Patriotism as Love of the Homeland or Another Form of Nationalism? Devotedness, Allegiance, and Loyalty to the Native Country in the Thought of Cardinal Stefan Wyszyński

Ryszard Ficek

doi:10.21697/ct.2021.91.2.04

Opublikowane: 2021-07-20

Tom 91 Nr 2 (2021)

Patriotism as Love of the Homeland or Another Form of Nationalism? Devotedness, Allegiance, and Loyalty to the Native Country in the Thought of Cardinal Stefan Wyszyński

Ryszard Ficek

Collectanea Theologica

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ct.2021.91.2.04

Abstrakt

Zasadniczym przedmiotem niniejszego artykułu jest ukazanie idei patriotyzmu i jego uwarunkowań aksjologicznych rozumianych w kategoriach miłości do ojczyzny traktowanej jako dar i zobowiązanie. W tym kontekście, przedstawienie patriotyzmu w perspektywie personalistyczno-pastoralnej myśli Kardynała Stefana Wyszyńskiego ma na celu zaprezentowanie niniejszej cnoty moralnej jako fundamentalnej wartości chrześcijańskiej, która wyraża się w aktywnej trosce o dobro ojczyzny pojmowane jako bonum commune. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza wobec nasilających się tendencji deprecjonujących tradycyjne wartości konserwatywne, w tym także patriotyczną więź z ojczyzną, realizowaną szczególnie w wymiarze rodziny i Narodu. W tym kontekście, autor artykułu stawia zasadnicze pytanie: czy takie wartości jak patriotyzm ciągle przejawiają odpowiednio konstruktywny potencjał aksjologiczny pozwalający kształtować społeczno-polityczną i kulturową rzeczywistość współczesnego świata? Niniejsza refleksja ma również odniesienie do praktyki życia społeczno-politycznego, które cechuje silna polaryzacja stanowisk nie tylko wobec ojczyzny, ale także ambiwalentna relacja do określających ją podstawowych wartości aksjologicznych, czego egzemplifikacją jest patriotyzm.

Słowa kluczowe:

patriotyzm, nacjonalizm, Stefan Wyszyński, personalism, dobro wspólne, ideologia

Inne teksty tego samego autora

Ryszard Ficek, Love, Mercy and Social Justice in the Context of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalist Concept of Social Life , Collectanea Theologica: Tom 91 Nr 1 (2021)

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Ficek, R. (2021). Patriotism as Love of the Homeland or Another Form of Nationalism? Devotedness, Allegiance, and Loyalty to the Native Country in the Thought of Cardinal Stefan Wyszyński. Collectanea Theologica, 91(2), 77–117. https://doi.org/10.21697/ct.2021.91.2.04

Cited by / Share

Bibliografia

Bartnik, C.S., Chrześcijańska nauka o narodzie według Prymasa Stefana Wyszyńskiego, Lublin 1982.
Google Scholar

Bocheński, J.M., O patriotyzmie, Warszawa 1989.
Google Scholar

Bocheński, J.M., Der sowjetrussiche dialektische Materialismus (Diamat), Berno–München 1967.
Google Scholar

Brzozowska, M., “Patriotyzm i nacjonalizm w polskim dyskursie ideologicznym”, Etnolingwistyka 21 (2009), 103–120.
Google Scholar

Butt, S.Q., “Belligerent nationalism versus peaceful patriotism,” Daily Times June 8, 2020, in: https://dailytimes.com.pk/writer/saleem-qamar-butt/ (access 7.11.2020).
Google Scholar

Calhoun, C., Nacjonalizm i społeczeństwo obywatelskie: demokracja, zróżnicowanie i samookreślenie, transl. J. Szacki, in: J. Szacki (red.), Ani książę, ani kupiec: obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej, Kraków 1997, 224–259.
Google Scholar

Celej, J.Z., Kultura chrześcijańska duszą narodu, Warszawa 1995.
Google Scholar

Corbett, E., “Macron’s Armistice Speech Sends Message to Trump: ‘Nationalism is a Betrayal of Patriotism,’” Fortune November 11, 2018, in: https://fortune.com/2018/11/11/macron-nationalist-trump-armistice-day-2018/ (access 6.11.2020).
Google Scholar

Eisler, J., Czterdzieści lat, które wstrząsnęły Polską: Historia polityczna PRL, Warszawa 2018.
Google Scholar

Ficek, R., Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszyński, Primate of Poland, Toruń 2020. DOI: https://doi.org/10.15633/sts.3864
Google Scholar

