Święty władca Wołoszczyzny – Neagoe Basarab (1512–1521). Analiza porównawcza postaci na podstawie obrazu z kolekcji klasztoru św. Katarzyny na Górze Synaj

Natalia Woszuk

doi:10.21697/an.16218

Opublikowane: 2025-12-29

Nr 9 (2025)

Święty władca Wołoszczyzny – Neagoe Basarab (1512–1521). Analiza porównawcza postaci na podstawie obrazu z kolekcji klasztoru św. Katarzyny na Górze Synaj

Natalia Woszuk

Artifex Novus

Dział: Artykuły tematyczne

https://doi.org/10.21697/an.16218

Abstrakt

XVI-wieczny hospodar Neagoe Basarab był jednym z najczęściej portretowanych władców Wołoszczyzny. Monarcha o niepewnym pochodzeniu rządził Wołoszczyzną przez dziewięć lat i został zapamiętany jako władca mądry, pobożny i hojny. Za panowania Neagoe Basaraba wołoskie wpływy docierały do wspólnot monastycznych na górze Athos, w Jerozolimie a także na górze Synaj. W artykule poddano analizie tablicę (fragment drewnianej skrzyni) z wizerunkiem świętego Neagoe Basaraba i jego rodziny. Dzieło jest przechowywane w klasztorze św. Katarzyny na górze Synaj. Analiza ikonograficzna obrazu i porównanie obiektu z zachowanymi, średniowiecznymi, freskowymi portretami tego władcy z terenów dzisiejszej Rumunii, pozwalają na prześledzenie typu ikonograficznego prezentującego portret hospodara wołoskiego.

Neagoe Basarab został kanonizowany w 2008 r. przez Rumuński Kościół Prawosławny, święty ten pozostaje jednak nieznany poza terenami dzisiejszej Rumunii, podobnie zresztą jak dzieła malarstwa ściennego, przedstawiające portrety rodzinne i donacyjne w przestrzeniach średniowiecznych cerkwi Wołoszczyzny.

Słowa kluczowe:

Neagoe, Basarab, Wołoszczyzna, sztuka średniowieczna, portret

Podobne artykuły

1 2 3 > >>

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Woszuk, N. (2025). Święty władca Wołoszczyzny – Neagoe Basarab (1512–1521). Analiza porównawcza postaci na podstawie obrazu z kolekcji klasztoru św. Katarzyny na Górze Synaj. Artifex Novus, (9), 18–31. https://doi.org/10.21697/an.16218

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Documente privitoare la istoria românilor culese de Eudoxiu de Hurmuzaki, vol. XV, part. 1 (1358–1600), ed. Nicolae Iorga, Bucureşti 1911.
Google Scholar

Învăţăturile lui Neagoe Basarab către fiul său Theodosie, ed. Anatol Vidraşcu, Bucureşti–Chișinău 2001.
Google Scholar

Ureche Grigore, Letopiseţul Ţării Moldovei, ed. Petre Panaitescu, Bucureşti 1958.
Google Scholar

Alexianu Alexandru, Mode şi veşminte din trecut, vol. 1, Bucureşti 1971.
Google Scholar

Boia Lucian, Dlaczego Rumunia jest inna?, tłum. Joanna Kornaś-Warwas, Kraków 2016.
Google Scholar

Cazacu Matei, Drakula, tłum. Beata Biały, Warszawa 2007.
Google Scholar

Cernea Emanuela, Pătrăşcanu Lucreția, Mărturii. Frescele Mănăstirii Argeşului, Bucureşti 2012.
Google Scholar

Coman Marian, În scaunul vechilor domni. Discurs politic şi formular de cancelarie în hrisoavele lui Neagoe Basarab, în: Mǎrturii. Frescele Mǎnǎstirii Argeşului. Catalog expoziţional, ed. Emanuela Cernea, Lucretia Pǎtrǎşcanu, Bucureşti 2012, s. 36–41.
Google Scholar

Czamańska Ilona, Basarabowie, w: Słownik dynastii Europy, red. Józef Dobosz, Maciej Jerzy Seweryński, Poznań 1999.
Google Scholar

Demel Juliusz, Historia Rumunii, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
Google Scholar

Drăguț Vasile, Dicționar enciclopedic de artă medievală românească, București 2000.
Google Scholar

