Mediatyzacja a propaganda oraz teksty kultury. Kilka uwag dyskusyjnych

Jakub Z. Lichański

doi:10.21697/kmt.2024.58.10

Published: 2024-09-02

Vol. 58 (2024)

Mediatization and propaganda and texts of culture. Some discussion notes

Jakub Z. Lichański

Kultura-Media-Teologia

Section: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/kmt.2024.58.10

Abstract

The problem I indicated in the title raises a lot of doubts already at the initial stage, that is, when we are wondering how to title the considerations. It is necessary, as I will try to show, to specify such issues as: 1. propaganda and its understanding; 2. whether the media are, and if so, what are they limited in their freedom to create and transmit information, and finally - 3. how, according to the theory, information should be created. This can and should be associated with the principles defined in the 1970s. James Carey (1974, 227-249) points to the following principles: 1.criticism of standards of public or social responsibility; 2. scientific criticism; 3. cultural criticism. As Carey (1974: 244) notes, “By culture of criticism, I mean the ongoing process of debate between the press/media and the public, and in particular that part of the public most qualified by motives and skills to enter the critical arena. [possible dispute/assessment]”. Here, therefore, there is a problem that we have to deal with in the current way of conducting the media debate on the topic that interests us. There is, however, one more problem, namely the way of shaping the media information itself. In this regard, I will rely on the considerations of Joseph Ratzinger (Ratzinger 1984, 82-84), who presented the basic problems related to this issue. The hypothesis that I will try to prove is simple: here the media message, regardless of who presents it, is a way of shaping the image of reality. One of the sets of examples proving this hypothesis will be, apart from examples taken from the media, texts of culture, or selected texts of popular culture.

Keywords:

media, mediatization, propaganda, media criticism, Immenuel Kant, Edward Bernays, Marshall McLuhan, Joseph Ratzinger, James Carey, Noam Chomsky, Lev Manovich, Hanna Batorowska, Rafał Klepka, Olga Wasiuta, Krzysztof Grzegorzewski, Marek Ostrowski, Barbara Bogołębska, Grażyna Hebrajska

Download files

pdf (Język Polski)

Cited by / Share

References

Dyskurs i jego odmiany, red. Bożena Witosz, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Ewa Ficek, Wyd. Uniw. Śląskiego, Katowice 2016.
Google Scholar

Etyka w komunikacji, red. Grażyna Habrajska, Łódź: Wyd. Primum Verbum [seria: Teorie i praktyki komunikacji], Łódź 2018.
Google Scholar

Komunikatywizm – przyszłość nauki XXI wieku, red. Grażyna Habrajska, Wyd. Primum Verbum, Łódź 2016.
Google Scholar

Retoryka i Manipulacja, red. E. Lewandowska-Tarasiuk, J.Z. Lichański, B. Sobczak, t. 1-IV, Wydawnictwo DiG (seria: „Forum Artis Rhetoricae” 59-62 (1-4)), Warszawa 2020.
Google Scholar

Teorie i praktyki komunikacji, red. Grażyna Habrajska, Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź 2020.
Google Scholar

ARIST. = Arystoteles
Google Scholar

Arystoteles, Metafizyka, tł. , wstęp, opr. K. Leśniak, PWN: Warszawa 1983.
Google Scholar

Batorowska, H. Klepka, R., Wasiuta, O. Media jako instrument wpływu informacyjnego i manipulacji społeczeństwem, Wyd. Libron, Kraków 2019.
Google Scholar

Bernays E. Propaganda, New York 1928 [frgm w j. pol. w: Warszawa, 2020, s. 27-76 [seria: “Forum Artis Rhetoricae” 61(2)].
Google Scholar

Boddy, W. New Media and Popular Imagination: Launching radio, Television, and Digital Media in the United States, Oxford Univ. Press, New York 2004 [także J. Bennett, rec. w: “Screen” 2006, t. 47 (1), s. 119-124].
Google Scholar

Bogołębska B. Od tradycji do nowatorstwa, od transgresji do adaptacji na wybranych przykładach literackich i publicystycznych, Wyd. Primum Verbum, Łódź 2022.
Google Scholar

