„Powiadam ci: «Dziś będziesz ze mną w raju»” (Łk 23,43): Czy tłumaczenie słów Jezusa jest poprawne i właściwe?

Andrzej Piwowar

doi:10.21697/ct.2024.94.3.02

Published: 2024-09-06

Vol. 94 No. 3 (2024)

“I say to you, ‘Truly today you will be with me in paradise’” (Luke 23:43)

Is the Translation of Jesus’ Words Correct and Appropriate?

Andrzej Piwowar

Collectanea Theologica

Section: Articles

https://doi.org/10.21697/ct.2024.94.3.02

Abstract

The Greek words spoken by Jesus on the cross to the good villain, contained in Luke 23:43, can be translated in two different ways, depending on which verb form the adverb of time σήμερον (“today”) is referred to. In the vast majority of translations into modern languages, these words have been rendered in what can be described as a traditional manner: “I say to you, ‘Truly today you will be with me in paradise.’” They can also be translated in another way, which has a serious bearing on the theological overtone of Jesus’ words: “I say to you today: ‘Truly you will be with me in paradise’” (alternative translation). The first part of the article analyzes the use of the adverb σήμερον in the Septuagint, the New Testament, and Luke’s text. The second part of the article attempts to resolve the problem based on theological premises. Although both ways of analysis do not offer a conclusive solution, the alternative one better corresponds to the teaching of the Church concerning salvation, which will be finally accomplished at the end of times.

Keywords:

New Testament, Gospel according to Luke, salvation, Luke 23:43, σήμερον, adverb “today”

Most read articles by the same author(s)

Andrzej Piwowar, Abraham in Sirach’s Praise of the Fathers (Sir 44:19-21) , Collectanea Theologica: Vol. 88 No. 4 (2018)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Piwowar, A. (2024). “I say to you, ‘Truly today you will be with me in paradise’” (Luke 23:43): Is the Translation of Jesus’ Words Correct and Appropriate?. Collectanea Theologica, 94(3), 37–67. https://doi.org/10.21697/ct.2024.94.3.02

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Angers, D., L’“aujourd’hui” en Luc-Actes, chez Paul et en Hébreux: Itinéraires et associations d’un motif deutéronomique (Beihefte zur Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft 215; Berlin – Boston, MA: De Gruyter 2018).
Google Scholar

Auerbach, M. – Golias, M., Gramatyka grecka (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000).
Google Scholar

Bachmann, H. – Slaby, W.A. (red.), Konkordanz zum Novum Testamentum Graece von Nestle-Aland, 26: Auflage und zum Greek New Testament, 3rd Edition (Berlin – New York, NY: Walter De Gruyter 1987).
Google Scholar

Banaszek, A., „Perykopa o skruszonym złoczyńcy (Łk 23,39–43) na tle sekcji ukrzyżowania Jezusa (Łk 23,33–43) i jej implikacje moralne”, Żywe jest Słowo Boże i skuteczne: Księga pamiątkowa dla ks. prof. Bernarda Wodeckiego SVD w 50. rocznicę święceń kapłańskich (red. W. Chrostowski; Warszawa: Vocatio 2001) 47–62.
Google Scholar

Bietenhard, H., „ἀμήν”, New International Dictionary of New Testament Theology (red. C. Brown; Carlise – Grand Rapids, MI: Paternoster Press 1986) I, 97–99.
Google Scholar

Bietenhard, H. – Brown, C., „παράδεισος”, New International Dictionary of New Testament Theology (red. C. Brown; Carlise – Grand Rapids, MI: Paternoster Press 1986) II, 760–764.
Google Scholar

Black, M.C., Luke (The College Press NIV Commentary; Joplin, MO: College Press Publishing Company 1996).
Google Scholar

Blass, F. – Debrunner, A., Grammatica del greco del Nuovo Testamento (Introduzione allo Studio della Bibbia. Supplementi 2; wyd. 2; Brescia: Paideia 1997).
Google Scholar

Blight, R.C., An Exegetical Summary of Luke 12–24, wyd. 2 (Dallas, TX: SIL International 2008).
Google Scholar

Bock, D.L., Luke: V. II: 9,51–24,53 (Baker Exegetical Commentary on the New Testament; Grand Rapids, MI: Baker Academic 1996).
Google Scholar

Bovon, F., Luke 3: A Commentary on the Gospel of Luke 19:28–24:53 (Hermeneia; Minneapolis, MN: Fortress Press 2012).
Google Scholar

Brown, R.E., The Death of the Messiah: From Gethsemane to the Grave: A Commentary on the Passion Narratives in the Four Gospels (The Anchor Bible Reference Library; New York, NY – London – Toronto: Doubleday 1998) I–II.
Google Scholar

Brown, R.E., Introduzione al Nuovo Testamento (Brescia: Queriniana 2001).
Google Scholar

Butler, T.C., Luke (Holman New Testament Commentary; Nashville, TN: Broadman & Holman Publishers 2000).
Google Scholar

Chiorrini, E., Corso di greco biblico: Fonetica, morfologia e note di sintassi (Analecta 93; Milano: Terra Santa Edizioni 2022).
Google Scholar

Chrupcała, L.D., Atti degli apostoli: analisi sintattica (Analecta 87; Milano: Edizioni Terra Santa 2019).
Google Scholar

Chrupcała, L.D., Il vangelo di Luca: analisi sintattica (Analecta 86; Milano: Edizioni Terra Santa 2018).
Google Scholar

Culy, M.M. – Parsons, M.C., Acts: A Handbook on the Greek Text (Baylor Handbook on the Greek New Testament; Waco, TX: Baylor University Press 2003).
Google Scholar

Culy, M.M. – Parsons, M.C. – Stigall, J.J., Luke: A Handbook on the Greek Text (Baylor Handbook on the Greek New Testament; Waco, TX: Baylor University Press 2010).
Google Scholar