Ficek, R., “Collectivism, Individualism, and Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalist Concept of Man,” Roczniki Nauk Społecznych 12 (2020) no. 1, 5–32. DOI: https://doi.org/10.18290/rns20481-1
Google Scholar

Ficek, R., “Love, Mercy and Social Justice in the Context of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalist Concept of Social Life,” Collectanea Teologica 91 (2021) no. 1, 101–132 DOI: https://doi.org/10.21697/ct.2021.91.1.05
Google Scholar

Gajda, J., “Racjonalny patriotyzm jako antidotum skrajnego nacjonalizmu”, in: J. Nikitorowicz (eds.), Patriotyzm i nacjonalizm. Ku jakiej tożsamości kulturowej?, Kraków 2013, 50–63.
Google Scholar

Gellner, E., Narody i nacjonalizm, Warszawa 2012.
Google Scholar

Heller, M., Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki. Warszawa 1989.
Google Scholar

Holzer, J., Komunizm w Europie. Dzieje ruchu i systemu władzy, Warszawa, 2000.
Google Scholar

Iwan, R., “Społeczności naturalne w sensie ścisłym a osoba ludzka w nauczaniu Stefana Kardynała Wyszyńskiego”, Roczniki Teologiczno Kanoniczne 33 (1986) no. 6, 154–158.
Google Scholar

Jan Paweł II [John Paul II], “Przemówienie Ojca Świętego do Zgromadzenia Ogólnego ONZ, Nowy Jork, 5 października 1995,” in: L’Osservatore Romano (Polish edition), 11–12 (1995), 4–9.
Google Scholar

Jedlicki, J., “Nacjonalizm, patriotyzm i inicjacja kulturowa”, Znak 502 (1997) no. 3, 52–70.
Google Scholar

Konferencja Episkopatu Polski [Polish Bishops’ Conference], Chrześcijański kształt patriotyzmu. Dokument Konferencji Episkopatu Polski przygotowany przez Radę ds. Społecznych, Warszawa, dnia 14 marca 2017 r., in: https://episkopat.pl/chrzescijanski-ksztalt-patriotyzmu-dokument-konferencji-episkopatu-polski-przygotowany-przez-rade-ds-spolecznych/ (access 7.11.2020).
Google Scholar

Konferencja Episkopatu Polski [Polish Bishops’ Conference], “List Episkopatu Polski o chrześcijańskim patriotyzmie, Poznań 5 września 1972”, in: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, Paris 1975, 706–710.
Google Scholar

Konferencja Episkopatu Polski [Polish Bishops’ Conference], “Rada Główna Episkopatu Polski do wszystkich Rodaków wspólnej Ojczyzny, Warszawa, dnia 29 grudnia 1970 roku,” in: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974, Paris 1975, 614–615.
Google Scholar

Koper, S., Wielcy zdrajcy od Piastów do PRL, Warszawa 2012.
Google Scholar

Kowalczyk, S., Filozofia kultury, Lublin 1997.
Google Scholar

Kowalczyk, S., Naród, państwo, Europa: Z problematyki filozofii narodu, Radom 2003.
Google Scholar

Kowalczyk, S., Wolność naturą i prawem człowieka. Indywidualny i społeczny wymiar wolności, Sandomierz 2000.
Google Scholar

Lukacs, J., Die Geschichte geht weiter. Das Ende des 20. Jahrhunderts und die Wiederkehr des Nationalismus, München 1994.
Google Scholar

Maritain, J., La personne et le bien commune, Paris 1947.
Google Scholar

Nagórny, J., Posłannictwo chrześcijan w świecie, Świat i wspólnota, vol. 1, Lublin 1997.
Google Scholar

Paxton, R., The Anatomy of Fascism. London 2005.
Google Scholar

Piwowarski, W., “Dobro wspólne”, in: W. Piwowarski (eds.), Słownik katolickiej nauki społecznej, Warszawa 1993, 41.
Google Scholar

Redles, D., Hitler’s Millennial Reich: Apocalyptic Belief and the Search for Salvation, New York 2005.
Google Scholar

Rosik, S., “Naród i jego aksjologiczna pozycja w ujęciu niektórych pism Prymasa Polski, Kardynała Stefana Wyszyńskiego”, Roczniki Teologiczne 40 (1993) no. 3, 119–133.
Google Scholar

Schieder, T., Nationalismus und Nationalstaat. Studien zum nationalen Problem im modernen Europa, Göttingen 1991.
Google Scholar

Siegelbaum, L.H., Stakhanovism and the Politics of Productivity in the USSR, 1935–1941, Cambridge–New York 1990.
Google Scholar

