Theological Themes in Origen’s First Homily on Psalm 76 (77) and Their Subsequent Reception

Leon Nieścior

doi:10.21697/ct.2021.91.4.02

Opublikowane: 2021-12-10

Tom 91 Nr 4 (2021)

Theological Themes in Origen’s First Homily on Psalm 76 (77) and Their Subsequent Reception

Leon Nieścior

Collectanea Theologica

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/ct.2021.91.4.02

Abstrakt

Zbiór niedawno odkrytych i wydanych w 2015 r. dwudziestu dziewięciu homilii Orygenesa do Psalmów, to prawdopodobnie, jak wykazuje L. Perrone, ostatnie jego dzieło. Homilie stały się przedmiotem analizy pod kątem formalnym: języka, okoliczności napisania, aluzji historycznych etc. Przychodzi czas na zgłębianie ich treści teologicznych. W homilii do Ps 76, 1–9 przeplatają się wątki z zakresu duchowości i pewne spekulacje. Na pierwszy plan wysuwa się uświęcające działanie Logosu. Bóg–Słowo uzdalnia chrześcijanina do pełnej ofiary z samego siebie, swego umysłu, języka i wszystkich zmysłów. Przebywające od wieków w łonie Ojca Słowo wychowuje do milczenia ludzkie słowo, podatne na wzburzenie. Kaznodzieja szuka lekarstwa na utrapienia w wyciągniętych rękach do Boga i w ciągłym przypominaniu o Nim sobie. Psalmista rozważa „dni dawne” i „lata wieczne” oraz pyta, czy Bóg może odrzucić na wieki (Ps 76, 6–8). W komentarzu do Psalmów zdaje się nawiązywać do swoich spekulacji z dużo wcześniejszych lat, znanych z dzieła O zasadach. Wyrażał tam poglądy o preegzystencji bytów rozumnych, poprzedzającej obecny świat, i wielokrotnej transformacji światów, po których nastąpi powrót wszystkiego do Boga. Czy te wątki spekulacyjne są obecne w ostatnim jego dziele? Czy poglądy Orygenesa zmieniły się? Autor artykułu stara się wniknąć w dość zdawkowe wypowiedzi kaznodziei i właściwie je zrozumieć.

Słowa kluczowe:

Orygenes, Psalm 77 (76), Bóg–Logos, egzegeza patrystyczna, preegzystencja dusz, apokatastaza

Inne teksty tego samego autora

Leon Nieścior, Namiętności i walka z nimi według Marka Eremity , Collectanea Theologica: Tom 89 Nr 1 (2019)
Józef Grzywaczewski, Leon Nieścior, Marek Eremita: biografia i bibliografia , Collectanea Theologica: Tom 89 Nr 1 (2019)
Leon Nieścior, Passions and the Struggle Against Them According to Mark the Hermit , Collectanea Theologica: Tom 90 Nr 5 (2020): Fasciculus specialis
Leon Nieścior, Integral Communication with Listeners in Origen’s Four Homilies on Psalm 76(77) , Collectanea Theologica: Tom 92 Nr 2 (2022)

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Nieścior, L. (2021). Theological Themes in Origen’s First Homily on Psalm 76 (77) and Their Subsequent Reception. Collectanea Theologica, 91(4), 63–82. https://doi.org/10.21697/ct.2021.91.4.02

Cited by / Share

Bibliografia

Origen, Homiliae in Psalmos: Die neuen Psalmenhomilien. Eine kritische Edition des Codex Monacensis Graecus 314. Hrsg. von L. Perrone in Zusammenarbeit mit M. Molin Pradel, E. Prinzivalli und A. Cacciari (GCSO 13), Göttingen 2015. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110352788
Google Scholar

Origen, Homilies on the Psalms: Codex Monacensis Graecus 314. Transl. by J. W. Trigg (The Fathers of the Church 141), Washington 2020. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1g4rv8m
Google Scholar

Origen, Commentarii in evangelium Joannis, ed. C. Blanc, Origène. Commentaire sur saint Jean, 1–5 (SCh 120, 157, 222, 290, 385), Paris 1966, 1970, 1975, 1982, 1992.
Google Scholar

Origen, Commentarium in evangelium Matthaei (12–17), ed. E. Klostermann (GCSO 10,1–10,2), Leipzig 1935, 1937.
Google Scholar

Origen, De oratione, ed. P. Koetschau (GCSO 2), Leipzig 1899, 297–403.
Google Scholar

