Braterstwo w nauczaniu papieża Franciszka

Wojciech Kućko

doi:10.21697/ct.2020.90.3.06

Opublikowane: 2020-10-06

Tom 90 Nr 3 (2020)

Braterstwo w nauczaniu papieża Franciszka

Wojciech Kućko

Collectanea Theologica

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ct.2020.90.3.06

Abstrakt

Czas pandemii koronawirusa i choroby COVID-19 był okazją do postawienia na nowo wielu pytań, dotyczących relacji międzyludzkich. W tym kontekście Papież Franciszek próbuje podjąć terapię braterstwem, aby „globalizacji obojętności” skutecznie i konsekwentnie przeciwstawiać „globalizację braterstwa i solidarności”. Celem artykułu jest ukazanie istoty braterstwa w nauczaniu papieża Franciszka w kontekście nauczania Kościoła katolickiego. W artykule zostają przedstawione biblijne korzenie braterstwa, a także jego inklinacje w magisterium Soboru Watykańskiego II i kolejnych papieży. Reinterpretacja terminu „braterstwo” w myśli Franciszka obejmuje: „mistykę braterstwa”, jego charakter międzyreligijny i społeczny, globalne braterstwo na płaszczyźnie bioetyki i ekologii oraz powiązanie z „teorią przeciwieństw” (niem. Gegensatz), którą papież zaczerpnął od R. Guardiniego.

Słowa kluczowe:

braterstwo, braterstwo uniwersalne, etyka, Franciszek, Gegensatz, mistyka braterstwa

Inne teksty tego samego autora

Wojciech Kućko, Fraternity in the Teaching of Pope Francis , Collectanea Theologica: Tom 90 Nr 5 (2020): Fasciculus specialis

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kućko, W. (2020). Braterstwo w nauczaniu papieża Franciszka. Collectanea Theologica, 90(3), 123–162. https://doi.org/10.21697/ct.2020.90.3.06

Cited by / Share

Bibliografia

„Papież, który przyjął imię Franciszek. Pierwsze błogosławieństwo nowego Papieża” (13 marca 2013 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 34 (2013) nr 5, 3.
Google Scholar

A.a.V.v., Fratellanza. Gli scritti della Civiltà Cattolica (= Accènti, 11), Roma 2020.
Google Scholar

Andrzejczak, H., „Filozoficznoprawne podstawy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka”, Roczniki Filozoficzne 14 (1966) z. 2, 81–98.
Google Scholar

Baggio, A.M., (ed.), Il principio dimenticato. La fraternità nella riflessione politologica contemporanea, Roma 2007.
Google Scholar

Benedykt XVI, Encyklika „Caritas in veritate” o integralnym rozwoju ludzkim w miłości i prawdzie (29 czerwca 2009 r.), Città del Vaticano 2009.
Google Scholar

Benedykt XVI [Benedetto XVI], „Per una convivenza armoniosa. Il Pontefice a cinque nuovi ambasciatori accreditati presso la Santa Sede” (16 dicembre 2010), L’Osservatore Romano, 17 dicembre 2010, 3.
Google Scholar

Benedykt XVI, „Dramat i siła papiestwa. Homilia podczas Mszy św. w uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła”, L’Osservatore Romano, wyd. pol. 33 (2012) nr 7–8, 5–7.
Google Scholar

Bergoglio J.M. – Papa Francesco, „Una istituzione che vive il suo carisma. Discorso di apertura della Congregazione provinciale (San Miguel, Buenos Aires, 18 febbraio 1974)”, w: J.M. Bergoglio, Pastorale sociale, M. Gallo (ed.), trad. it. di A. Taroni, Milano 2015, 234–237.
Google Scholar

Bielski, T., Synopsa tekstów Soboru Watykańskiego II, Poznań–Warszawa 1970.
Google Scholar

Borghesi, M., Jorge Mario Bergoglio. Una biografia intellettuale, Milano 2017.
Google Scholar

