The Nature of Mystical Experience from Various Philosophical Perspectives

Mirosław Kiwka

doi:10.21697/ct.2025.95.3.08

Opublikowane: 2025-08-31

Tom 95 Nr 3 (2025)

The Nature of Mystical Experience from Various Philosophical Perspectives

Mirosław Kiwka

Collectanea Theologica

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ct.2025.95.3.08

Abstrakt

Wraz z niesłabnącym od kilkudziesięciu już lat kulturowym zainteresowaniem duchowością i mistyką w różnych ich wymiarach i znaczeniach pojawia się potrzeba pogłębionej refleksji filozoficzno-teologicznej nad tzw. doświadczeniem mistycznym jako swego rodzaju empirycznym aspektem religii. W poszukiwaniu teoretycznego opracowania fenomenu życia mistycznego człowieka w niniejszym artykule przeanalizowano poglądy pięciu filozofów polskich: Mieczysława Gogacza, Piotra Moskala, Jana A. Kłoczowskiego, Stanisława Judyckiego i Leszka Kołakowskiego. W ich publikacjach poszukiwano odpowiedzi na pytania o naturę doświadczenia mistycznego i jego ontyczne i empistemiczne uwarunkowania oraz charakterystyczne elementy strukturalne. Zwrócono również szczególną uwagę na kontekst życia religijnego, w którym ten rodzaj przeżycia z reguły występuje, a także na samą koncepcję mistyki i mistycyzmu, jakie wyłaniają się z określonego rozumienia natury doświadczenia mistycznego.

Słowa kluczowe:

mistyka, mistycyzm, doświadczenie mistyczne, Mieczysław Gogacz, Piotr Moskal, Jan Andrzej Kłoczowski, Stanisław Judycki, Leszek Kołakowski

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Kiwka, M. (2025). The Nature of Mystical Experience from Various Philosophical Perspectives. Collectanea Theologica, 95(3), 583–620. https://doi.org/10.21697/ct.2025.95.3.08

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Alston, William P. 1991. Perceiving God. The Epistemology of Religious Experience. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Google Scholar

Andrzejuk, Artur. 2011. “Gogacz Mieczysław.” In Encyklopedia filozofii polskiej, edited by Andrzej Maryniarczyk, 1:425–27. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Google Scholar

Andrzejuk, Artur, Dawid Lipski, Magdalena Płotka, and Michał Zembrzuski. 2019. Mieczysław Gogacz. Kraków: Ignatianum University Press.
Google Scholar

Andrzejuk, Izabella. 2010. “Filozoficzna interpretacja doświadczenia mistycznego w ujęciu Mieczysława Gogacza.” Pro Fide Rege et Lege 66 (2): 153–60.
Google Scholar

Andrzejuk, Izabella. 2021. “Antropologiczne aspekty doświadczenia mistycznego w ujęciu Mieczysława Gogacza.” Rocznik Tomistyczny 10:195–211.
Google Scholar

Bouyer, Louis. 1949. “Mystique. Essai sur l’histoire d’un mot.” La Vie Spirituelle. Supplement 9:3–23.
Google Scholar

Bouyer, Louis. 1980. “Mysticism: An Essay on the History of the Word.” In Understanding Mysticism, edited by Richard Woods, 42–55. Garden City, N.Y.: Image Books.
Google Scholar

Gogacz, Mieczysław. 1959. “Mistyka a poznanie Boga.” Znak 59 (5): 588–608.
Google Scholar

Gogacz, Mieczysław. 1976. “Czym jest doświadczenie mistyczne.” W drodze 4 (2): 48–57.
Google Scholar

Gogacz, Mieczysław. 1977. “Zainteresowanie mistyką jest wyrazem zainteresowania problemem Boga.” Życie i Myśl 28 (12): 19–23.
Google Scholar

Gogacz, Mieczysław. 1979. “Zrozumieć doświadczenie mistyczne.” Życie i Myśl 29 (2): 23–34.
Google Scholar

Gogacz, Mieczysław. 1985. Filozoficzne aspekty mistyki. Materiały do filozofii mistyki. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej. Accessed February 12, 2025. http://www.katedra.uksw.edu.pl/gogacz/ksiazki/filozoficzne_aspekty_mistyki.htm.
Google Scholar

Granat, Wincenty. 1962. Bóg jeden w Trójcy Osób. Vol. 1 of Dogmatyka katolicka. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

James, William. 1902. The Varieties of Religious Experience. A Study in Human Nature. New York – London – Bombay: Longmans.
Google Scholar