Origen, De principiis, ed. H. Görgemanns, H. Karpp, Origenes vier Bücher von den Prinzipien, Darmstadt 1976.
Google Scholar

Origen, Fragmenta in Lucam (in catenis), ed. M. Rauer (GSCO 9, 2), Berlin 1959, 227–336.
Google Scholar

Didymus the Blind, Commentarii in Job 1–4, ed. A. Henrichs, Didymos der Blinde. Kommentar zu Hiob, 1 (PTA 1), Bonn 1968.
Google Scholar

Didymus the Blind, Commentarii in Psalmos 35–39, ed. M. Gronewald, Didymos der Blinde. Psalmenkommentar, 4, Bonn 1969, PTA 6.
Google Scholar

Didymus the Blind, Commentarii in Psalmos 40–44,4, ed. M. Gronewald, Didymos der Blinde. Psalmenkommentar, 5 (PTA 12), Bonn 1970.
Google Scholar

Didymus the Blind, Fragmenta in Psalmos (e commentario altero), ed. E. Mühlenberg, Psalmenkommentare aus der Katenenüberlieferung, 1–2 (PTS 15–16), Berlin 1975–1977.
Google Scholar

Eusebius of Caesarea, Commentaria in Psalmos, PG 23, 66–1396; 24, 9–76.
Google Scholar

Evagrius of Pontus, Epistulae, ed. W. Frankenberg, Evagrius Ponticus, Berlin 1912, 564–611 (Syriac version with Greek retranslation).
Google Scholar

Evagrius of Pontus, Scholia in Ecclesiasten (fragmenta e catenis), ed. P. Géhin, Évagre le Pontique. Scholies à l’Ecclésiaste (SCh 397), Paris 1993.
Google Scholar

Gregory the Wonderworker, Fragmentum in Job (in catenis), ed. J. B. Pitra, Analecta sacra spicilegio Solesmensi parata, 3, Venice 1883, 589–591.
Google Scholar

Gregory of Nazianzus, Epistulae, ed. P. Gallay, Saint Grégoire de Nazianze. Lettres, 1–2, Paris 1964, 1967 (=PG 37, 21–388).
Google Scholar

Gregory of Nazianzus, Orationes, PG 35, 532–664.
Google Scholar

Jerome, Epistulae, PL 22, 325–1224.
Google Scholar

John Chrysostom (?), In illud: Credidi propter quod locutus sum, ed. S. Haidacher, Drei unedierte Chrysostomus–Texte einer Baseler Handschrift, ZKT 31 (1907), 351–358.
Google Scholar

Maxim the Confessor, Quaestiones ad Thalassium, ed. C. Laga, C. Steel, Maximi Confessoris quaestiones ad Thalassium, 1–2 (CCG 7, 22), Turnhout 1980, 1990.
Google Scholar

Philo of Alexandria, Quis rerum divinarum heres sit, ed. S. Wendland, Philonis Alexandrini opera quae supersunt, 3, Berlin 1898 (repr. Berlin 1962), 1–71.
Google Scholar

Cover, M. B., “A New Fragment of Philo’s Quaestiones in Exodum in Origen’s newly discovered homilies on the Psalms? A Preliminary Note,” Studia Philonica Annual 30 (2018), 15–29. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv75d0hr.5
Google Scholar

Edwards, M. J., “Origen’s Platonism. Questions and Caveats,” Zeitschrift für antikes Christentum 12 (2008) no. 1, 20–38. DOI: https://doi.org/10.1515/ZAC.2008.004
Google Scholar

Heine, R. E., “Origen on the Christological Significance of Psalm 45 (44),” Consensus 23 (1997) no. 1, 21–37.
Google Scholar

James, M. R., Learning the Language of Scripture. Origen, Wisdom, and the Logic of Interpretation, Leiden–Boston 2021. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004448544
Google Scholar

Kannengiesser, Ch., Handbook of Patristic Exegesis. The Bible in Ancient Christianity, 1, Leiden–Boston 2004. DOI: https://doi.org/10.1163/9789047403951
Google Scholar

Kubiś, A., “‘I delight in love, not in sacrifice’: Hosea 6:6 and Its Rereading in the Gospel of Matthew,” Collectanea Theologica 90 (2020) no. 5, 375–414. DOI: https://doi.org/10.21697/ct.2020.90.5.16
Google Scholar

