Ewolucja poglądów na kwestie celów małżeństwa i ich adaptacja w Kościele katolickim w odniesieniu do praw i obowiązków małżeńskich

Czesław Bochen

doi:10.56898/st.10904

Opublikowane: 2023-12-13

Tom 41 (2023)

Ewolucja poglądów na kwestie celów małżeństwa i ich adaptacja w Kościele katolickim w odniesieniu do praw i obowiązków małżeńskich

Czesław Bochen

Studia Teologiczne Białystok Drohiczyn Łomża

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.56898/st.10904

Abstrakt

Problematyka małżeństwa w nauczaniu Kościoła ma swoją bogatą literaturę. W oparciu o nią i egzegezę Pisma Świętego próbowano zdefiniować cele małżeńskie, jak i prawa i obowiązki wynikające z tego sakramentu. Poprzedziły je dyskusje na temat przymiotów małżeńskich. W jakiejś mierze próbowano znaleźć odpowiedź nie tylko na kartach Biblii, ale także szukać odniesień u filozofów i mentorów zarówno w okresie antyku jak i średniowiecza. Szczególny wkład w wypracowaniu celów małżeństwa wniósł św. Tomasz z Akwinu. Jego koncepcja legła u podstaw Kodeksu Prawa Kanonicznego w 1917 r. W zapisie tej kodyfikacji znalazły się dwa cele zasadnicze: zrodzenie i wychowanie potomstwa. Wypracowana formuła stała się podstawą dla zawieranych związków małżeńskich. Tymczasem pogląd ten postanowiono poddać dyskusji, w ramach debat w okresie Vaticanum II. Uczestnicy soboru optowali za zrównaniem prokreacji z „miłością małżeńską”, przy czym małżeństwo postrzegano jako wzajemne oddanie się sobie dwóch osób, a akt małżeński jako szlachetny i godny sposób wzajemnego obdarowywania. Wzywano więc do odpowiedzialnego poczynania dzieci, choć nie przedstawiono konkretnych rozwiązań w tej dziedzinie, pozostawiając ich wypracowanie komisji powołanej przez papieża. Z jej prac korzystał Paweł VI przy redakcji encykliki „Humanae Vita”, ogłoszonej w trzy lata po zakończeniu soboru. Ostatecznie KPK z 1982 r. położył nacisk na dwa główne cele w związku małżeńskim: zrodzenie i wychowanie potomstwa jak również okazywanie sobie wzajemnej pomocy w realizacji wszelkiego dobra wynikającego ze związku sakramentalnego, którego tradycja w formie religijnej w Kościele Zachodnim zaczęła obowiązywać dopiero od 1563 r. wraz z wejściem w życie dekretu Soboru Trydenckiego – Tametsi.
Nie inaczej Kościół musiał zmierzyć się z obowiązkami małżeńskimi. KPK nie podejmowało wysiłku ich konkretyzacji i gradacji pozostawiając tę kwestię dyskusji w ręku jurysprudencji. W dociekaniach starano się jedynie uwzględnić, by nie wykluczać czterech dóbr małżeńskich, w których trzy były zasadnicze: jedność, nierozerwalność, dobro potomstwa, które razem nakładają się na dobro ogólne małżonków. Praktyka pokazała, że cele małżeństwa otwierają furtkę przed obowiązkami, jakie spoczywają na małżonkach.