Efremov Alexandru, Icoane românești, București 2002.
Google Scholar

Efremov Alexandru, Portrete de donatori în pictura de icoane din Țara Românească, „Buletinul Monumentelor Istorice”, t. 40, 1971, nr 1, s. 41–48.
Google Scholar

Erdeljan Jelena, A Note on the Ktetorship and Contribution of Women from the Branković Dynasty to Cross-Cultural Connections in Late Medieval and Early Modern Balkans, „Зборник Матице српске за ликовне уметности”, vol. 44, 2016, s. 61–72.
Google Scholar

Giurescu Constantin C., Istoria Românilor, vol. 2: 1352–1606, București 1976.
Google Scholar

Giurescu Dinu C., Țara Românească în secolele XIV–XV, București 1973.
Google Scholar

Goina Mariana, Medieval Political Philosophy in a Sixteenth-Century Wallachian Mirror of Princes: The Teachings of Neagoe Basarab to His Son Theodosie, „The Slavonic and East European Review”, vol. 92, 2014, s. 25–43. DOI: https://doi.org/10.5699/slaveasteurorev2.92.1.0025
Google Scholar

Grierson Philip, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, vol. 3, Washington 1973.
Google Scholar

Ilie Liviu Marius, Neagoe Basarab and the succession to the throne of Wallachia, „Analele Universității din București”, vol. 53, 2004, s. 37–52.
Google Scholar

Images of the Mother of God. Perceptions of the Theotokos in Byzantium, ed. Maria Vassilaki, London 2005.
Google Scholar

Iorga Nicolae, Istoria Românilor, București 1996.
Google Scholar

Kocój Ewa, Świątynie. Postacie. Ikony, Kraków 2006.
Google Scholar

Liakos Dimitris, Byzantine and Post-Byzantine Athonite Dedicatory Inscriptions in Historical and Archaeological Context, in: Texts/Inscriptions/Images–Art Readings, eds. Emmanuel Moutafov, Jelena Erdeljan, Sofia 2017, s. 159–186.
Google Scholar

Lupu Ramona Neacșa, De la Mircea cel Bătrân la Neagoe Basarab. Raporturile dintre domnie şi biserică în Ţara Românească, Târgoviște 2014.
Google Scholar

Manole Neagoe, Despre politica externă a lui Neagoe Basarab, „Studii”, vol. 4, 1966, s. 745–764.
Google Scholar

Maxim Mihai, L'empire ottoman au nord du Danube et l’autonomie des principautés roumaines au XVIe siècle, Istambul 2011. DOI: https://doi.org/10.31826/9781463233365
Google Scholar

Mehmet Mustafa, Două documente turceşti despre Neagoe Basarab, „Studii. Revistă de Istorie”, vol. 21, 1968, nr 4–5, s. 921–930.
Google Scholar

Mircea Ion-Radu, De l’ascendance de Despina, épouse du voïvode Neagoe Basarab. À propos d‘une inscription slavonne inédite, „Romanoslavica”, vol. 10, 1964, s. 435–437.
Google Scholar

Molè Wojsław, Sztuka Słowian Południowych, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962.
Google Scholar

Nandriş Grigore, Documente româneşti în limba slavă din Mănăstirile Muntelui Athos 1372–1658, Bucureşti 1937.
Google Scholar

Neagoe Claudiu, Prima încercare de transformare în paşalâc a Ţării Româneşti: episodul Mehmed bey (1522), „Danubius”, t. XXII, 2004, s. 25–32.
Google Scholar

Nicolescu Corina, Istoria costumului de curte în ţǎrile române, secolele XIV–XVIII, Bucureşti 1970.
Google Scholar

Niţu Florentina, Preţuri de podoabe şi orfevrărie din metal preţios în spaţiul românesc (secolele XVI–XVII), Bucureşti 2006.
Google Scholar

Noica Constantin, Pagini despre sufletul românesc, Bucureșt 1991.
Google Scholar

Ostasz Wiktor, Późnośredniowieczne ubiory bizantyńskich elit władzy i ich recepcja w Serbii i Bułgarii, „Prace historyczno-archiwalne”, t. 18, 2006, s. 5–32.
Google Scholar

Panaitescu Petre, Tezaurul domnesc. Contribuţii la studiul finanţelor feudale în Ţara Românească şi Moldova, „Studii. Revista de Istorie”, vol. 14, 1961, nr 1, s. 49–86.
Google Scholar

