Psychospołeczne aspekty utraty wzroku i słuchu w późnej dorosłości

Kornelia Czerwińska

doi:10.21697/fp.2022.1.14

Opublikowane: 2022-10-17

Tom 12 Nr 1 (2022)

Psychospołeczne aspekty utraty wzroku i słuchu w późnej dorosłości

Kornelia Czerwińska

Forum Pedagogiczne

Dział: Dział tematyczny

https://doi.org/10.21697/fp.2022.1.14

Abstrakt

Z uwagi na stale utrzymującą się tendencję starzenia się populacji światowej prognozuje się zwiększenie w następnych dekadach liczby osób tracących jednocześnie wzrok i słuch w okresie późnej dorosłości. Nabycie w podeszłym wieku sprzężonej niepełnosprawności sensorycznej prowadzi do obniżenia jakości życia. Artykuł koncentruje się na opisie wpływu jednoczesnej utraty wzroku i słuchu na psychospołeczne funkcjonowanie seniorów w oparciu o przegląd materiałów empirycznych. W świetle dotychczasowych badań skutki deficytów w obszarze obu tych zmysłów są znacznie poważniejsze niż konsekwencje wyizolowanej dysfunkcji wzroku czy słuchu. Do najczęściej rejestrowanych negatywnych następstw nabytego głuchoniewidzenia należały: pogorszenie funkcji kognitywnych, ograniczenie kontaktów społecznych, problemy w wykonywaniu czynności życia codziennego, zaburzenia zdrowia psychicznego, w tym głównie zaburzenia nastroju.

Słowa kluczowe:

nabycie niepełnosprawności, niepełnosprawność sprzężona, utrata wzroku, utrata słuchu, późna dorosłość, funkcjonowanie psychospołeczne

Inne teksty tego samego autora

Kornelia Czerwińska, Funkcjonowanie osoby stopniowo tracącej wzrok w przestrzeni edukacyjno-rehabilitacyjnej , Forum Pedagogiczne: Tom 6 Nr 1 (2016)
Aleksandra Buchholz, Kornelia Czerwińska, Mariola Wolan-Nowakowska , REZYLIENCJA MATEK DZIECI Z ZABURZENIAMI ZE SPEKTRUM AUTYZMU , Forum Pedagogiczne: Tom 13 Nr 1 (2023): Komunikacja ucznia ze spektrum autyzmu
Kornelia Czerwińska, Agnieszka Piskorska, Cognitive functioning of a blind student in a foreign language classroom , Forum Pedagogiczne: Tom 8 Nr 2 (2018)
Aleksandra Buchholz, Kornelia Czerwińska, DOROSŁOŚĆ OSÓB W SPEKTRUM ZABURZEŃ AUTYSTYCZNYCH – ANALIZA WYBRANYCH OBSZARÓW , Forum Pedagogiczne: Tom 13 Nr 1 (2023): Komunikacja ucznia ze spektrum autyzmu

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Czerwińska, K. (2022). Psychospołeczne aspekty utraty wzroku i słuchu w późnej dorosłości. Forum Pedagogiczne, 12(1), 213–226. https://doi.org/10.21697/fp.2022.1.14

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Bibliografia

Błachnio A., Kuryś-Szyncel K., Martynowicz E., Molesztak A. (2017). (red.). Psychologia starzenia się i strategie dobrego życia. Warszawa: Difin.
Google Scholar

Bodsworth S.M., Clare I.C.H., Simblett S.K. (2011). Deafblindness and mental health. Psychological distress and unmet need among adults with dual sensory impairment. „British Journal of Visual Impairment”, nr 29(1), s. 6-26. DOI: 10.1177/0264619610387495 DOI: https://doi.org/10.1177/0264619610387495
Google Scholar

Brennan M., Bally S.J. (2007). Psychosocial adaptations to dual sensory loss in middle and late adulthood. „Trends in Amplification”, nr 11(4), s. 281-300. DOI: 10.1177/1084713807308210 DOI: https://doi.org/10.1177/1084713807308210
Google Scholar

