial_Blessing_Changes_in_
Google Scholar

the_New_Law [access 12.12.2022].
Google Scholar

Story M., Koloseum, stadion olimpijski czy kościół – miejsce zawarcia małżeństwa
Google Scholar

w Rzymie, Annales Canonici 18 (2022) no. 1, p. 85-99. DOI: https://doi.org/10.15633/ac.18103
Google Scholar

Story M., Kościół, urząd czy plener – miejsce zawarcia małżeństwa w Polsce, Annales
Google Scholar

Canonici 15 (2019) no. 2, p. 101-113. DOI: https://doi.org/10.15633/acan.3588
Google Scholar

Sztafrowski E., Pozycja proboszcza w prawie kodeksowym, Prawo Kanoniczne 35 DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1992.35.1-2.03
Google Scholar

(1992) no. 1-2, p. 35-69.
Google Scholar

Ward A., The ‘Quo magis’ Prefaces added to the Missal of Saint John XXIII, Ephe-
Google Scholar

merides Liturgicae 134 (2020), p. 407-463.
Google Scholar

Weishaupt G.P., Die Instruktion ‘Universae Ecclesiae’. Ein kirchenrechtlicher Kom-
Google Scholar

mentar, Aadorf – Benedetto 2013.
Google Scholar

Weishaupt G.P., Päpstliche Weichenstellungen. Das Motu Proprio ‘Summorum
Google Scholar

Pontificum’ Papst Benedikts XVI. und der Begleitbrief an die Bischöfe. Ein kir- chenrechtlicher Kommentar und Überlegungen zu einer ‘Reform der Reform’, Bonn 2010.
Google Scholar

Wojciechowski G., Status prawny Kościoła ‘sui iuris’, in: R. Kantor (ed.), Kościół lokalny w Kościele Chrystusa, Kraków 2015, p. 61-77. DOI: https://doi.org/10.15633/9788374384810.04
Google Scholar