The Interpretation of Nicene Christology at the Council of Alexandria (c. 370) and Its Revision

Włodzimierz Wołyniec

doi:10.21697/ct.2024.94.4.02

Opublikowane: 2024-11-13

Tom 94 Nr 4 (2024)

The Interpretation of Nicene Christology at the Council of Alexandria (c. 370) and Its Revision

Włodzimierz Wołyniec

Collectanea Theologica

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ct.2024.94.4.02

Abstrakt

Chociaż na temat Soboru w Nicei (325) powiedziano już bardzo wiele, to jednak dokument Synodu w Aleksandrii (370) wnosi jeszcze coś nowego do interpretacji nauki soborowej i do jej recepcji. Niniejszy artykuł jest teologiczną analizą posynodalnego dokumentu, napisanego przez Atanazego z Aleksandrii: List do biskupów Afrykańskich przeciw arianom. Dokument skupia uwagę na pojęciu substancji (ousia), które jest odrzucane przez arian jako niebiblijne. Synod nie zgadza się z twierdzeniem arian i przedstawia biblijne podstawy tego terminu oraz wyjaśnia jego sens w połączeniu z biblijnym terminem hyparxis u Jr 9,9. Synod używa formuły: Syn jest z substancji Boga, który oznacza dla niego, że Syn jest współsubstancjalny (homoousios) z Ojcem. Tę synodalną formułę wyprowadza Synod z wypowiedzi Jezusa o jedności z Ojcem (J 10,30), o Jego wspólnych czynach i działaniu z Ojcem (J 5,19), o Jego wspólnych przymiotach z Ojcem (J 16,15). Formuła: Syn jest z substancji Ojca, oznacza także, że jest On podobny do Ojca “według substancji” (kat’ ousian). Podobieństwo Syna nie wynika z naśladowania Ojca ani też z uczestnictwa w życiu Ojca. Ostatecznie Synod w Aleksandrii przyczynia się do eklezjalnej recepcji nauki Soboru w Nicei (325), przyjmuje Nicejską chrystologię z terminem “współsubstancjalny” (homoousios) i zgadza się z formułą homojuzjan o substancjalnym podobieństwie Syna do Ojca (kat’ ousian). Aktualizacja nauki synodalnej pozwala nam odkryć w Bogu trwałą podstawę (substancję) życia i Największe Dobro (hyparxis), nieporównywalne z innymi dobrami (Jr 9,9 i Hbr 10,34). Synod naucza również, że coraz pełniejsze zjednoczenie z Trójjedynym Bogiem uzdalnia nas wypełnienia powołania chrześcijańskiego i wskazuje na prymat łaski w każdym chrześcijańskim działaniu (por. Jr 23,22 LXX).

Słowa kluczowe:

ousia, substancja, homoousios, współsubstancjalny, hyparxis, podobieństwo kat’ ousian

Inne teksty tego samego autora

Włodzimierz Wołyniec, The Theology of Similarity in the Teaching of the Synod of Ancyra (358) , Collectanea Theologica: Tom 91 Nr 1 (2021)

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Wołyniec, W. (2024). The Interpretation of Nicene Christology at the Council of Alexandria (c. 370) and Its Revision. Collectanea Theologica, 94(4), 35–55. https://doi.org/10.21697/ct.2024.94.4.02

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Acta Synodalia ab anno 50 ad annum 381 (ed. A. Baron – H. Pietras; Synodi et Collectiones Legum 1; 2nd ed.; Kraków: Wydawnictwo WAM 2006) (= AS I).
Google Scholar

Athanasius Alexandrinus, De Decretis, https://www.newadvent.org/fathers/2809.htm (access 04.12.2023).
Google Scholar

Attridge, H.W., La Lettera agli Ebrei. Commento storico esegetico (Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 1999).
Google Scholar

Ayres, L., Nicaea and its Legacy. An Approach to Fourth-Century Trinitarian Theology (Oxford: Oxford University Press 2006).
Google Scholar

Baron, A., “Krytyka homojuzji Bazylego z Ancyry przez Mariusza Wiktoryna”, E-Patrologos. Kwartalnik patrystyczny 1/1 (2015) 35–54.
Google Scholar

Benedict XVI, Encyclical Letter Spe salvi (2007).
Google Scholar

Congar, Y., “La ‘réception’ comme réalité ecclesiologiqué,” Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques 56 (1972) 369–403.
Google Scholar

DelCogliano, M., “The Influence of Athanasius and the Homoiousians on Basil of Caesarea’s Decentralization of Unbegotten,” Journal of Early Christian Studies 19/2 (2011) 197–223.
Google Scholar

DelCogliano, M., rev. of L. Dînca, Le Christ et la Trinitè chez Athanase d’Alexandrie (Patrimonies christianisme; Paris: Cerf 2012), Theological Studies 74 (2013) 521–522.
Google Scholar

Dokumenty Soborów Powszechnych (ed. A. Baron – H. Pietras; Kraków: Wydawnictwo WAM 2003) I.
Google Scholar

Giulea, D.A., “Divine Being’s Modulations: Ousia in the pro-Nicene Context of the Fourth Century,” St Vladimir’s Theological Quarterly 59/3 (2015) 307–337.
Google Scholar

Grzywaczewski, J., “Poglądy Bazylego z Ancyry jako przedstawiciela homojuzjan na podstawie deklaracji Synodu w Ancyrze,” Warszawskie Studia Teologiczne 27/1 (2014) 143–160.
Google Scholar

Haag, E., Das Buch Jeremia (Geistliche Schriftlesung 5/1; Düsseldorf: Patmos Verlag 1973).
Google Scholar