Burgoński, P., „Braterstwo – mit, partykularyzm, utopia?”, w: T. Adamczyk, J. Mazur (red.), „Caritas in veritate” zasadą polityki społecznej. Refleksje na kanwie encykliki Benedykta XVI o integralnym rozwoju ludzkim, Lublin 2011, 159–186.
Google Scholar

Corradino, S., „La fratellanza nell’Antico Testamento”, La Civiltà Cattolica (2019) nr 4068, 529–540.
Google Scholar

Cristiano, R., „Giovanni Paolo II e il cammino verso il Documento sulla fratellanza”, La Stampa, 31 gennaio 2020.
Google Scholar

De Candido, L., „Fraternité”, w: Dictionnaire de la vie spirituelle, Paris 1983, 448–457.
Google Scholar

Dianich, S., C. Torcivia, Forme del popolo di Dio tra comunità e fraternità, Cinisello Balsamo 2012.
Google Scholar

Fares, D., „La fratellanza umana. Il suo valore trascendentale e programmatico nell’itinerario di papa Francesco”, La Civiltà Cattolica (2019) nr 4058, 114–126.
Google Scholar

Franciszek, Encyklika „Lumen fidei” o wierze (29 czerwca 2013 r.), Città del Vaticano 2013.
Google Scholar

Franciszek, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium” o głoszeniu Ewangelii we współczesnym świecie (24 listopada 2013 r.), Città del Vaticano 2013.
Google Scholar

Franciszek, „Budowanie pokoju wiąże się z uznaniem prawa do wolności religijnej dla wszystkich. Audiencja dla uczestników sesji plenarnej Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego” (28 listopada 2013 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 35 (2014) nr 1, 31–33.
Google Scholar

Franciszek, „Braterstwo podstawą pokoju i drogą do niego. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju” (1 stycznia 2014 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 35 (2014) nr 1, 4–10.
Google Scholar

Franciszek, „Powołania są jak nieoszlifowany diament. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Kongregacji ds. Duchowieństwa” (3 października 2014 r.), L’Osservatore Romano (2014) nr 11, 30–31.
Google Scholar

Franciszek, „Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 2015 r.” (8 grudnia 2014 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 35 (2014) nr 12, 4–8.
Google Scholar

Franciszek, „Z tego samego ciała. Audiencja generalna” (18 lutego 2015 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 36 (2015) nr 3–4, 37–38.
Google Scholar

Franciszek [Francesco], „Per un nuovo ordine di pace e giustizia. Messaggio al settimo vertice delle Americhe e Panama” (10 aprile 2015), L’Osservatore Romano, 12 aprile 2015, 8.
Google Scholar

Franciszek, Encyklika „Laudato sì” poświęcona trosce o wspólny dom (24 maja 2015 r.), Città del Vaticano 2015.
Google Scholar

Franciszek, Posynodalna adhortacja apostolska „Amoris laetitia” o miłości w rodzinie (19 marca 2016 r.), Kraków 2016.
Google Scholar

Franciszek, „Mozaika braterstwa. Katecheza wygłoszona podczas audiencji generalnej w Watykanie” (3 sierpnia 2016 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 37 (2016) nr 9, 47–48.
Google Scholar

Franciszek, „Braterstwo podstawową zasadą regulującą porządek gospodarczy. Przesłanie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych” (24 kwietnia 2017 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 38 (2017) nr 6–7, 13–16.
Google Scholar

Franciszek, „Przyjmowanie, chronienie, promocja i integracja imigrantów i uchodźców. Orędzie na Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy 2018 r.” (15 sierpnia 2017 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 38 (2017) nr 9, 4–7.
Google Scholar

Franciszek, „Sieć nowego braterstwa. Rozważanie przed modlitwą Regina coeli w Poniedziałek Wielkanocny” (2 kwietnia 2018 r.) , L’Osservatore Romano, wyd. pol. 39 (2018) nr 3–4, 36.
Google Scholar

Franciszek, „Boże Narodzenie pozwala na nowo odkrywać braterstwo. Orędzie Urbi et orbi” (25 grudnia 2018 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 40 (2019) nr 1, 14–15.
Google Scholar