Panaitescu Petre, Inceputurile istoriografiei In Tara Romineasca, în: Studii şi Materiale de Istorie Medie, ed. Damaschin Mioc, Stefan Ștefănescu, vol. 5, Bucureşti 1962, s. 195–256.
Google Scholar

Preda Emil, Dicționar al sfinților ortodocși, Bucureşti 2000.
Google Scholar

Redford Scott, Byzantium and the Islamic World 1261–1557, in: Byzantium: faith and power (1261–1557), ed. Helen C. Evans, New York 2004, s. 389–396.
Google Scholar

Rezachevici Constantin, Cronologia critică a domnilor români din Țara Românească și Moldova a. 1324–1881, vol. 1, Bucureşti 2001.
Google Scholar

Rotter Lucyna, Ubranie czy kostium – strój jako forma manifestacji władzy, w: Znak–symbol–rytuał. Doświadczenie władzy, red. Józef Marecki, Lucyna Rotter, Kraków 2012, s. 267–310.
Google Scholar

Sava Ionel Nicu, Mănăstirea Snagov – Credinţă, Literatură Şi Legendă, trans. Aurelia Năstase, București 2007.
Google Scholar

Sinigalia Tereza, Pictura murală din Moldova secolului al XV-lea, în: Arta din România. Din preistorie în contemporaneitate, ed. Răzvan Theodorescu, Marius Porumbm, vol. 1, Bucureşti–Cluj–Napoca 2018, s. 184–195.
Google Scholar

Solcanu Ion, Portretul lui Ştefan cel Mare în pictura epocii sale. Noi consideraţiii, în: Ştefan cel Mare şi Sfânt. Portret în istorie, ed. Ştefan S. Gorovei, Suceava 2003, s. 117–129.
Google Scholar

Sullivan Alice Isabella, Donors and donations in sixteenth-century Wallachia and Moldavia, „Studia Universitatis Babeș-Bolyai Theologia Orthodoxa”, vol. 68, 2023, nr 1, s. 15–46. DOI: https://doi.org/10.24193/subbto.2023.1.01
Google Scholar

Tradigo Alfredo, Icons and Saints of the Eastern Orthodox Church, Los Angeles 2008.
Google Scholar

Ungureanu Cosmin, Biserica Mănăstirii Argeșului. Re(in)staurare, muzeificare și mit național, „Arhitectura”, vol. 644, 2013, nr 2, s. 154–159.
Google Scholar

Văetiș Atanasia, Portretistica votivă a lui Neagoe Basarab, in: Sfântul voievod Neagoe Basarab – ctitor de biserici și cultură românească, ed Nicolae Cristian Câdă, București 2012.
Google Scholar

Galeria de Artă Veche Românească, Muzeul National de Arta al Romaniei MNAR, wizualizacja wnętrza cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej w Curtea de Argeș i oryginalnego położenia fresków: https://www.youtube.com/watch?v=kmN21fiZTf0 [dostęp 11 I 2024].
Google Scholar

Galeria Portretelor, MNIR https://galeriaportretelor.ro/item/neagoe-basarab-despina-milita-si-copiii-lor/ [dostęp 13 XII 2023].
Google Scholar

Katalog obiektów ruchomych, wpisanych na listę Narodowego Dziedzictwa Kulturowego: https://clasate.cimec.ro/Detaliu.asp?tit=pictura--Tablou-votiv-al-familiei-lui-Neagoe-Basarab&k=36FED3542D5745CBBA69CFF6305CF747 [dostęp 12 I 2024].
Google Scholar

Sullivan Alice Isabella, A New Discovery in the Michigan Sinai Archive, History of Art Visual Resources Collections University of Michigan 2020, https://lsa.umich.edu/histartvrc/news-events/all-news/search-news/a-new-discovery-in-the-michigan-sinai-archive.html [dostęp 24 II 2024].
Google Scholar

The Sinai Digital Archive, Adoration of the Kyriotissa (Lid of a Box), https://www.sinaiarchive.org/s/mpa/item/23905#?c=0&m=0&s=0&cv=0&xywh=-357%2C-78%2C8333%2C3981 [dostęp 24 II 2024 r.].
Google Scholar