“Hyparxis”, Wiktionary. The free dictionary, https://en.wiktionary.org/wiki/hyparxis.
Google Scholar

Kelly, J.N.D., Początki doktryny chrześcijańskiej (trans. J. Mruwkówna; Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1988).
Google Scholar

Kochańczyk-Bonińska, K., “Bazyli Wielki, Przeciw Eunomiuszowi,” Eunomiusz i jego adwersarze. I. Aecjusz, Traktacik; Eunomiusz, Dzieła; Bazyli Wielki, Przeciw Eunomiuszowi (ed. M. Przyszychowska – T. Stępień – K. Kochańczyk-Bonińska; Seria wydawnicza Fundamenta 2; Warszawa: Instytut Nauki o Polityce 2021) 113–127.
Google Scholar

Kochańczyk-Bonińska, K., “Defining substance/essence in Basil the Great’s dispute with Eunomians about the incomprehensibility of God,” E-patrologos 4/1 (2019) 93–103.
Google Scholar

Lacoste, J.Y., “Sostanza,” Dizionario Critico di Teologia (ed. J.Y. Lacoste – P. Coda; Roma: Borla – Città Nuova 2005) 1276.
Google Scholar

Lemański, J., Księga Wyjścia. Wstęp. Przekład z oryginału. Komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 2; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2009) II.
Google Scholar

Malina, A., List do Hebrajczyków. Wstęp. Przekład z oryginału, Komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament 15; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2018).
Google Scholar

Mulenga, R., The Arian Controversy vis-à-vis the Council of Nicaea and inculturation of the faith (MTh thesis; Universität Wien; Wien 2017).
Google Scholar

Nowy słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa (ed. M. Starowieyski – W. Stawiszyński; 2nd ed.; Poznań: Św. Wojciech 2018).
Google Scholar

Osmański, M., “Filon z Aleksandrii,” Powszechna Encyklopedia Filozofii (Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2002) III, 440–449.
Google Scholar

Osmański, M., Logos i stworzenie. Filozoficzna interpretacja traktatu “De opificio mundi” Filona z Aleksandrii (Lublin: Wydawnictwo KUL 2001).
Google Scholar

Pelikan, J., Tradycja chrześcijańska. Historia rozwoju doktryny. I. Powstanie wspólnej tradycji (100–600) (trans. M. Höffner; Mysterion; Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2008).
Google Scholar

Philo of Alexandria, The Works of Philo Judaeus, the Contemporary of Josephus (English trans. C.D. Yonge; 4 vols.; London: Henry G. Bohn 1854–1855; BibleWorks 8.0).
Google Scholar

Pietras, H., “Pojmowanie synostwa Bożego Jezusa Chrystusa w IV wieku,” E-Patrologos. Kwartalnik patrystyczny 1/1 (2015) 6–19.
Google Scholar

“Profession of Faith of the 318 Fathers”, Decrees of the Ecumenical Councils [ed. P. Norman Tanner; London: Sheed & Ward – Washington, DC: Georgetown University Press 1990, https://www.papalencyclicals.net/councils/ecum01.htm (access 04.12.2023)].
Google Scholar

Przyszychowska, M., „Historia sporu eunomiańskiego,” Eunomiusz i jego adwersarze. I. Aecjusz, Traktacik; Eunomiusz, Dzieła; Bazyli Wielki, Przeciw Eunomiuszowi (ed. M. Przyszychowska – T. Stępień – K. Kochańczyk-Bonińska; Seria wydawnicza Fundamenta 2; Warszawa: Instytut Nauki o Polityce 2021) 15–50.
Google Scholar

Schatz, K., Sobory Powszechne. Punkty zwrotne w historii Kościoła Schatz (trans. J. Zakrzewski; Kraków: Wydawnictwo WAM 2001).
Google Scholar

Schneider, J.H.J., “Substanz,” Lexikon für Theologie und Kirche (ed. W. Kasper; Freiburg –Basel – Rome – Wien 2000) IX, 1077–1080.
Google Scholar

Sesboüé, B. – Wolinski, J., Bóg zbawienia. Historia dogmatów (trans. P. Rak; Kraków: Wydawnictwo M 1999).
Google Scholar

Simonetti, M., La crisi ariana nel IV secolo (Roma: Institutum Patristicum “Augustinianum” 1975).
Google Scholar

Stachowiak, L., Księga Jeremiasza. Wstęp – Przekład z oryginału. Komentarz (Pismo Święte Starego Testamentu X/1; Poznań: Pallottinum 1967).
Google Scholar

Starowieyski, M., “Rodzące się chrześcijaństwo wobec filozofii,” Warszawskie Studia Teologiczne, special issue (2017) 186–205.
Google Scholar

Starowieyski, M., Sobory Kościoła niepodzielonego (Tarnów: Biblos 1994).
Google Scholar

“To the Bishops of Africa. Letter of Ninety Bishops of Egypt and Libya, including Athanasius” [trans. A. Robertson; From Nicene and Post-Nicene Fathers 4; Buffalo, NY: Christian Literature Publishing Co. 1892, https://www.newadvent.org/fathers/2819.htm (access 01.12.2023)].
Google Scholar

Weiser, A., Das Buch des Propheten Jeremia (Das Alte Testament Deutsch. Neues Göttinger Bibelwerk 20; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1960).
Google Scholar

Werbick, J., Dottrina trinitaria (ed. T. Schneider; Nuovo corso di dogmatica 2; Italian edition: G. Canobbio – A. Maffeis; Brescia: Queriniana 1995) 573–683.
Google Scholar