Franciszek, „Braterstwo nową granicą chrześcijaństwa. List Humana communitas z okazji 25. rocznicy powstania Papieskiej Akademii Pro Vita” (6 stycznia 2019 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 40 (2019) nr 2, 45–49.
Google Scholar

Franciszek, „Bóg jest z człowiekiem, który szuka pokoju. Przemówienie podczas spotkania międzyreligijnego w Founder’s Memorial w Abu Zabi” (4 lutego 2019 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 40 (2019) nr 2, 5–8.
Google Scholar

Franciszek, „Bóg pragnie braterstwa między chrześcijanami i muzułmanami. Katecheza podczas audiencji generalnej po podróży do Maroka” (3 kwietnia 2019 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 40 (2019) nr 4–5, 31–32.
Google Scholar

Franciszek, „Wielokulturowa i wieloreligijna rzeczywistość regionu śródziemnomorskiego. Przemówienie na kongresie nt. Teologia po «Veritatis gaudium» w Neapolu” (21 czerwca 2019 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 40 (2019) nr 9, 12–18.
Google Scholar

Franciszek [Francesco], „L’umanità è la cifra distintiva della riforma. Udienza alla Curia romana per gli auguri natalizi” (21 dicembre 2019), L’Osservatore Romano, 22 dicembre 2019, 4–5. Tłum. pol.: Przemówienie do Kurii Rzymskiej z okazji życzeń bożonarodzeniowych (21 grudnia 2019 r.), http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/speeches/2019/december/documents/papa-francesco_20191221_curia-romana.html (dostęp: 31.05.2020).
Google Scholar

Franciszek, „Nie jesteśmy skazani na niesprawiedliwość. Przemówienie do uczestników seminarium na temat: Nowe formy solidarnego braterstwa, inkluzja, integracja i innowacja” (5 lutego 2020 r.), L’Osservatore Romano, wyd. pol. 41 (2020) nr 2–3, 21–23.
Google Scholar

Franciszek, Wielki Imam Al-Azharr, Dokument o ludzkim braterstwie dla pokoju światowego i współistnienia (4 lutego 2019 r.), http://www.vatican.va/content/francesco/pl/travels/2019/outside/documents/papa-francesco_20190204_documento-fratellanza-umana.html (dostęp: 31.05.2020).
Google Scholar

Fredericks, J.L., „Suffering, Liberation, and Fraternity: A Buddhist-Christian Dialogue. A Dialogue of Fraternity as Proposed by Pope Francis”, The Eastern Buddhist 46 (2017) nr 1, 33–42.
Google Scholar

Fredericks, J.L., „The Dialogue of Fraternity. Pope Francis’s Approach to Interreligious Engagement”, Commonweal 144 (2017) nr 6, 10–11.
Google Scholar

Gibellini, R., „L’enciclica della fraternità universale”, L’Osservatore Romano, 1 novembre 2009, 1.
Google Scholar

Guardini, R., Der Gegensatz. Versuche zu einer Philosophie der Lebendig-Konkreten, Mainz 1925.
Google Scholar

Guczoł, R., „Ogólne założenia ireniczne Andrzeja Frycza Modrzewskiego”, Śląskie Studia Historyczno–Teologiczne 5 (1972), 107–130.
Google Scholar

Ilari, V., „La «terza guerra mondiale a pezzi»”, Limes (2016) nr 2, 69–74
Google Scholar

Jan Paweł II [Giovanni Paolo II], „Epistula al Venerato Fratello Cardinale Agostino Casaroli, Segretario di Stato” (20 novembre 1982), Acta Apostolicae Sedis 75/1 (1983) nr 2, 119–125.
Google Scholar

Jan Paweł II [Giovanni Paolo II], „Costituzione apostolica Pastor bonus sulla Curia Romana” (28 giugno 1988), Enchiridion Vaticanum, vol. 111, Bologna 1991, 492–635.
Google Scholar

Jan Paweł II, „Adhortacja apostolska Nowa nadzieja dla Libanu” (11 maja 1997 r.), w: Tenże, Dzieła zebrane, t. II, Kraków 2006, 581–593.
Google Scholar