Spiecker, M., Naród a wyznanie, (Kolekcja ‘Communio’ nr 9), Poznań 1994.
Google Scholar

Starościak, J., Prawo administracyjne, Warszawa 1975.
Google Scholar

Strzeszewski, C., Kardynała Wyszyńskiego wizja Kościoła, Wrocław 1990.
Google Scholar

Szacki, J., “O narodzie i nacjonalizmie”, Znak 502 (1997) no. 3, 4–31.
Google Scholar

Szacki, J., “Patriotyzm jako ‘błąd’ i jako ‘cnota’”, in: M. Karolczak (ed.), Maski i twarze patriotyzmu, Kraków 2012, 105–120.
Google Scholar

Waldenberg, M., Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 1992.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Abyście byli synami światłości“, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 123–128.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Bądźcie ambasadorami polskości. Do młodzieży polskiej w Anglii. Warszawa – Miodowa 4 VIII 1975”, in: S. Wyszyński, Z rozważań nad kulturą ojczystą, Warszawa 1998, 244–252.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Bezimienny bohater symbolem ofiarnego poświęcenia dla ojczyzny. W 50 rocznicę sprowadzenia zwłok Nieznanego Żołnierza do Warszawy 31 X 1975”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 659–662.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Cena słowa prawdy. Poznań – kościół św. Marcina 23 IV 1970”, in: S. Wyszyński, Z rozważań nad kulturą ojczystą, Warszawa 1998, 139–148.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Do pracowników duszpasterstwa rodzin”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. XLV, 86–99.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Do rodziców katolickich w sprawie religijnego wychowania dzieci i młodzieży. Gniezno 15. 08. 1951,” in: S. Wyszyński, Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, Paris 1975, 207–211.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Do rodziców w sprawie katolickiego wychowania młodzieży. Gniezno 5 X 1950,” in: S. Wyszyński, Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, Paris 1975, 172–176.
Google Scholar

Wyszyński, S., “«Homo oeconomicus». II kazanie świętokrzyskie”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 581–588.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Homo politicus”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 589–596.
Google Scholar

Wyszyński, S., “In principio, W 600-lecie powstania Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków – kościół św. Anny 5.09.1964”, in: S. Wyszyński, Z rozważań nad kulturą ojczystą, Warszawa 1998, 56–68.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Jesteście pokoleniem przyszłości. Warszawa 5 X 1970”, in: S. Wyszyński, Z gniazda orląt, Rome 1972, 117–122.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Jesteśmy ziarnem gorczycznym... Do inteligencji katolickiej. Jasna Góra – kaplica Matki Bożej 27 XI 1966”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. XXV, 444–454.
Google Scholar

Wyszyński, S., Kazania Świętokrzyskie. U podstaw ładu i współżycia, Rzym 1976.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Kościół nie walczy z władzą, tylko z jej nadużyciami. Podczas uroczystości Świętego Stanisława w Krakowie 11 V 1975”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 642–647.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Królowi królów... Kraków, Katedra na Wawelu, 18 X 1973”, in: S. Wyszyński, Z rozważań nad kulturą ojczystą, Warszawa 1998, 212–216.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Kultura zaczyna się pod sercem matki ... Słowo na zakończenie Tygodnia kultury chrześcijańskiej. Warszawa – kościół św. Anny 30. IV 1977”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. LVII, 212–218.
Google Scholar

Wyszyński, S., “List o Społecznej Krucjacie Miłości. Warszawa, Wielki Post 1967”, in: S. Wyszyński, Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, Paris 1975, 543–549.
Google Scholar

Wyszyński, S., “List Pasterski Episkopatu Polski o encyklice Ojca Świętego Jana XXIII Pokój na ziemi. Warszawa 18 IV 1963”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. XVI, 117–139.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Matka-Syn-rodzina, Warszawa – kościół św. Krzyża 11.01.1976”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 676–683.
Google Scholar

Wyszyński, S., Miłość i sprawiedliwość społeczna, Rozważania społeczne, Poznań 1993.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Myśli przewodnie Roku Życia”, in: S. Wyszyński, Prymas Polski w obronie życia nienarodzonych, vol. I, Warszawa 1982, 38–51.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Na dzień Świętej Rodziny: Pouczenie o sakramencie małżeństwa”, in: S. Wyszyński, Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, Paris 1975, 146–150. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.3293
Google Scholar