Brennan M., Su Y-P., Horowitz A. (2006). Longitudinal associations between dual sensory impairment and everyday competence among older adults. „Journal of Rehabilitation Research & Development”, nr 43(6), s. 777-792. DOI: 10.1682/JRRD.2005.06.0109 DOI: https://doi.org/10.1682/JRRD.2005.06.0109
Google Scholar

Capella-McDonnall M. (2009). Risk factors for depression among older adults with dual sensory loss. „Aging & Mental Health”, nr 13(4), s. 569-576. DOI: 10.1080/13607860902774410 DOI: https://doi.org/10.1080/13607860902774410
Google Scholar

Capella-McDonnall M. (2011a). Physical status as a moderator of depressive symptoms among older adults with dual sensory loss. „Rehabilitation Psychology”, nr 56(1), s. 67-76. DOI: 10.1037/a0022696 DOI: https://doi.org/10.1037/a0022696
Google Scholar

Capella-McDonnall M. (2011b). The effect of productive activities on depressive symptoms among older adults with dual sensory loss. „Research on Aging”, nr 33(3), s. 234 – 255. DOI: 10.1177/0164027511399106 DOI: https://doi.org/10.1177/0164027511399106
Google Scholar

Chou K-L., Chi I. (2004). Combined effect of vision and hearing impairment on depression in elderly Chinese. „International Journal of Geriatric Psychiatry”, nr 19, s. 825-832. DOI: 10.1002/gps.1174 DOI: https://doi.org/10.1002/gps.1174
Google Scholar

Czerwińska K. (2018). W trosce o wspomaganie rozwoju osób tracących wzrok w późnej dorosłości. „Fides et Ratio”, nr 2(34), s. 496-511.
Google Scholar

Dammeyer J. (2013). Characteristics of a Danish population of adults with acquired deafblindness receiving rehabilitation services. „British Journal of Visual Impairment”, nr 31(3), s. 189-197. DOI: 10.1177/0264619613490518 DOI: https://doi.org/10.1177/0264619613490518
Google Scholar

Dammeyer J. (2014). Deafblindness: A review of the literature. „Scandinavian Journal of Public Health”, nr 42, s. 554-562. DOI: 10.1177/1403494814544399 DOI: https://doi.org/10.1177/1403494814544399
Google Scholar

Fisher D., Li Ch-M., Chiu M.S., Themann Ch.L., Petersen H., Jonasson F., Jonsson P.V., Sverrisdottir J.E., Garcia M., Harris T.B., Launer L.J., Eiriksdottir G., Gudnason V., Hoffman H.J., Cotch M.F. (2014). Impairments in hearing and vision impact on mortality in older people: the AGES-Reykjavik Study. „Age & Ageing”, nr 43, s. 69-76, DOI: 10.1093/ageing/aft122 DOI: https://doi.org/10.1093/ageing/aft122
Google Scholar

Guthrie D.M., Declercq A., Finne-Soveri H., Fries B.E., Hirdes J.P. (2016). The Health and well-being of older adults with dual sensory impairment (DSI) in four countries. „PLoS ONE”, nr 11(5), e0155073. DOI: 10.1371/journal.pone.0155073 DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0155073
Google Scholar

Guthrie D.M., Thériault E.R., Davidson J.G.S. (2016). Self-Rated health, cognition, and dual sensory impairment are important predictors of depression among home care clients in Ontario. „Home Health Care Management & Practice”, nr 28(1), s. 35-43. DOI: 10.1177/1084822315591812 DOI: https://doi.org/10.1177/1084822315591812
Google Scholar

Gutowska A. (2015). (Nie)pełnosprawna starość – przyczyny, uwarunkowania, wsparcie. “Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej”, nr 8, s. 9-33. DOI: https://doi.org/10.14746/ikps.2015.8.01
Google Scholar

Heine C., Browning C.J. (2002). Communication and psychosocial consequences of sensory loss in older adults: overview and rehabilitation directions. „Disability & Rehabilitation”, nr 24(15), s. 763-773. DOI: 10.1080/09638280210129162 DOI: https://doi.org/10.1080/09638280210129162
Google Scholar

