Abstrakt

Miguel de Unamuno (1864-1936) to hiszpański egzystencjalista, żyjący na przełomie XIX i XX wieku. W swojej myśli porusza przede wszystkim zagadnienia antropologiczne, gdyż interesuje go konkretny człowiek, z krwi i kości („de carne y hueso”), a przede wszystkim teleologiczny wymiar ludzkiej egzystencji. Pragnienie nieśmiertelności to podstawowa tęsknota ludzkiej woli, która dąży do odnalezienia wyjścia z labiryntu nicości, na jaką skazuje człowieka materia. Hiszpański filozof zauważa, że człowiek potrzebuje Boga jako mocnego fundamentu dla realizacji pragnienia nieśmiertelności. Według Unamuno ani pragnienie sławy, ani realizacja wielkich czynów, czy też genetyczne przekazywanie części siebie w akcie seksualnym i odbicie siebie w potomstwie nie gwarantuje zachowania „ja-świadomego” po śmierci.

Istota ludzka jest nosicielem nie tylko tęsknoty za nieskończonością, ale również trudno wyrażalnej „Tajemnicy”, którą możemy utożsamić z niewysłowioną obecnością bóstwa w człowieku. Pragnienie wieczności jest podsycane przez tę niewyrażalną „Tajemnicę”, stanowiącą część ludzkiej natury. W napisanym w roku 1906 eseju „El secreto de la vida” („Sekret życia”), jak w soczewce skupiają się główne kierunki myślenia Miguela de Unamuno - istnienie Boga jako problem egzystencjalny oraz niemożność Jego bezpośredniego ujęcia przez rozum jako przyczyna poczucia tragiczności.

Myślenie filozoficzno-religijne Unamuno ma charakter witalistyczny i egzystencjalny. Pobrzmiewają w nim echa intuicji filozoficznej św. Augustyna, Błażeja Pascala oraz Sørena Kierkegaarda. Hiszpański myśliciel we wspomnianym eseju opisuje egzystencję człowieka jako studnię niewyczerpanych możliwości, na dnie której znajduje się nieopisywalna „Tajemnica”. Osoba ukonstytuowana jest przez „Tajemnicę”, która nadaje sens nie tylko jej istnieniu, ale również otaczającemu jednostkę światu przyrody.

Swoją refleksję nad teologicznym wymiarem egzystencji Unamuno osadza na elemencie religijnym, co przede wszystkim wyraża się w pogłębionej przez autora refleksji nad „tęsknotą za nieśmiertelnością („la ansia de inmortalidad”) oraz rozważaniami nad „poczuciem tragiczności ludzkiego życia”, czyli bezpośredniemu doświadczaniu przez jednostkę prawdy egzystencjalnej, iż z ziemskiej perspektywy nie widać tego, co znajduje się poza horyzontem materii, na której redukcjonistycznie koncentruje się poznanie rozumowe.