Kobyliński, A., Modernità e postmodernità: l'interpretazione cristiana dell'esistenza al tramonto dei tempi moderni nel pensiero di Romano Guardini, Roma 1998.
Google Scholar

Körner, F., „Fratellanza umana. Una riflessione sul Documento di Abu Dhabi”, La Civiltà Cattolica (2019) nr 4054, 313–327.
Google Scholar

Kościelniak, C., „Chrześcijańskie i laickie konteksty idei braterstwa i ich polityczne konsekwencje”, Przegląd Zachodni (2015) nr 1, 7–20.
Google Scholar

Langemeyer, B., „Kirche und Brüderlichkeit”, Theologie und Glaube 3 (1965), 190–210.
Google Scholar

Lesêtre, H., „Frére”, w: F. Vigouroux (ed.), Dictionnaire de la Bible, fasc. XVI/1: Fontaine–Fuseau, Paris 1899, col. 2402–2405.
Google Scholar

Łużyński, W., „Chrześcijańskie braterstwo w świeckim społeczeństwie. Refleksje na podstawie nauczania Josefa [sic!] Ratzingera”, Teologia i Człowiek 45 (2019) nr 1, 69–86. DOI: https://doi.org/10.12775/TiCz.2019.004
Google Scholar

Maaßen, T., Das Ökumeneverständnis Joseph Ratzingers, Göttingen 2011. DOI: https://doi.org/10.14220/9783847098126
Google Scholar

Marafioti, D., „Documento sulla Fratellanza umana. Una lettura ragionata”, Rassegna di Teologia 60 (2019), 235–268.
Google Scholar

Marangoni, R., La Chiesa mistero di comunione. Il contributo di Paolo VI nell’elaborazione dell’ecclesiologia di comunione (1963–1978), Roma 2001.
Google Scholar

Miziołek, W., „Biuletyn ekumeniczny”, Collectanea Theologica 38 (1968) nr 3, 115–134.
Google Scholar

Monda, A., „Wyzwania stojące przed Papieżem i odwaga braterstwa”, L’Osservatore Romano, wyd. pol. 40 (2019) nr 2, 3.
Google Scholar

Müller, G., „Das Abu Dhabi Dokument. Eine katholische Lesehilfe”, Internationale Katholische Zeitschrift «Communio» 49 (2020) nr 3, 293–311.
Google Scholar

Nyenyembe, J., Fraternity in Christ. Building the Church as Family, Nairobi 2005.
Google Scholar

Paciorek, A., Ewangelia według świętego Mateusza. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz, cz. I: rozdziały 14–28, Częstochowa 2008.
Google Scholar

Paglia, V., Pandemia e fraternità. La forza dei legami umani riapre il futuro, Milano 2020.
Google Scholar

Papieska Akademia Życia [Pontificia Accademia per la Vita], „Pandemia e fraternità universale” (30 marzo 2020), L’Osservatore Romano, 30-31 marzo 2020, 7. Tłum. pol.: Pandemia a powszechne braterstwo. Uwagi na temat kryzysu wywołanego COVID-19, https://episkopat.pl/papieska-akademia-zycia-pandemia-a-powszechne-braterstwo-2/ (dostęp: 30.04.2020).
Google Scholar

Papieska Komisja Biblijna, „Czym jest człowiek?” (Ps 8,5). Zarys antropologii biblijnej, tłum. H. Witczyk, Lublin 2020. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.12674
Google Scholar

Paweł VI [Paolo VI], „Udienza generale” (21 agosto 1963), w: Insegnamenti di Paolo VI, vol. I, Città del Vaticano 1963, 479.
Google Scholar

Paweł VI [Paolo VI], „Nuntii radiophonici” (22 decembris 1964), Acta Apostolicae Sedis 57 (1965), 176–183.
Google Scholar

Paweł VI, Encyklika „Populorum progressio” o popieraniu rozwoju ludów (26 marca 1967 r.), Kraków 1968.
Google Scholar

