Young Apatheists: Is Religion Becoming a Relic, and How to Counteract It?

Patryk Zając; Michał Wilkosz

doi:10.21697/ct.2025.95.1.06

Opublikowane: 2025-02-14

Tom 95 Nr 1 (2025)

Young Apatheists

Is Religion Becoming a Relic, and How to Counteract It?

Patryk P. Zając

, Michał Wilkosz

Collectanea Theologica

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ct.2025.95.1.06

Abstrakt

Pojęcie apateizmu, charakteryzowanego jako obojętność wobec religii i istnienia Boga, które różni się od typowej obojętności religijnej – zyskuje na znaczeniu w obliczu współczesnych przemian społeczno-kulturowych, szczególnie wśród młodszych generacji. Artykuł eksplikuje w genezę, cechy definiujące i rozwój apateizmu w kontekście rosnącej sekularyzacji. Opierając się na badaniach i teoriach, w tym pracach Roberta J. Nasha i Jonathana Raucha, autorzy przedstawiają wielostronną analizę apateizmu, podkreślając jego odrębne cechy w porównaniu z innymi nieteistycznymi postawami, takimi jak ateizm, agnostycyzm i sekularyzm. Artykuł rozważa społeczne i kulturowe konteksty apateizmu i jego potencjalne konsekwencje dla przyszłości religii w społeczeństwie, a także wyzwania i wymagania, jakie stawia. Badanie to ma na celu zilustrowanie, w jaki sposób apateizm wpisuje się w szerszy krajobraz współczesnych zmian społecznych i jego potencjalny wpływ na przyszłe przejawy religijności i duchowości. W podsumowaniu artykuł dostarcza praktyczno-teologicznych spostrzeżeń na temat apateizmu, sugerując zasady tworzenia oferty pastoralnej, która uwzględniałaby specyfikę tego zjawiska.

Słowa kluczowe:

apateizm, obojętność religijna, sekularyzm, nonteizm, religijność, współczesne społeczeństwo

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Zając, P., & Wilkosz, M. (2025). Young Apatheists: Is Religion Becoming a Relic, and How to Counteract It?. Collectanea Theologica, 95(1), 161–191. https://doi.org/10.21697/ct.2025.95.1.06

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Albert, Mathias, Klaus Hurrelmann, Gudrun Quenzel, and Ulrich Schneekloth. 2015. Jugend 2015. Eine pragmatische Generation im Aufbruch. 17. Shell-Jugendstudie. Frankfurt: Fischer Taschenbuch.
Google Scholar

Ammerman, Nancy Tatom. 2007. Everyday Religion: Observing Modern Religious Lives. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Beshears, Kyle. 2021. Apatheism: How We Share When They Don’t Care. Nashville, TN: B&H Publishing.
Google Scholar

Budimir, Mladen. 2008. “Apatheism: The New Face of Religion?” Proceedings of the XXII World Congress of Philosophy 45:87–93. https://doi.org/10.5840/wcp22200845254.
Google Scholar

Budimir, Mladen. 2018. “Historical Religious Indifference and its Links to Contemporary Apatheism.” Proceedings of the XXIII World Congress of Philosophy 61:31–6. https://doi.org/10.5840/wcp232018611375.
Google Scholar

Bullivant, Stephen. 2018. Europe’s Young Adults and Religion: Findings from the European Social Survey (2014–16) to Inform the 2018 Synod of Bishops. London: St Mary’s University Twickenham and Benedict XVI Centre for Religion and Society. https://www.stmarys.ac.uk/research/centres/benedict-xvi/docs/2018-mar-europe-young-people-report-eng.pdf.
Google Scholar

Calmbach, Marc, Silke Borgstedt, Ina Borchard, Peter Martin Thomas, and Berthold Bodo Flaig. 2016. Wie ticken Jugendliche 2016? Lebenswelten von Jugendlichen im Alter von 14 bis 17 Jahren in Deutschland. Wiesbaden: Springer. https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-658-12533-2.
Google Scholar

CBOS. 2021. “Religijność młodych na tle ogółu społeczeństwa.” Komunikat z Badań 144. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_144_21.PDF.
Google Scholar

CBOS. 2024. “Religijność Polaków w ostatnich dziesięcioleciach.” Komunikat z Badań 50. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2024/K_050_24.PDF.
Google Scholar

Czarna, Aleksandra. 2011. “Narcyz w sieci społecznej, czyli co analiza sieci mówi o funkcjonowaniu osób narcystycznych” [Narcissist in the Social Network: What Network Analysis Tells Us About the Functioning of Narcissistic Individuals]. Psychologia Społeczna 6 (2/17): 129–45. https://www.researchgate.net/publication/263849416_Narcyz_w_sieci_spolecznej_czyli_co_analiza_sieci_mowi_o_funkcjonowaniu_osob_narcystycznych.
Google Scholar

Drange, Theodore Marvin. 2005. “Is ‘God Exists’ Cognitive?” Philo: The Journal of the Society of Humanist Philosophers 8 (2): 137–50.
Google Scholar