Hersh M. (2013). Deafblind people, communication, independence, and isolation. „Journal of Deaf Studies and Deaf Education”, nr 18, s. 446–463. DOI:10.1093/deafed/ent022 DOI: https://doi.org/10.1093/deafed/ent022
Google Scholar

Hovaldt H.B., Lund R., Lehane Ch.M., Dammeyer, J. (2019). Relational strain in close social relations among older adults with dual sensory loss. „British Journal of Visual Impairment”, nr 37(2), s. 81-93. DOI: 10.1177/0264619619833421 DOI: https://doi.org/10.1177/0264619619833421
Google Scholar

Hovaldt H.B., Nielsen T., Dammeyer J. (2018). Validity and reliability of the Major Depression Inventory for persons with dual sensory loss. „Innovation in Aging”, nr 2(1), s. 1-11. DOI: 10.1093/geroni/igy010 DOI: https://doi.org/10.1093/geroni/igy010
Google Scholar

Kiely K.M., Mitchell P., Gopinath B., Luszcz M.A., Jagger C., Anstey K.J. (2016). Estimating the years lived with and without age-related sensory impairment. „Journals of Gerontology: Medical Sciences”, nr 71(5), s. 637-642. DOI: 10.1093/gerona/glv198 DOI: https://doi.org/10.1093/gerona/glv198
Google Scholar

Kiely K.M., Anstey K.J., Luszcz M.A. (2013). Dual sensory loss and depressive symptoms: the importance of hearing, daily functioning, and activity engagement. „Frontiers in Human Neuroscience”, nr 7, s. 837. DOI: 10.3389/fnhum.2013.00837 DOI: https://doi.org/10.3389/fnhum.2013.00837
Google Scholar

Kilian M. (2020). Funkcjonowanie osób w starszym wieku. Warszawa: Difin.
Google Scholar

Kilian M. (2018). Geragogika specjalna w starzejącym się społeczeństwie – potrzeby i możliwości. W: Kilian M., Śmiechowska-Petrovskij (red.). Niepełnosprawność w okresie późnej dorosłości. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Laszczak E. (2019). Starzenie się zmysłu równowagi. W: Kazek, B., Wojciechowska J. (red.). Zmysły w procesie starzenia. Warszawa: Wydawnictwa UW. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323538578.pp.119-142
Google Scholar

Likus W., Markowski J., Siemianowicz K. (2019). Starzenie się słuchu. W: Kazek, B., Wojciechowska J. (red.). Zmysły w procesie starzenia. Warszawa: Wydawnictwa UW. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323538578.pp.93-118
Google Scholar

Lima C., Bilton T., Dias R., Guerra R., Ferrioli E., Perracini M., Garcia A.N. (2015). Correlates of dual sensory impairment in community-dwelling older people: an exploratory study. „Physiotherapy”, nr 101(1), eS4242-eS4243. DOI: 10.1016/j.physio.2015.03.3223 DOI: https://doi.org/10.1016/j.physio.2015.03.3223
Google Scholar

Maharani A., Dawes P., Nazroo J., Tampubolon G., Pendleton N. (2018). Visual and hearing impairments are associated with cognitive decline in older people. „Age & Ageing”, nr 47, s. 575-581. DOI: 10.1093/ageing/afy061 DOI: https://doi.org/10.1093/ageing/afy061
Google Scholar

Martynowicz E. (2017). Starzenie się społeczeństw globalnym wyzwaniem. W: Błachnio A., Kuryś-Szyncel K., Martynowicz E., Molesztak A. (red.). Psychologia starzenia się i strategie dobrego życia. Warszawa: Difin.
Google Scholar

Pojda-Wilczek D. (2019). Starzenie się wzroku. W: Kazek, B., Wojciechowska J. (red.). Zmysły w procesie starzenia. Warszawa: Wydawnictwa UW. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323538578.pp.73-92
Google Scholar

Roets-Merken L.M., Zuidema S.U., Vernooij-Dassen M.J.F.J., Kempen G.I.J.M. (2014). Screening for hearing, visual and dual sensory impairment in older adults using behavioural cues: A validation study. „International Journal of Nursing Studies”, nr 51, s. 1434-1440. DOI: 10.1016/i.ijnurstu.2014.02.006 DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2014.02.006
Google Scholar

