Tropowana antyfona maryjna Salve Regina w XV-wiecznym psałterzu oliwetańskim z Łodzi

Piotr Wiśniewski

doi:10.21697/ct.2022.92.4.04

Opublikowane: 2022-12-23

Tom 92 Nr 4 (2022)

Tropowana antyfona maryjna Salve Regina w XV-wiecznym psałterzu oliwetańskim z Łodzi

Piotr Wiśniewski

Collectanea Theologica

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ct.2022.92.4.04

Abstrakt

Artykuł przedstawia nieznaną dotąd w piśmiennictwie naukowym tropowaną wersję najstarszej i najbardziej popularnej antyfony maryjnej, jaką jest Salve Regina, zanotowaną w jedynym dotychczas zidentyfikowanym w Polsce rękopiśmiennym psałterzu oliwetańskim. Teksty dodane do oryginalnej postaci tej antyfony, która w swej treści jest przyzywaniem orędownictwa Maryi, by wyjednała u Boga ludziom zbawienie, nazywają Ją Matką Kościoła, Panną łaskawą, Matką Boga i Gwiazdą morza. Tytuły te, stanowiąc litanijne zawołania do Najświętszej Maryi Panny, komentują Jej przymioty: łaskawość, litościwość i słodycz. Rozszerzenie w ten sposób oryginalnej antyfony o nowe treści teologiczne dowodzi, że modlitwa ta cieszyła się szczególną popularnością wśród wiernych zwracających się do Maryi, by wysłuchała ich próśb i otworzyła im drogę do Nieba.

Słowa kluczowe:

Maryja, antyfony maryjne, Salve Regina, psałterz, technika tropowania, tropowana antyfona, oliwetanie

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wiśniewski, P. (2022). Tropowana antyfona maryjna Salve Regina w XV-wiecznym psałterzu oliwetańskim z Łodzi. Collectanea Theologica, 92(4), 121–138. https://doi.org/10.21697/ct.2022.92.4.04

Cited by / Share

Bibliografia

Apel, W., Gregorian chant (Bloomington, IN: Published by Indiana University Press 1958).
Google Scholar

Bisztyga, J., Psalterium Andrzeja Piotrkowczyka z 1599 roku jako pierwszy dokument potrydenckiego chorału gregoriańskiego w Polsce (Dysertacja doktorska; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II; Lublin 2009).
Google Scholar

Bodzioch, B., Cantionale ecclesiasticum na ziemiach polskich w XIX i XX wieku (Lublin: Polihymnia 2014).
Google Scholar

Brzozecki, S., „Oliwetanie”, Encyklopedia katolicka (red. E. Gigilewicz et al.; Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2010) XIV, 535–536.
Google Scholar

Büttner, F., „Zur Geschichte der Marienantiphon Salve regina”, Archiv für Musikwissenschaft 46/4 (1989) 257–270. DOI: https://doi.org/10.2307/930541. DOI: https://doi.org/10.2307/930541
Google Scholar

Congregatio de Culto Divino et Disciplina Sacramentorum, https://liturgiapapal.org/attachments/article/682/2018_memoria_VirgenMaria_MadredelaIglesia_textos-latinos.pdf (dostęp 12.07.2022).
Google Scholar

Dennery, A., Le chant postgrégorien, Tropes, séquences et prosules (Paris: Librairie Honoré Champion 1987).
Google Scholar

Domański, W., „Hermanus Contractus”, Encyklopedia Muzyczna PWM. Część biograficzna (red. E. Dziębowska; Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1993) „HIJ”, 194.
Google Scholar

Garnczarski, S., „Antyfona «Salve Regina» w polskich przekładach zachowanych w źródłach drukowanych”, Cantare amantis est. Wieloautorska monografia naukowa z okazji 80. urodzin ks. prof. dr. hab. Ireneusza Pawlaka (red. W. Hudek – P. Wiśniewski; Lublin: Polihymnia 2015) 306–327.
Google Scholar

Heinz, A., „Marianischen Antiphonen. I. Liturgisch”, Lexikon für Theologie und Kirche (red. W. Kasper; wyd. 3; Freiburg im Breisgau: Herder 1997) VI, 1357–1359.
Google Scholar

Hiley, D., Chorał Kościoła zachodniego – podręcznik (tłum. M. Kaziński; Kraków: Astraia 2019).
Google Scholar

Hinz, E., Zarys historii muzyki kościelnej (Pelplin: Bernardinum 1987).
Google Scholar

Irtenkauf, W., „Die Evangelientropierung vornehmlich in der Schweiz”, Zeitschrift für Schweizerische Geschichte 51 (1957) 161–172. DOI: http://doi.org/10.5169/seals-128322.
Google Scholar

Irtenkauf, W., „Hymnus. Formstruktur”, Lexikon für Theologie und Kirche (red. J. Höfer – K. Rahner; wyd. 2; Freiburg im Breisgau: Herder 1986) V, 570.
Google Scholar