Pobierz pliki

pdf

Cited by / Share

Bibliografia

Augustinus S., De bono coniugali, w: Patrologia Cursus Comletus. Series Latina, Parisiis 1844-1855, t. 40.
Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus (25.01.1983), AAS 75 (1983), pars II,
s. 1317; przekład polski: Kodeks Prawa Kanonicznego, przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Poznań 1984.
Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate promulgates, AAS
1917, Pars II.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska papieża Jana Pawła II „Familiaris consortio”, w: Adhortacje apostolskie
Ojca Świętego Jana Pawła II, t. I (1979-1995), Kraków 2006, s. 91-213.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1992.
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja „Donum viatae” II, 1, „Acta Apostolicae Sedis” 80 (1988).
Paweł VI, Encyklika “Humanae vitae” o zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego (25
VII 1968), AAS 60: 1968.
Pius XI, Encyklika o małżeństwie chrześcijańskim, Casti connubii, 31 XII 1930.
Pius XII, Przemówienie do uczestników IV Międzynarodowego Kongresu Lekarzy Katolickich (29 września
1949), AAS 1949, nr 41, s. 560.
Pius XII, Przemówienie do uczestników II Światowego Kongresu o płodności i bezpłodności ludzkiej w Neapolu
(19 maja 1956), AAS 1956, nr 48, s. 471-474.
Prima Romana Synodus A.D.MDCCCCLX, Typis Polyglottis Vaticanis, Rzym 1960.
Sobór Watykański II, Dekret o apostolstwie świeckich „Apostolicam actuositatem” 11, w: Sobór Watykański II.
Konstytucje, Dekrety, Deklaracje, Poznań 1968, s. 379-405.
Sobór Watykański II, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim „Gravissimum educationis” (28 X 1965);
AAS 58 (1966), s. 471-505; przekład polski: Sobór Watykański II, Konstytucje…, s. 313-324.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et
spes” (7 XII 1965) 50; AAS 58 (1966), s. 1025-1120; przekład polski: Sobór Watykański II, Konstytucje…, s. 537-620.
Sobór Watykański II, konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium” (26 II 1964); AAS 57
(1965), s. 5-75; przekład polski: Sobór Watykański II, Konstytucje…, s. 105-170.
*
Bogucka M., Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005.
Borucki J., Istotne obowiązki małżeńskie w świetle przepisów Prawa Kanonicznego i Polskiego, „Studia
włocławskie” 2005 nr 8, s. 250-266.
Caberletti G., L’oggetto essenziale del consenso coniugale nel matrimonio, Brescia 1986.
Cymbała J., Istotne obowiązki małżeńskie i przyczyny niezdolności do ich podjęcia w wyrokach Roty Rzymskiej z
lat 1983-1992 wydanych na podstawie kan. 1095 nr 3 Kodeksu Prawa Kanonicznego, opublikowanych
w „Decisiones”, Olsztyn 2002.
Częsz B., Małżeństwo i dziewictwo według św. Metodego z Olimpu), „Vox Patrum” 1985 nr 8-9, s. 127-134.
Delhaye P., Dignité du mariage et de la famille (2. partie, chapitre f), w: L'Eglise dans le monde de ce temps.
Constitution pastorale „Gaudium et spes”, t. 2. Paris 1967.
Delimata M., Małżeństwo oraz jego cele w opinii zachodnich Ojców Kościoła, „Poznańskie Studia
Teologiczne” 2008 t. 22, s. 103-115.
Dobro małżonków a istotne obowiązki małżeńskie, Warszawa 2010.
Franck D., Dwa ciała. Wokół Fenomenologii Husserla, (tłum. J. Migasiński, A. Dwulit), Warszawa 2017.
Góralski W., Kanoniczna zgoda małżeńska, Gdańsk 1991.
Góralski W., Kościelne prawo małżeńskie, Płock 1987.
Góralski W., Poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich (kan.
1095 n.2 KPK), w: W. Góralski, G. Dzierżon, Niezdolność konsensualna do zawarcia małżeństwa
kanonicznego, Kan. 1095, nn. 1-3 KPK, Warszawa 2001, s. 147-190.
Góralski W., Studia nad małżeństwem i rodziną, Warszawa 2007.