Edenberg, Elizabeth, and Michael Hannon, eds. 2021. Political Epistemology. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780192893338.001.0001.
Google Scholar

Francis. 2019. Post-Synodal Apostolic Exhortation Christus vivit. (= ChV). https://www.vatican.va/content/francesco/en/apost_exhortations/documents/papa-francesco_esortazione-ap_20190325_christus-vivit.html.
Google Scholar

Francis. 2020. “Message for the 35th World Youth Day 2020: ‘Young Man, I Say to You, Arise!’ (Lk 7:14).” https://www.vatican.va/content/francesco/en/messages/youth/documents/papa-francesco_20200211_messaggio-giovani_2020.html.
Google Scholar

Giddens, Anthony. 2002. Runaway World: How Globalization Is Reshaping Our Lives. New York: Routledge.
Google Scholar

Giddens, Anthony. 2006. Sociology. 5th ed. Cambridge: Polity Press.
Google Scholar

Graber, Rudolf, ed. 1979. Die Wahrheit lehren und leben. Predigten und Ansprachen zu Schulfragen. Abensberg: Verlag Josef Kral.
Google Scholar

Grün, Anselm, and Tomáš Halík. 2017. Bóg zagubiony. Wiara w objęciach niewiary [God Lost. Faith in the Embrace of Unbelief]. Translated by Mateusz Chojnacki. Kraków: WAM.
Google Scholar

Halík, Tomáš. 2022. Popołudnie chrześcijaństwa. Odwaga do zmiany [The Afternoon of Christianity. The Courage to Change]. Translated by Tomasz Maćkowiak. Kraków: WAM.
Google Scholar

Hannon, Michael, and Jeroen de Ridder, eds. 2021. The Routledge Handbook of Political Epistemology. New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Google Scholar

Harris, Sam. 2004. The End of Faith: Religion, Terror, and the Future of Reason. New York: W. W. Norton & Company.
Google Scholar

Hedberg, Trevor, and Jordan Huzarevich. 2017. “Appraising Objections to Practical Apatheism.” Philosophia 45 (1): 257–76. https://philarchive.org/rec/HEDAOT.
Google Scholar

Hitchens, Christopher. 2007. God Is Not Great: How Religion Poisons Everything. New York: Twelve/Hachette Book Group.
Google Scholar

Hoffman, Bruce. 2008. “Holy Terror: The Implications of Terrorism Motivated by a Religious Imperative.” Studies in Conflict & Terrorism 18 (4): 271–84. https://doi.org/10.1080/10576109508435985.
Google Scholar

Jackson, Thomas William, and Parisa Farzaneh. 2012. “Theory-Based Model of Factors Affecting Information Overload.” International Journal of Information Management 32: 523–32. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2012.04.006.
Google Scholar

Jacyno, Małgorzata. 2007. Kultura indywidualizmu [The Culture of Individualism]. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Joosr. 2015. A Joosr Guide to… The Power of Now by Eckhart Tolle: A Guide to Spiritual Enlightenment. Brighton: Joosr.
Google Scholar

Kreft, Jan. 2009. Władza algorytmów. U źródeł potęgi Google i Facebooka [The Power of Algorithms: The Sources of Google’s and Facebook’s Power]. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Google Scholar

Mandes, Sławomir. 2016. Miejsce religii w społeczeństwie. W poszukiwaniu nowego programu badawczego socjologii religii [The Place of Religion in Society: In Search of a New Research Program for the Sociology of Religion]. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Mansager, Eric. 2000. “Holism, Wellness, Spirituality.” The Journal of Individual Psychology 56:237–41.
Google Scholar

Mariański, Janusz. 2006. Sekularyzacja i desekularyzacja w nowoczesnym świecie [Secularization and Desecularization in the Modern World]. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Mariański, Janusz. 2017. “Sekularyzacja jako megatrend społeczno-kulturowy” [Secularization as a Socio-Cultural Megatrend]. Intercultural Relations 1 (1): 231–57.
Google Scholar

Melosik, Zbyszko. 2013. Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolności [Popular Culture and Youth Identity: In the Captivity of Power and Freedom]. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Mercadante, Linda. 2020. “Spiritual Struggles of Nones and ‘Spiritual but Not Religious’ (SBNRs).” Religions 11 (10): 1–16. https://doi.org/10.3390/rel11100513.
Google Scholar

Meyer, Bernhard, Anja Zill, and Dominik Dilba. 2021. Entspann dich, Deutschland! TK-Stressstudie 2021. Hamburg: Techniker Krankenkasse.
Google Scholar

Nash, Robert Joseph. 2001. Religious Pluralism in the Academy: Opening the Dialogue. New York: Peter Lang.
Google Scholar

Obarska, Małgorzata, Aleksandra Gawrysiak-Knez, and Dominika Drejer, eds. 2022. Jak Kościół katolicki w Polsce może odpowiedzieć na odchodzenie młodych? Raport o duszpasterstwie młodzieży w polskim Kościele [How Can the Catholic Church in Poland Respond to the Departure of Young People? A Report on Youth Ministry in the Polish Church]. https://kongreskk.pl/wp-content/uploads/2022/05/Jak-Kosciol-katolicki-w-Polsce-moze-odpowiedziec-na-odchodzenie-mlodziezy.pdf.
Google Scholar

