Obraz księdza w etymologiach ludowych nazw polskich miejscowości

Ewa Rogowska-Cybulska

doi:10.26142/stgd-2018-014

Opublikowane: 06-03-2021

Tom 42 (2018)

Obraz księdza w etymologiach ludowych nazw polskich miejscowości

Ewa Rogowska-Cybulska

Studia Gdańskie

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.26142/stgd-2018-014

Abstrakt

Artkuł poświęcony jest wizerunkowi kapłanów zawartemu w etymologiach ludowych nazw miast, miasteczek, osad i wsi, czyli w błędnych z naukowego punktu widzenia objaśnieniach pochodzenia jakiegoś wyrazu, opartych na podobieństwie jego formy do innych wyrazów lub na innych swobodnych skojarzeniach. Okazuje się, że obraz księdza odtworzony na podstawie wtórnych wykładni semantycznych wybranych nazw miejscowych nie jest zbyt bogaty, nie zawiera bowiem wielu istotnych cech składających się na ogólne wyobrażenie kapłana katolickiego, takich jak odprawianie mszy świętych, udzielanie sakramentów świętych innych niż chrzest, głoszenie kazań, prowadzenie katechezy, troska o sprawy finansowe parafii, mimo że motywy te można często spotkać w podaniach historycznych nieodnoszących się do pochodzenia nazwy miejscowej. Jednak z drugiej strony, twórcy podań etymologicznych stosunkowo dokładnie scharakteryzowali kapłanów w zakresie innych cech. W świetle poddanych analizie etymologii ludowych do zadań księży należą: udzielanie sakramentu chrztu świętego, krzewienie i obrona wiary, osobista pobożność, autorytet moralny, inicjowanie założenia i rozwoju danej miejscowości. Ponadto podania etymologiczne zwracają uwagę na pewne charakterystyczne materialne aspekty życia dawnych kapłanów: strój (komża), miejsce zamieszkania (plebania), sposób podróżowania (bryczka) oraz rozrywki (uczty i polowania).

Słowa kluczowe:

etymologia ludowa, nazwy miejscowe, obraz księdza

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Rogowska-Cybulska, E. (2021). Obraz księdza w etymologiach ludowych nazw polskich miejscowości. Studia Gdańskie, 42, 209–230. https://doi.org/10.26142/stgd-2018-014

Cited by / Share

Bibliografia

Brodzicki, Cz., Początki osadnictwa Wizny i ziemi wiskiej na tle wydarzeń historycznych w tym regionie Polski (do 1529 roku), Warszawa 1994.
Google Scholar

Cienkowski, W., Teoria etymologii ludowej, Warszawa 1972.
Google Scholar

Jakubczak, S., Święcienica – pogańska czy chrześcijańska?, „Informator Gminy Serock” 11/107 (2011), s. 39–40 (https://www.serock.pl/plik,554,swiecienica-poganska-czy-chrzescijanska.pdf [7.05.2018]).
Google Scholar

Kolberg, O., Dzieła wszystkie, t. 27: Mazowsze, cz. IV, Wrocław–Poznań 1964.
Google Scholar

Kopertowska, D., Nazwy miejscowe województwa kieleckiego. Nazwy miast i wsi, nazwy części miast i wsi oraz nazwy alei, placów, ulic i osiedli mieszkaniowych, Warszawa–Kraków 1984.
Google Scholar

Liniewicz, T., Raport z badań projektu edukacyjnego pn., Białystok 2005.
Google Scholar

Madeja, M., Etymologia ludowa i naukowa nazw miejscowych i terenowych gminy Skrzyszów w powiecie tarnowskim (www.tarnow.pl/content/download/89499/386930/file/Magdalena_Madeja_mgr.pdf [2.05.2018]).
Google Scholar

Malec, M., Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Warszawa 2003.
Google Scholar

Michow, E., Legenda Kielc zamknięta w nazwie. Studium etymologiczne i kulturowe, Kielce 2008.
Google Scholar

Milewski, J., Podróż misyjna św. Wojciecha przez Kociewie, „Kociewski Magazyn Regionalny” 1 (1997), s. 43–44.
Google Scholar

Paprocka, W., Myszyniec i jego rola w tworzeniu więzi ponadlokalnych, „Etnografia Polska”, XXXV/2 (1991), s. 61–78.
Google Scholar

Przybyła-Dumin, A., Podanie i legenda. Ludowy obraz świata i człowieka, Sosnowiec 2005.
Google Scholar

Rogowska-Cybulska, E., O motywach religijnych w etymologiach ludowych polskich nazw miejscowości, „Język – Szkoła – Religia” VII/2 (2012), s. 77–88.
Google Scholar

Rogowska-Cybulska, E., Motyw Adama i Ewy w etymologiach ludowych polskich toponimów, w: W kręgu apokryfów, red. E. Jakiel – J. Mossakowski, Gdańsk 2015, s. 435–446.
Google Scholar

Rogowska-Cybulska, E., „Nazwy przecież muszą być. Nie da się jeździć w czystej przestrzeni...”. Motyw transportu i komunikacji w etymologiach ludowych polskich toponimów, w: Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie, t. 6, red. M. Święcicka – M. Peplińska, Bydgoszcz 2016, s. 75–95.
Google Scholar

Rogowska-Cybulska, E., O motywie chrztu w etymologiach ludowych polskich toponimów, „Język – Szkoła – Religia” XI/2 (2016), s. 35–45.
Google Scholar

Rogowska-Cybulska, E., Obraz średniowiecza w etymologiach ludowych polskich toponimów, „Linguistica Bidgostiana. Series Nova” III (2018), s. 207–236.
Google Scholar

Rogowska-Cybulska, E., O funkcji objaśniającej etymologii ludowych polskich toponimów, „Język Polski” XCVIII/1 (2018), s. 73–85.
Google Scholar

Rospond, S., Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984.
Google Scholar

Rymut, K., Nazwy miast Polski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
Google Scholar

Stankiewicz, J., O powstaniu Kielc, w: Legendy świętokrzyskie, oprac. J. Stankiewicz, Kraków 1988, s. 20–21.
Google Scholar

Zierfoffer, K., Nazwy miejscowe północnego Mazowsza, Wrocław 1957.
Google Scholar