Krajczyński J., Wychowanie dzieci i młodzieży w świetle posoborowych dokumentów Stolicy Apostolskiej i
Konferencji Episkopatu Polski, Płock 2002.
Kudasiewicz J., „Mężowie, miłujcie żony, jak Chrystus umiłował Kościół” (Ef. 5, 25-33), „Vox Patrum” 1985 nr
8-9, s. 81-88.
Murawski Cz., Teologia małżeństwa i rodziny w nauczaniu biskupów polskich w 1945-1980. Studium
dogmatyczno-pastoralne, Sandomierz 1988.
Naumowicz J., Stosunek św. Ambrożego do małżeństwa i życia rodzinnego, „Vox Patrum” 1985 nr 8-9, s. 135-
140.
Niczyporuk P., Zawarcie małżeństwa „liberorum procreandorum causa” w prawie rzymskim, „Zeszyty
prawnicze” 2014 nr 3 (14), 193-220.
Pala G.F., Valori e fini del matrimonio nel magistero degli ultimi cinquant'anni, Cagliari 1973.
Pawluk T., Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. III. Prawo małżeńskie, Olsztyn 1984.
Pogorzelska M., Cele małżeństwa w doktrynie i w prawie kanonicznym, „Studia Teologiczne «Nawróćcie się i
wierzcie w Ewangelię»”, Białysto-Drohicznyn-Łomża 2014 nr 32, s. 427-432.
Sambor J., Społeczny wymiar hierarchii celów małżeństwa w obradach i dokumentach Soboru Watykańskiego
II, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 2004 t. 32, s. 161-182.
Skreczko A, Troska Kościoła katolickiego w Polsce o małżeństwo i rodzinę w okresie Wielkiej Nowenny
Tysiąclecia (1957-1966). Studium teologiczno-pastoralne, Białystok 2002.
Skrzydlewski W., Problem celów małżeństwa, „Analecta Cracoviensia” 1971 nr 3.
Smoliński Tomasz, Istotne cele małżeństwa katolickiego, „Ius Matrimoniale” 2019 nr 3 (30), s. 111-124.
Stawniak H., Uprawnienie – obowiązek zrodzenia i wychowania potomstwa w świetle kanonicznego prawa
małżeńskiego, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 1989 nr 3-4 (32), s. 125-142.
Szafrański W., Synod Rzymski o sprawach małżeńskich, „Prawo Kanoniczne” 1960 nr 1-2 (3), s. 413-418.
Sztychmiler R., Cele małżeństwa według kodeksu Jana Pawła II, „Studia Warmińskie” 1987 t. 24, s. 251-281.
Sztychmiler R., Doktryna Soboru Watykańskiego II o celach małżeństwa i jej recepcja w Kodeksie Prawa
Kanonicznego z roku 1983, Lublin 1993, s. 98-100.
Sztychmiler R., Istotne obowiązki małżeńskie, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny” 2011 nr 1-2
(54), s. 357-381.
Sztychmiler R., Problematyka celów małżeństwa zgłoszonych na Sobór Watykański II, „Studia Płockie” 1984 t.
12, s. 35-85.
Sztychmiler R., Soborowa koncepcja celów małżeństwa, „Ius Matrimoniale” 1996 nr 1, s. 45-58.
Świto L., Istota bonum prolis, „Prawo Kanoniczne. Kwartalnik prawno-historyczny” 2002 nr 3-4 (45), s. 53-
105.
Viladrich P. J., Konsens małżeński. Sposoby prawnej oceny i interpretacji w kanonicznych procesach o
stwierdzenie nieważności małżeństwa (kanony 1095-1107 Kodeksu Prawa Kanonicznego), (tłum. S.
Świaczny), Warszawa 2002.
Węcławik P., Antropologia filozoficzna Maxa Schelera: jej geneza, przedmiot i metoda, „Folia Philosophica.
Ethica – Aesthetica – Practica” 1998 nr 16, s. 103-113.
Wiertelak K., Przyjaźń duchowa z księdzem Karolem Wojtyłą w świetle „Beskidzkich rekolekcji” Wandy
Półtawskiej, Poznań 2016.
Wierzchanowski R., Dobro potomstwa w kanonicznym prawie małżeńskim. Próba syntezy, „Tarnowskie Studia
Teologiczne” 2016 nr 2 (35), s. 51-72.
Żurowski M., Kanoniczne prawo małżeńskie Kościoła katolickiego. Stan prawny po promulgacji Kodeksu
Prawa Kanonicznego Kościoła Łacińskiego w 1983 r., Katowice 1987.
**
Dekert T., Przygotowanie do małżeństwa według Casti connubii czyli o zapomnianej nauce,
https://www.academia.edu/25686342/Przygotowanie_do_ma%C5%82%C5%BCe%C5%84stwa_wed%C5%82ug)_Casti_Connubi_czyli_o_zapomnianej_nauce, (odczytano: 09.05.2022]). Google Scholar