Cantril, H. Koch, H. Gaudet, H. Herzog, H. H.G. Wells, The Invasion from Mars: A Study in the Psychology of Panic [1940], Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1982 (reprint).
Google Scholar

Carey (1974) = Carey, James. Journalism and Criticism: The Case of an Undeveloped Profession. “The Review of Politics” 1974, 36(2): 227-249.
Google Scholar

Dijk, T. A. van. Ideology: A Multidiscip0linary Approach, Thousand Oaks, CA: Sage 1998.
Google Scholar

Douven I., Abduction, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 28 kwietnia 2017 (2023-05-23).
Google Scholar

Forsyth F. Weteran, tł. Witold Nowakowski, Piotr Amsterdamski, Jacek Monicki, Wyd. Albatros, Warszawa 2001 (wyd. II, 2005).
Google Scholar

Foss, S. K. Rhetorical Criticism. Exploration & Practice, Ed. 3, Waveland Press, Inc.: Long Grove, Il., 2004.
Google Scholar

Frankfurt, H. O wciskaniu kitu, tł. G. Pustuła, Wyd. Czuły Barbarzyńca, Warszawa 2006.
Google Scholar

Giordano N., https://medium.com/@pasreport/the-collapse-of-the-american-education-system-a0d2fcb22799 (2023-05-18).
Google Scholar

Grzegorzewski K, Retoryka nazistowskiej władzy w propagandzie „Nowego Kuriera Warszawskiego” (perspektywa medioznawcza i retoryczna), „Forum Artis Rhetoricae” 2022, 67 (1), s. 11-26.
Google Scholar

H., I., = Homer, Ilias [wyd. dowolne]
Google Scholar

H., O. = Homer, Odysea [wyd. dowolne]
Google Scholar

Herman, Edward S. Chomsky, Noam. Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media, Pantheon Books, New York 1988 [tł. pol. http://www.lekturyreportera.pl/ludzie/chomskyego-krytyka-mediow-czesc-1-czy-mozliwa-jest-debata-o-mediach/ (2014-10-03)].
Google Scholar

Heyer, P. America under Attack I: A Reassessment of Orson Welles’ 1938 War of the Worlds Broadcast, “Canadian Journal of Communication” 2003, vol. 28, nr 2, s. 149-165.
Google Scholar

Kant, I. Krytyka czystego rozumu, tł., wstęp, przypisy Roman Ingarden, t. 1-2, PWN, Warszawa 1957.
Google Scholar

Kant, Immanuel. Kritik der reinen Vernunft, hrsg. Raymund Schmidt, Sachregister Theodor Valentiner, Reclam Vlg., Leipzig 1971(wyd. 4 wg. wydania z 1930 roku).
Google Scholar

Larson, E. J. The Myth of Artificial Intelligence. Why Computers Can’t Think the Way We do, Belknap Press (Harvard Univ. Press): Cambridge, MA., 2021.
Google Scholar

Lewandowska A., Patologia informacji i jej związek z informacyjną. Prezentacja założeń teoretycznych, „ Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem” 2016, nr 2(7), s. 403-416.
Google Scholar

Lewandowski K. T. Szatan i spółka. Dalsze przygody szatana z siódmej klasy, NK, Warszawa 2017.
Google Scholar

Lichański J. Z. Nowe media, literatura popularna: pożądanie, wolny związek czy małżeństwo z rozsądku? w: Związki i rozwiązki. Relacje kultury i literatury popularnej ze starymi i nowymi mediami, red. A. Gemra, H. Kubicka, Pracownia Literatury i Kultury Popularnej oraz Nowych Mediów, Wrocław 2012, s. 19-32.
Google Scholar

Lichański, J. Z. Retorzy antyczni oraz techniki manipulacji: uwagi na marginesie traktatów Q. Cornifciusa i Eliusza Arystydesa. w: RETORYKA i MANIPULACJA. TECHNIKA MANIPULACJI. RHETORIC and MANIPULATION. TECHNIQUE OF MANIPULATION, red. E. Lewandowska –Tarasiuk, J.Z. Lichański, Tom III, Wyd. DiG, Warszawa 2020a, s. 71-88 [seria: Forum Artis Rhetoricae, t. 3 (62)].
Google Scholar