James, William. 2001. Doświadczenia religijne. Translated by Jan Hempel. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2004. Świadomość i pamięć. Uzasadnienie dualizmu antropologicznego. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2007. “Samoświadomość i unikalność osób ludzkich.” In Z dziejów filozoficznej refleksji nad człowiekiem, edited by Piotr Gutowski and Przemysław Gut, 409–29. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2010. Bóg i inne osoby. Próba z zakresu teologii filozoficznej. Poznań: W drodze.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2012. “Prof. dr hab. Stanisław Judycki.” Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Last modified February 5, 2012. Accessed March 10, 2025. https://www.kul.pl/prof-dr-hab-stanislaw-judycki,art_679.html.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2014. Książeczka o człowieku wierzącym. Kraków: Fundacja Dominikańskie Studium Filozofii i Teologii.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2017. “Doświadczenia mistyczne: typologia i fundament egzystencjalny.” In Literatura a religia – wyzwania postsekularności, edited by Tomasz Garbol, 17–43. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Accessed March 5, 2025. https://www.academia.edu/22259085/Do%C5%9Bwiadczenia_mistyczne_typlogia_i_fundament_egzystencjalny.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2018. “Zagadnienie obiektywności doświadczeń mistycznych.” Filo-Sofija 41 (2): 11–30.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2020a. Epistemologia. 2 vols. Warszawa: Instytut Tomistyczny; Poznań: W drodze.
Google Scholar

Judycki, Stanisław. 2020b. “Metafizyka i idea zbawienia.” Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria 114 (2): 143–59.
Google Scholar

Kiwka, Mirosław. 2018. “Evelyn Underhill’s Understanding of Mysticism.” Analecta Cracoviensia 50:53–77.
Google Scholar

Kłoczowski, Jan A. 2001. Drogi człowieka mistycznego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Kłoczowski, Jan A. 2003. “Mistyka.” In Religia. Encyklopedia PWN, 7:83–88. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Google Scholar

Kołakowski, Leszek. 1982. Religion: If There Is No God… On God, the Devil, Sin, and other Worries of the so-called Philosophy of Religion. New York – Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Kołakowski, Leszek. 1988. Jeśli Boga nie ma… O Bogu, Diable, Grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii. Translated by Tadeusz Baszniak and Maciej Panufnik. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Kołakowski, Leszek. 1997. Świadomość religijna i więź kościelna. Studia nad chrześcijaństwem bezwyznaniowym XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Moskal, Piotr. 1999. “Doświadczenie Boga?” Roczniki Filozoficzne 47 (2): 215–27.
Google Scholar

Moskal, Piotr. 2006a. “Problem afektywnego poznania Boga.” In Religia i mistyka, edited by Piotr Moskal, 4:39–51. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Moskal, Piotr. 2006b. “Istota mistyki.” In Religia i mistyka, edited by Piotr Moskal, 4:129–35. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Moskal, Piotr. 2006c. “Mistyka.” In Powszechna encyklopedia filozofii, edited by Andrzej Maryniarczyk, 7:276–79. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Google Scholar

Moskal, Piotr. 2008. Filozofia Boga i epistemologia przekonań teistycznych. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
Google Scholar

Moskal, Piotr. 2023. “Ks. prof. dr hab. Piotr Moskal.” Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Last modified June 23, 2023. Accessed February 15, 2025. https://www.kul.pl/1627.html.
Google Scholar

Płotka, Magdalena. 2019. “Theory of Mystics.” In Mieczysław Gogacz, edited by Artur Andrzejuk, Dawid Lipski, Magdalena Płotka and Michał Zembrzuski, 110–14. Kraków: Ignatianum University Press.
Google Scholar

Ptaszek, Robert T. 2011. “Kołakowski Leszek.” In Encyklopedia filozofii polskiej, edited by Andrzej Maryniarczyk, 1:678–81. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Google Scholar

Pyda, Janusz, ed. 2013. Teologia filozoficzna. Wokół książki Stanisława Judyckiego “Bóg i inne osoby”. Poznań: W drodze.
Google Scholar

Underhill, Evelin. 2002. Mysticism. The Nature and Development of Spiritual Consciousness. Oxford: Oneworld Publications Ltd.
Google Scholar

Zaehner, Robert C. 1969. Mysticism Sacred and Profane. An Inquiry into some Varieties of Praeternatural Experience. London: Oxford University Press.
Google Scholar