Saunders G.H., Echt K.V. (2007). An Overview of dual sensory impairment in older adults: Perspectives for rehabilitation. „Trends in Amplification”, nr 11(4), s. 243-258. DOI: 10.1177/1084713807308365 DOI: https://doi.org/10.1177/1084713807308365
Google Scholar

Schneider J.M., McMahon C.M., Gopinath B., Kifley A., Barton R., Mitchell P., Leeder S.R., Wang J.J. (2014). Dual sensory impairment and hearing aid use among clients attending low-vision services in Australia: The Vision-Hearing Project. „Journal of Aging & Health”, nr 26(2), s. 231-249. DOI: 10.1177/0898264313513610 DOI: https://doi.org/10.1177/0898264313513610
Google Scholar

Sijko K. (2010). Kategorie wyodrębniania osób z rzadko występującymi i sprzężonymi ograniczeniami sprawności. W: Brzezińska A.I., Pluta J., Rycielski P. (red.). Potrzeby specyficznych grup osób z ograniczeniami sprawności. Wyniki badań. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Simning A., Fox M.L., Barnett S.L., Sorensen S., Conwell Y. (2019). Depressive and anxiety symptoms in older adults with auditory, vision, and dual sensory impairment. „Journal of Aging & Health”, nr 31(8), s. 1353-1375. DOI: 10.1177/0898264318781123 DOI: https://doi.org/10.1177/0898264318781123
Google Scholar

Siudak A. (2019). Fizjologiczne i patologiczne aspekty inwolucji zmysłów – część I: wzrok, słuch i zmysł równowagi. W: Kazek, B., Wojciechowska J. (red.). Zmysły w procesie starzenia. Warszawa: Wydawnictwa UW. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323538578.pp.163-184
Google Scholar

Steuden S. (2015). Poradnictwo psychologiczne dla osób w okresie późnej dorosłości. W: Czabała Cz., Kluczyńska S. (red.). Poradnictwo psychologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Tseng Y-Ch., Liu S.H-Y., Lou M-F., Huang G-S. (2018). Quality of life in older adults with sensory impairments: a systematic review. „Quality of Life Research”, nr 27, s. 1957-1971. DOI: 10.1007/s11136-018-1799-2 DOI: https://doi.org/10.1007/s11136-018-1799-2
Google Scholar

Wahl H-W., Heyl V., Drapaniotis P.M., Hörmann K., Jonas J.B., Plinkert P.K., Rohrschneider K. (2013). Severe vision and hearing impairment and successful aging: A Multidimensional View. „The Gerontologist”, nr 53(6), s. 950-962. DOI: 10.1093/geront/gnt013 DOI: https://doi.org/10.1093/geront/gnt013
Google Scholar

Wiącek G. (2017). Psychospołeczne problemy w percepcji dorosłych osób głuchoniewidomych. W: Domagała-Zyśk E., Wiącek G., Książek M. (red.). Świat osób głuchoniewidomych. Wyzwania współczesności. Lublin: Wydawnictwo Episteme.
Google Scholar

Vazquez C., Gigirey L.M., del Oro C.P. (2014). Dual sensory loss (DSL) and cognitive impairment: a study among Galician older people. „European Geriatric Medicine”, 5S1, S83–S158. DOI: https://doi.org/10.1016/S1878-7649(14)70406-1
Google Scholar

Viljanen A., Törmäkangas T., Vestergaard S., Andersen-Ranberg K. (2014). Dual sensory loss and social participation in older Europeans. „European Journal of Ageing”, nr 11, s. 155-167. DOI: 10.1007/s10433-013-0291-7 DOI: https://doi.org/10.1007/s10433-013-0291-7
Google Scholar

Zaorska M. (2017). Stan równoczesnego nie(do)słyszenia i nie(do)widzenia jako niepełnosprawność złożona, sprzężona, wielozakresowa, wieloraka, współobecna i wieloobjawowa. W: Domagała-Zyśk E., Wiącek G., Książek M. (red.). Świat osób głuchoniewidomych. Wyzwania współczesności. Lublin: Wydawnictwo Episteme.
Google Scholar