Paweł VI [Paolo VI], „Ogni uomo è mio fratello. Messaggio per la celebrazione della IV Giornata della pace del 1 gennaio 1971”, w: Insegnamenti di Paolo VI, vol. IX, Città del Vaticano 1972, 3–5.
Google Scholar

Pietrusiak, P., „Kościół jako fraternitas według Cypriana z Kartaginy”, Roczniki Teologii Katolickiej 10 (2011), 67–87. DOI: https://doi.org/10.15290/rtk.2011.10.05
Google Scholar

Piola, A., „La sfida della fraternità e il contributo della comunità ecclesiale secondo papa Francesco”, Archivio Teologico Torinese 24 (2018) nr 1, 63–76.
Google Scholar

Piwowarski, W., „Grzechy społeczne i struktury grzechu w nauczaniu Jana Pawła II”, Studia Warmińskie 37 (2000), 461–469.
Google Scholar

Ratzinger, J., „Die christliche Brüderlichkeit”, Der Seelsorger 26 (1958), 387–429 (tłum. pol. „Braterstwo chrześcijańskie”, w: J. Ratzinger, Opera omnia, t. VIII/1: Kościół – znak wśród narodów. Pisma eklezjologiczne i ekumeniczne, tłum. W. Szymona, Lublin 2013, 31–89).
Google Scholar

Ratzinger, J., Die christliche Brüderlichkeit, München 1960 (tłum. pol.: Chrześcijańskie braterstwo, tł. J. Merecki, Kraków 2006).
Google Scholar

Ratzinger, J., „Fraternité”, w: M. Viller et al. (ed.), Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique doctrine et histoire, vol. V, Paris 1964, col. 1141–1167.
Google Scholar

Reynolds, G.S., „After Abu Dhabi. Pope Francis & The Document on Human Fraternity”, Commonweal 146 (2019) nr 7, 10–12.
Google Scholar

Rossetti, C.L., „Fraternitatis munus. Chiamati alla fraternità. Una chiave di lettura della Caritas in veritate alla luce dell’eredità montiniana”, Lateranum 76 (2010), 103–116.
Google Scholar

Ruggieri, G., Chiesa sinodale, Bari–Roma 2017.
Google Scholar

Scannone, J.C., La teologia del popolo. Radici teologiche di papa Francesco, Brescia 2019.
Google Scholar

Schelkle, K.H., „Bruder”, w: F. Dölger et al. (red.), Reallexikon für Antike und Christentum, t. 2, 1954, col. 631–640.
Google Scholar

Sobór Watykański II. Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, Poznań 2002.
Google Scholar

Spadaro, A., „«Sentinelle di fraternità nella notte». Il viaggio apostolico di papa Francesco ad Abu Dhabi”, La Civiltà Cattolica (2019) nr 4049, 467–477.
Google Scholar

Stupperich, R., „Bruderschaften/Schwesternschaften/Kommunitäten”, w: G. Krause, H. Balz, G. Müller, Theologische Realenzyklopädie, band VII, Berlin–New York 1981, 195–206.
Google Scholar

Tanquerey, A., Compendio di Teologia Ascetica e Mistica, versione italiana a cura di F. Trucco e C.L. Giunta, Roma–Tournai–Parigi 1930.
Google Scholar

Theobald, „Mistica della fraternità. Lo stile nuovo della Chiesa e della teologia nei documenti programmatici del pontificato”, Il Regno – Attualità (2015) nr 9, 581–588.
Google Scholar

Theobald, C., Fraternità. Il nuovo stile della Chiesa secondo Papa Francesco, Magnano 2016.
Google Scholar

Wróbel, J., „Trzeba ratować życie. Stanowisko Zespołu Ekspertów Konferencji Episkopatu Polski ds. Bioetycznych w kwestii dystrybucji środków ratunkowych w sytuacji pandemii wywołanej przez koronawirusa SARS-CoV-2 z dn. 2 kwietnia 2020 r.”, Nasz Dziennik, 8 kwietnia 2020 r., 16.
Google Scholar