Jasina, P., „Salve Regina”, Encyklopedia katolicka (red. E. Gigilewicz et al.; Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2012) XVII, 944–945.
Google Scholar

Jonsson, R., „The Liturgical Function of the Tropes”, Research on Tropes (red. G. Iversen; Stockholm: Almqvist & Wiksell International 1981) 99–121.
Google Scholar

Juniper, C., Mariology. III (Milwaukee: Bruce Publishing 1961).
Google Scholar

Lentini, A., „Hymny o Matce Kościoła”, https://christianitas.org/news/hymny-o-matce-kosciola/ (dostęp 12.07.2022).
Google Scholar

Lisecka, M., „Strategie retoryczne w gatunku madrygałowym: Marino – Morsztyn – Monteverdi”, Litteraria Copernicana 2/16 (2015) 77–93. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/LC.2015.019. DOI: https://doi.org/10.12775/LC.2015.019
Google Scholar

Michałowska, T., Średniowiecze (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2002).
Google Scholar

Nadolski, B., „Salve Regina”, Leksykon Liturgii (red. B. Nadolski; Poznań: Pallottinum 2006) 1441–1444.
Google Scholar

Nadolski, B., „Tropy”, Leksykon Liturgii (red. B. Nadolski; Poznań: Pallottinum 2006) 1633–1636.
Google Scholar

Pałęcki, W., „Antyfony maryjne na zakończenie Komplety w polskiej edycji Liturgii godzin”, Mirabile laudis canticum. Liturgia godzin: dzieje i teologia (red. H. Sobeczko; Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego 2008) 363–382.
Google Scholar

Pawlak, P., Muzyka liturgiczna po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła (Lublin: Polihymnia 2000).
Google Scholar

Popowska, P., „Liturgia paulińska w świetle rękopisu ms. R659/III-913”, Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki (red. R. Pośpiech; Musica Claromontana – Studia 1; Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO 2012) 219–294.
Google Scholar

Rasmussen, N.K., „Quelques réflexions sur la théologie des tropes”, Research on Tropes, Proceedings of a symposium organized by the Royal Academy of Literature, History and Antiquities and the Corpus Troporum (red. G. Iversen; Stockholm: Almqvist & Wiksell International 1981) 77–88.
Google Scholar

Reginek, A., „Gratuletur ecclesia laudum – średniowieczny hymn ku czci św. Barbary”, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 22 (1989) 331–336.
Google Scholar

Reginek, A., „Hymnodia – teologia dźwięku”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 55/1 (2002) 31–40. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.1724. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.1724
Google Scholar

Robertson, A., „Christian Music”, Twentieth Century Encyclopedia of Catholicism (red. H. Daniel-Rops; New York, NY: Hawthorn Books 1962) XII, 125.
Google Scholar

Stępniak, Z., „Teologiczno-retoryczny kontekst słowa i muzyki w koncercie wokalnym Salve coelestis Pater Franza Tundera (1614–1664) na bas solo, skrzypce i basso continuo”, Seminare. Poszukiwania naukowe 38/3 (2017) 193–207. DOI: http://doi.org/10.21852/sem.2017.3.15. DOI: https://doi.org/10.21852/sem.2017.3.15
Google Scholar

Thompson, A., „Średniowieczne Salve Regina” (tłum. D. Krupińska) https://rytdominikanski.pl/choral-dominikanski-2/sredniowieczne-salve-regina/ (dostęp 07.07.2022).
Google Scholar

Veľbacký, J., „Mariánska antifóna Salve Regina”, Adoramus Te 3 (2008) 12–14.
Google Scholar

Wendlik, K., „Maryja jako Matka miłosierdzia w aspekcie jej «ipsissima verba et facta» oraz źródeł teologicznych z I tysiąclecia”, Łódzkie Studia Teologiczne 24/4 (2015) 99–110.
Google Scholar

Wiśniewski, P., Nieznany kodeks liturgiczno-muzyczny z Muzeum Archidiecezji Łódzkiej. Wstępny opis źródła i edycja melodii (Lublin: Wydawnictwo KUL 2021), e-book: https://repozytorium.kul.pl/handle/20.500.12153/1997.
Google Scholar

Wiśniewski, P., Śpiewy późnośredniowieczne w antyfonarzach płockich z XV/XVI wieku na podstawie responsoriów Matutinum (Lublin: Polihymnia 2010).
Google Scholar

Wiśniewski, P., „Un salterio manoscritto di provenienza olivetana in Polonia”, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 115 (2021) 511–524. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.12349. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.12349
Google Scholar

Zahradníková, Z., „Antyfony maryjne Antona Aschnera”, Edukacja Muzyczna 9 (2014) 19–33). DOI: https://dx.doi.org/10.16926/em.2014.09.02. DOI: https://doi.org/10.16926/em.2014.09.02
Google Scholar