https://doi.org/10.21697/pk.2019.62.3.01
Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 roku stanowił wielkie osiągnięcie kodyfikacyjne, porządkujące prawo wewnętrzne Kościoła katolickiego u progu XX wieku. Wyrażał dążenie do unormowania reguł funkcjonowania wspólnoty kościelnej skoncentrowanej na wymiarze duchowym, a nie władztwie politycznym i świeckim. W tym zakresie kodyfikacja prawa kanonicznego stanowiła przejaw jego spirytualizacji, wzmocnienia wymiaru duchowego w porównaniu do aktywności Stolicy Apostolskiej przeszłych wieków, wyrażającej także dążenia i działania związane z doczesnym władztwem Państwa Kościelnego. Paradoksalnie, okoliczności związane z tzw. kwestią rzymską37: procesem zjednoczenia Włoch, upadkiem Państwa Kościelnego w 1870 roku i okresem bezterytorialnego interregnum papiestwa, zakończonego powstaniem Państwa Watykańskiego w 1929 roku, przyczyniły się do oczyszczenia regulacji prawno-kanonicznych i silniejszej artykulacji unormowań o charakterze istotnym.
Owe istotne unormowania odnoszą się prima facie do reguł funkcjonowania hierarchii kościelnej, zarówno w kontekście jej tworzenia, bieżącego działania, jak i procedur związanych z administrowaniem dobrami duchowymi. Znakomita większość postanowień Kodeksu związana jest właśnie z określeniem zasad aktywności kleru, ukierunkowanej wszak na świadczenie pomocy w osiągnięciu zbawienia przez osoby świeckie, laikat. Czy zasadne jest, zatem stanowisko o „wielkim nieobecnym”, wyrażającym brak bezpośrednich regulacji dotyczących Ludu Bożego, w rozumieniu księgi drugiej obecnie obowiązującego Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku? Czy skromna ilość postanowień zawartych w KPK 1917 odnoszących się wprost do laikatu, stanowiąca wszak jedynie 43 kanony, oznacza swoisty brak i mankament podjętej u progu XX-wiecznej współczesności kodyfikacji?
Wydaje się, że poczynione wyżej rozważania skłaniają do udzielenia negatywnej odpowiedzi na postawione pytania; a zastosowana argumentacja może mieć charakter różnorodny. Po pierwsze, mała ilość unormowań części trzeciej księgi drugiej KPK 1917 dotyczącej laikatu nie oznacza, że prawa i obowiązki osób świeckich regulowane są wyłącznie przez zawarte tam 43 kanony. Postanowienia odnoszące się do laikatu rozsiane są, bowiem w różnych częściach Kodeksu; także te normy, które nie dotyczą wprost osób świeckich, mogą dotyczyć ich w sposób pośredni i pomocniczy. Po drugie, także normy odnoszące się do praw i obowiązków hierarchii kościelnej mogą być interpretowane jako regulujące obowiązki i prawa laikatu, rozumianego jako zasadniczy adresat aktywności kleru. Ten sposób rozumienia postanowień Kodeksu może być zilustrowany przykładem fundamentalnego w swej treści kan. 682 statuującego prawo laikatu do otrzymywania dóbr duchowych od hierarchii kościelnej i korespondującego mu zobowiązania duchowieństwa do świadczenia osobom świeckim pomocy koniecznej do osiągnięcia zbawienia. Po trzecie, możliwe jest podjęcie próby legitymizacji skromnych postanowień Kodeksu odnoszących się do laikatu, przez wskazanie, że normują one zasadnicze aspekty materialne i proceduralno-instytucjonalne aktywności osób świeckich w Kościele38. W szczególności, unormowania Kodeksu odnoszące się do stowarzyszeń osób świeckich wskazują na potrzebę ich funkcjonowania, w kontekście słów Chrystusa: „Bo gdzie są dwaj lub trzej zebrani w imię moje, tam ja jestem pośród nich” (Mt 18,20), oraz przydatność w procesie osiągania dojrzałości chrześcijańskiej laikatu39.
Po czwarte, możliwe jest zastosowanie argumentu historycznego, odnoszącego się do uwzględniania konkretnych okoliczności i turbulencji danego czasu (epoki). W tym kontekście należy stwierdzić, że w momencie podejmowania i prowadzenia działań nad kodyfikacją prawa kanonicznego, zwłaszcza w okolicznościach toczącej wojny światowej, konieczne było skoncentrowanie aktywności regulacyjnej na kwestiach odnoszących się do hierarchii kościelnej jako podmiotu decyzyjnego w ramach Kościoła. Określenie zasad funkcjonowania duchowieństwa (elit) przyczynić się, bowiem może do prawidłowego działania całej wspólnoty, w ramach której świeccy członkowie stanowią przedmiot aktywności duszpasterskiej hierarchii kościelnej. W ramach tej wizji zarówno duchowieństwo, jak i laikat, stanowią łącznie wspólnotę eklezjalną, podejmując różne zadania wynikające z funkcji pełnionych w Kościele.
Podsumowując powyższy argument historyczny należy wskazać, że dalsza ewolucja prawa kanonicznego, a w szczególności przyjęcie nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego w 1983 roku, doprowadziło do znacznego zwiększenia postanowień dotyczących osób świeckich w Kościele. W konsekwencji posoborowego otwarcia na świat (aggiornamento), wzmocnienia tendencji demokratycznych i pozycji jednostki w społeczeństwie, idee te znalazły swoje odzwierciedlenie także w unormowaniach Kodeksu. W tym kontekście stanowiły one uzupełnienie i ewolucję postanowień dotyczących laikatu zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 roku.
Dateien herunterladen
Zitierregeln
Zitiert von / Teilen
English
Español (España)
Français (France)
Italiano
Język Polski
Deutsch