Pew Research Center. 2018. “The Age Gap in Religion Around the World.” https://www.pewresearch.org/religion/2018/06/13/the-age-gap-in-religion-around-the-world.
Google Scholar

Pontifical Council for Social Communications. 2002. The Church and Internet. (= CI).
Google Scholar

Primack, Brian Adam, Ariel Shensa, Jaime Elizabeth Sidani, Erin Olivia Whaite, Lin Yang, Lourdes Diaz Martinez, Jason Brian Craig, Megan Alexandra Gentile, and Elizabeth Miller. 2017. “Social Media Use and Perceived Social Isolation Among Young Adults in the U.S.” American Journal of Preventive Medicine 53 (1): 1–8. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2017.01.010.
Google Scholar

Przybysz, Monika. 2018. “Kościół w social media. Komunikacja instytucji eklezjalnych w mediach społecznościowych w perspektywie medioznawczej i teologicznej” [The Church in Social Media: Communication of Ecclesiastical Institutions in Social Media from a Media Studies and Theological Perspective]. Kultura – Media – Teologia 35 (4): 140–66. https://doi.org/10.21697/kmt.35.9.
Google Scholar

Rauch, Jonathan. 2003. “Let it Be.” The Atlantic Monthly 291 (4): 34.
Google Scholar

Siebel, Thomas Michael. 2019. Digital Transformation: Survive and Thrive in an Era of Mass Extinction. New York: RosettaBooks.
Google Scholar

Stark, Rodney. 2017. Why God? Explaining Religious Phenomena. West Conshohocken, PA: Templeton Press.
Google Scholar

Stern, Jessica. 2004. Terror in the Name of God: Why Religious Militants Kill. New York: Ecco.
Google Scholar

Suwiński, Sylwester. 2021. Duchowość młodzieży w perspektywie ewangelizacji [The Spirituality of Youth in the Perspective of Evangelization]. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Google Scholar

Sztompka, Piotr. 2021. Socjologia. Wykłady o społeczeństwie [Sociology: Lectures on Society]. Kraków: Znak.
Google Scholar

Tillich, Paul. 1957. The Dynamics of Faith. New York: Harper & Row.
Google Scholar

Varela, Francisco Javier, Evan Thompson, and Eleanor Rosch. 1991. The Embodied Mind: Cognitive Science and Human Experience. Cambridge, MA: MIT Press.
Google Scholar

Yu, Sun. 2023. “The Influence of Social Media on Interpersonal Relationships.” Communications in Humanities Research 9 (1): 90–97. https://doi.org/10.54254/2753-7064/9/20231126.
Google Scholar

Zielińska, Katarzyna. 2009. Spór wokół teorii sekularyzacji [Debate Around the Theory of Secularization]. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Patryk P. Zając

p.zajac@us.edu.pl
https://orcid.org/0000-0001-8764-8253

Afiliacja:

independent scholar Polska

Biogram

Niezależny badacz, prowadził zajęcia i seminaria na Uniwersytecie Wiedeńskim, Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium w ramach Kolloquia für Religionsphilosophie oraz w Czeskiej Akademii Chrześcijańskiej w Pradze. Studiował teologię na Papieskim Uniwersytecie Jana Pawła II w Krakowie oraz filozofię i psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Specjalizuje się w filozofii analitycznej, ze szczególnym uwzględnieniem epistemologii, etyki oraz epistemologii politycznej. Ekspert w międzynarodowych negocjacjach biznesowych dla dużych polskich firm, mediator w sprawach cywilnych. Pełni funkcję konsultanta w Biurze Delegata Niemieckiej Konferencji Episkopatu ds. duszpasterstwa polskojęzycznego w Niemczech. Stały współpracownik Die Tagespost oraz polonijnych mediów katolickich w Niemczech, a także autor publikacji w Tygodniku Powszechnym.

Michał Wilkosz

https://orcid.org/0009-0006-3069-9088

Afiliacja:

independent scholar Niemcy

Biogram

Studiował teologię na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie oraz filologię germańską w Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Ukończył studia podyplomowe w zakresie pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej z pomocą psychologiczno-pedagogiczną w Wyższej Szkole Nauk Pedagogicznych w Warszawie. Doktoryzował się z teologii pastoralnej ze specjalizacją psychologia pastoralna na Albert-Ludwigs-Universität we Fryburgu Bryzgowijskim. Organizował i koordynował międzynarodowe, interdyscyplinarne projekty badawcze z uniwersytetami z Austrii, Gruzji, Niemiec, Polski i Rosji. Jego badania koncentrują się na religijności młodzieży w kontekście diaspory i emigracji, prowadząc do opracowania i wdrożenia innowacyjnych programów duszpasterskich. Obecnie pełni funkcję rektora Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech i mieszka w Hanowerze. Prezbiter archidiecezji krakowskiej.