Abstrakt

Artykuł dotyczy głosów wybranych przedstawicieli francuskiego Oświecenia o Portugalii i trzęsienia ziemi w Lizbonie w roku 1755. Portugalia była wprawdzie postrzegana we Francji jako europejskie mocarstwo, które wydatnie przyczyniło się do rozwoju światowego handlu, była zarazem krytykowana za religijną nietolerancję i fanatyzm. Największą uwagę francuskiego Oświecenia przyciągnęło jednak trzęsienie ziemi w Lizbonie. Nasza analiza tego zagadnienia jest podzielona na trzy części. W pierwszej przyglądamy się francuskim filozofom, którzy odrzucili Opatrzność Bożą i leibniziański optymizm. W drugiej omawiamy
teologiczne stanowisko Dularda, który nie negując dobroci i mądrości Boga, widział w tej naturalnej katastrofie już
to Bożą karę, już to konieczną część inteligentnego planu Boskiego stworzenia. W trzeciej części mówimy o Rousseau,
który Bożej Opatrzności bronił, obarczając winą za lizbońską tragedię zdegenerowanych ludzi, żyjących w stanie kultury w zbyt wielkiej miejskiej koncentracji.