Lichański, J. Z. O hipotetycznym źródle fake news’ów: rozumowania apagogiczne w interpretacji Quintusa Cornificiusa, „Kształcenie Językowe” 2020b, 18(28), 11-19.
Google Scholar

Mayen, J. Radio a literatura, PIW, Warszawa 1965, passim.
Google Scholar

KcKerrow, R. Critical Rhetoric: Theory and Praxis, “Communication Monographs”, 1989 (June), 56(2):91-111.
Google Scholar

McLuhan, M. Zrozumieć media; przedłużenie człowieka, tł. M. Szczucka, Wyd. N-T, Warszawa 2004.
Google Scholar

Nyhan B., Reifler J. When Corrections Fail: The persistence of political misperceptions [Kiedy korekty zawodzą: Trwałość politycznych nieporozumień], “Political Behavior”, 2010, 32(2), 303–330. https://doi.org/10.1007/s11109-010-9112-2.
Google Scholar

Ogonowska A. Ekranolatki między mediami. W stronę nowej psychologii mediów, „Zeszyt Naukowy Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie” 2016, nr 40, s. 1-17.
Google Scholar

Ostrowski M. Zagadnienia propagandy w ujęciu raportów polskich placówek dyplomatycznych z pogranicza polsko-niemieckiego w latach 1933–36, „Forum Artis Rhetoricae” 2022, 67 (1), s. 27-42.
Google Scholar

Pinker, S. Zagrożona racjonalność, https://wszystkoconajwazniejsze.pl/steven-pinker-zagrozona-racjonalnosc/?utm_medium=referral&utm_source=upday (2022-07-19).
Google Scholar

Pratchett, T., Prawda, tł. Piotr W. Cholewa, Próczyński i S-ka, Warszawa 2012.
Google Scholar

Prusek, Tomasz. K.I.S.S. Zasady chodzą na wysokich obcasach, Wyd. AGORA S.A.: Warszawa 2014.
Google Scholar

Ratzinger J., Służyć prawdzie. Myśli na każdy dzień, tł. A. Warkotsch, Poznań et al., 1984.
Google Scholar

Schiessau, Dietz. Ohler, Josef. Nachrichten… Springer Vlg., Berlin, 2016.
Google Scholar

Thumim, J. Inventing Television Culture: Men, Women and the Box, Oxford Univ. Press, Oxford 2004 [także J. Bennett, rec. w: “Screen” 2006, t. 47 (1), s. 119-124].
Google Scholar

Trollope, Anthony. Rodzina Palliserów, skrót M. Hardwick, tł. M. Metelska, E. Oengo-Knoche, Wyd. Książnica: Katowice 1992.
Google Scholar

Wardrip-Fruin, N. Montfort, N. wyd., The New Media Reader, The MIT Press, Cambridge, London 2003.
Google Scholar

Wirkus, Bernd. Manipulation. w: Historisches Wörterbuch der Rhetorik, Wyd. W. Jens, G. Ueding, red. G. Kalivoda, H.-F. Robling et al., Max Niemyer Vlg., Tubingen, 2001, Bd. V, S. 930–945.
Google Scholar

Witkowski, Tomasz. Psychomanipulacje: jak je rozpoznać i jak sobie z nimi radzić, wyd. II, Wyd. Biblioteka Moderatora, Tarnów 2006.
Google Scholar

Wolny-Zmorzyński, K. Kaliszewski, A. Furman, W. Gatunki dziennikarskie. Teoria. Praktyka. Język, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, passim.
Google Scholar

Strony www
Google Scholar

https://www.filmweb.pl/film/Gry+wojenne-1983-5960 (2023-05-25).
Google Scholar

https://www.money.pl/gielda/fake-news-o-pozarze-obok-pentagonu-zachwial-amerykanska-gielda-ktos-mogl-tu-duzo-zarobic-6900838194207648a.html (2023-05-24).
Google Scholar