Wyszyński, S., “Na niwie wypalonej ogniem wsiejcie nowe. Do młodzieży akademickiej we Wrocławiu 2.04.1957”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 86–90.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Na nowy rok kościelny o chrześcijańskim wyzwoleniu człowieka”, in: S. Wyszyński, Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, Paris 1975, 41–57.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Najważniejszą wartością na świecie jest człowiek. Do delegacji NSZZ “Solidarność” Region Mazowsze 19.10.1980”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 960–965.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Naród-Kościół-Państwo. Kazanie świętokrzyskie 25 I 1976”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 705–713.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Nie oczekujemy życia łatwego. Podczas ingresu do katedry lubelskiej 26. 05. 1946”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 9–13.
Google Scholar

Wyszyński, S., “O chrześcijańskim wyzwoleniu człowieka. List pasterski na adwent 1946”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 14–28.
Google Scholar

Wyszyński, S., “O społecznej krucjacie miłości. List pasterski na wielki post 1967”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 305–319.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Obrona praw człowieka w świetle tajemnic żłobu betlejemskiego. Warszawa–Miodowa 28.12.1963”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. X, 434–441.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Oddajcie co Bożego, Bogu. Komentarz do Jasnogórskich Ślubowań Narodu”, in: S. Wyszyński, W światłach Tysiąclecia, Kraków 1981, 115–121.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Otrzeźwiejcie!”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. I, 60–61.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Pokój jest dziełem sprawiedliwości. Na Boże Narodzenie 25.12.1972”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 524–528.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Pokój temu domowi. Jasna Góra 19.04.1959”, in: S. Wyszyński, W światłach Tysiąclecia, Kraków 1981, 98–108.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Problem chrześcijańskiego wychowania młodzieży. 21 VIII 1968”, Zeszyty Nnaukowe KUL 12 (1962) no. 2, 3–12.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Prymat osoby nad rzeczą. Z okazji 30 rocznicy powstania Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL 7.03.1976”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 714–718.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Przyrzekamy Ci wychowywać młode pokolenie w wierności Chrystusowi. Komentarz do Jasnogórskich Ślubów Narodu”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. I, 119–122.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Przywódca ludu rolniczego. Poświęcenie tablicy ku czci Wincentego Witosa. Warszawa 28.12.1975”, in: S. Wyszyński, “Nie rzucim ziemi...” Z przemówień do rolników, Warszawa 1984, 19–30.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Rodzina-Naród-społeczeństwo. Kazanie świętokrzyskie 18 I 1976”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 686–693.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Rozmowy Kościół – państwo na etapie obecnym. Warszawa – Miodowa 11. 03. 1975”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. XLV, 84–86.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Słowo duszpasterskie na uroczystość Świętej Rodziny”, in: S. Wyszyński, Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, Paris 1975, 531–534.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Słowo pasterskie na Tysiąclecie Chrztu Polski”, in: S. Wyszyński, Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, Paris 1975, 504–509.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Sumienie prawe i podstaw odnowy życia narodowego. Do wiernych w archikatedrze warszawskiej 6 I 1981”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 986–994.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Tajemnica więzi z ojczyzną. Do młodzieży polskiej z Londynu, 7 I 1972”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 483–487.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Vratislavia – wróciła sława. Wrocław 31 VIII 1965”, in: S. Wyszyński, Z rozważań nad kulturą ojczystą, Warszawa 1998, 69–78.
Google Scholar

Wyszyński, S., “W obronie religii Chrystusowej i bezpieczeństwa ojczyzny. Podczas uroczystości Królowej Polski na Jasnej Górze 3 V 1973”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 547–549.
Google Scholar

Wyszyński, S., Wielka Nowenna Tysiąclecia, Paris 1962.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Wpływ ducha Ewangelii na życie społeczno-ekonomiczne. Do wiernych w bazylice gnieźnieńskiej 1 I 1971”, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 426–430.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Wspólnota czy masa. Warszawa – Miodowa 20 I 1970”, in: S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981, vol. I–LXVII, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. XXXIII, 20–29.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Współczesna laicyzacja. Czerwiec 1962”, ”, in: S. Wyszyński, Listy Pasterskie Prymasa Polski 1946–1974, Paris 1975, 261–269.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Z komentarza do Jasnogórskich Ślubów Narodu”, w: S. Wyszyński, Dzieła zebrane, vol. II., Warszawa 1995, 85–86.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Z kurzem krwi bratniej...“, in: S. Wyszyński, Nauczanie społeczne 1946–1981, Warszawa 1990, 201–207.
Google Scholar

Wyszyński, S., “Zaszczytna służba słowu. Warszawa – Miodowa 8 X 1976”, in: S. Wyszyński, Z rozważań nad kulturą ojczystą, Warszawa 1998, 266–271.
Google Scholar