Lampe, G. W., A Patristic Greek Lexicon, Oxford 1961.
Google Scholar

Mitchell, M. M., “Origen and the Text–Critical Dilemma: An Illustration from One of His Newly Discovered Greek Homilies on the Psalms,” Biblical Research 62 (2017), 61–82.
Google Scholar

Mrugalski, D., „Stwarzanie wieczne i poza czasem: Filozoficzne źródła koncepcji ‘generatio aeterna’ Orygenesa,” Verbum Vitae 35 (2019), 373–418. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.1932
Google Scholar

Niehoff, M. R., “Biblical Women in Origen’s Newly Discovered Homilies on Psalms: Gendered Markers of Christian Identity in Late Antique Caesarea,” Ephemerides Theologicae Lovanienses 96 (2020) no. 3, 485–507.
Google Scholar

Olheid, J., “Scripture and Christian Formation in Origen’s Fourth Homily on Psalm 77 (78),” Journal of Early Christian Studies 27 (2019) no. 3, 417–442. DOI: https://doi.org/10.1353/earl.2019.0038
Google Scholar

Perrone, L., “Abstieg und Aufstieg Christi nach Origenes: Zur Auslegung von Psalm 15 in den Homilien von Codex Monacensis Graecus 314,” Theologie und Philosophie 89 (2014) no. 3, 321–340.
Google Scholar

Perrone, L., “Aspetti dottrinali delle nuove omelie di Origene sui Salmi: le tematiche cristologiche a confronto col Perì Archôn,” Teología y Vida 55 (2014) no. 2, 209–242. DOI: https://doi.org/10.4067/S0049-34492014000200001
Google Scholar

Perrone, L., Codex Monacensis Graecus 314: 29 Psalmenhomilien des Origenes (GCSO 13), Berlin 2015, 1–25.
Google Scholar

Perrone, L., “‘Et l’homme tout entier devient dieu’: La déification selon Origène à la lumière des nouvelles Homélies sur les Psaumes,” Teología y Vida 58 (2017) no. 2, 187–220. DOI: https://doi.org/10.4067/S0049-34492017000200003
Google Scholar

Perrone, L., “Mysteria in psalmis: Origen and Jerome as Interpreters of the Psalter,” in: M. Szram and M. Wysocki (eds.), The Bible in the Patristic Period (Studia Patristica 103), Leuven 2021, 59–86. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1q26pp2.7
Google Scholar

Perrone, L., “Origenes alt und neu: die Psalmenhomilien in der neuentdeckten Münchner Handschrift,” Zeitschrift für antikes Christentum 17 (2013) no. 2, 193–214. DOI: https://doi.org/10.1515/zac-2013-0011
Google Scholar

Perrone, L., “Origen’s Interpretation of the Psalter Revisited: The Nine Homilies on Psalm 77 (78) in the Munich Codex,” Annali di Storia dell’Esegesi 36 (2019) no. 1, 139–161.
Google Scholar

Plass, P., “The concept of eternity in patristic theology,” Studia theologica 36 (1982) no. 1, s 11–25. DOI: https://doi.org/10.1080/00393388208600005
Google Scholar

Przyszychowska, M., „Koncepcja podwójnego stworzenia jako próba wyjaśnienia genezy świata zmysłowego: Filon z Aleksandrii, Orygenes, Grzegorz z Nyssy,” Vox Patrum 44–45 (2003), 202–220. DOI: https://doi.org/10.31743/vp.8075
Google Scholar

Ramelli, I. L., “Christian Soteriology and Christian Platonism: Origen, Gregory of Nyssa, and the Biblical and Philosophical Basis of the Doctrine of Apokatastasis,” Vigiliae Christianae 61 (2007), 313–356. DOI: https://doi.org/10.1163/157007207X186051
Google Scholar

Szram, M., „Orygenes a millenaryzm. Jednoznaczne odrzucenie czy przy¬jęcie pewnych inspiracji?,” Tarnowskie Studia Teologiczne 19 (2000), 39–53.
Google Scholar

Tzamalikos, P., Origen: cosmology and ontology of time, Leiden–Boston 2006. DOI: https://doi.org/10.1163/9789047417637
Google Scholar

Wilken, R. L., “Early Christian Chiliasm, Jewish Messianism, and the Idea of the Holy Land,” Harvard Theological Review 79 (1986) no. 1–3, 298–307. DOI: https://doi.org/10.1017/S0017816000020575
Google Scholar