D’Hamonville, D.M., Les Proverbes (La Bible d’Alexandrie XVII; Paris: Les Éditions du CERF 2000).
Google Scholar

Decker, R.J., Reading Koine Greek: An Introduction and Integrated Workbook (Grand Rapids, MI: Baker Academic 2014).
Google Scholar

Edwards, J.R., The Gospel according to Luke (The Pillar New Testament Commentary; Grand Rapids, MI – Cambridge: W.M.B. Eerdmans Publishing Company 2015).
Google Scholar

Ellis, E.E., „Present and Future Eschatology in Luke”, New Testament Studies 12 (1965) 27–41.
Google Scholar

Fitzmyer, J.A., The Gospel According to Luke (X–XXIV) (The Anchor Bible 28A; New York, NY – London – Toronto: Doubleday 1985).
Google Scholar

Fuchs, E., „σήμερον”, Theological Dictionary of the New Testament (red. G. Kittel – G. Friedrich; Grand Rapids, MI: W.M.B. Eerdmans Publishing Company 1995) VII, 269–275.
Google Scholar

Garland, D.E., Luke (Zondervan Exegetical Commentary on New Testament; Grand Rapids, MI: Zondervan 2011).
Google Scholar

Goodwin, W.W., Greek Grammar (BCP Advanced Language Series; Bristol: Bristol Classical Press 2004).
Google Scholar

Green, J.B., The Gospel of Luke (Grand Rapids, MI – Cambridge: W.M.B. Eerdmans Publishing Company 1997).
Google Scholar

Green, J.B., The Theology of the Gospel of Luke (New Testament Theology; Cambridge: Cambridge University Press 1995).
Google Scholar

Gryglewicz, F., Ewangelia według św. Łukasza: Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Nowego Testamentu III/3; Poznań: Pallottinum 2007).
Google Scholar

Harris, M.J., Prepositions and Theology in the Greek New Testament: An Essential Reference Resource for Exegesis (Grand Rapids, MI: Zondervan 2012).
Google Scholar

Hatch, E. – Redpath, H.A., A Concordance to the Septuagint and the Other Greek Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) (wyd. 2; Grand Rapids, MI: Baker Books 1998).
Google Scholar

Hendriksen, W., Exposition of the Gospel According to Luke (New Testament Commentary; Grand Rapids, MI: Baker Book House 1978).
Google Scholar

Hewett, J.A., New Testament Greek: A Beginning and Intermediate Grammar (Peabody, MA: Hendrickson Publishers 1986).
Google Scholar

Jankowski, A., „Doniosłość Łukaszowej eschatologii indywidualnej”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 4–5 (1975) 168–182.
Google Scholar

Jankowski, A., Eschatologia biblijna Nowego Testamentu (Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne w Krakowie 1987).
Google Scholar

Jaromir, J., „Siedem słów z krzyża”, Scriptura Sacra 12 (2008) 117–130.
Google Scholar

Jelonek, T., „Zbawcze znaczenie Łukaszowego ‘dzisiaj’”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 3 (1975) 107–113.
Google Scholar

Jeremias, J., „παράδεισος”, Theological Dictionary of the New Testament (red. G. Kittel – G. Friedrich; Grand Rapids, MI: WM.B. Eerdmans Publishing Company 1995) V, 765–773.
Google Scholar

Johnson, L.T., The Gospel of Luke (Sacra Pagina Series 3; Collegeville, PA: The Liturgical Press 1991).
Google Scholar

Just, A.A. Jr., Luke 9:51–24:53 (Concordia Commentary. A Theological Exposition of Sacred Scripture; Saint Louis, MO: Concordia Sacred Scripture House 1997).
Google Scholar

Kellum, L.S., Acts (Exegetical Guide to the Greek New Testament; Nashville, TN: B&H Academic 2020).
Google Scholar

Klemensiewicz, Z., Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego (Klasyka Językoznawstwa Polskiego; wyd. 15; Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2001).
Google Scholar

Köstenberger, A.J. – Merkle, B.L. – Plummer, R.L., Going Deeper with New Testament Greek: An Intermediate Study of the Grammar and Syntax of the New Testament (Nashville, TN: B&H Academic 2016).
Google Scholar

Kraus, W. – Karrer, M. (red.), Septuaginta Deutsch: Das griechische Alte Testament in deutscher Übersetzung (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft 2009).
Google Scholar

Kudasiewicz, J., „Ewangelie synoptyczne”, Wstęp do Nowego Testamentu (red. R. Rubinkiewicz; Poznań: Pallottinum 1996) 39–273.
Google Scholar

Langkammer, H., „Jezusowe słowa z krzyża”, Męka Jezusa Chrystusa (red. F. Gryglewicz; Lublin: Wydawnictwo KUL 1986) 171–182.
Google Scholar

Langkammer, H., Passio Domini nostri Jesu Christi: Nowy Testament o męce i śmierci Jezusa (Wrocław: Wydawnictwo św. Antoniego 1994).
Google Scholar

Łabuda, P., „Dziś będziesz ze mną w Raju (Łk 23,43)”, Słowo Krzyża 4 (2010) 244–257.
Google Scholar

Łabuda, P., „Krzyż – czas szyderstwa, empatii i nadziei w ujęciu św. Łukasza”, Scripturae Lumen 3 (2011) 207–224.
Google Scholar

Łabuda, P., „Specyfika Łk 23,43 w opisie męki Jezusa”, Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia Biblistów Polskich 8 (2011) 395–408.
Google Scholar

Marshall, I.H., The Gospel of Luke (The New International Greek Testament Commentary 3; Carlisle – Grand Rapids, MI: The Paternoster Press – W.B.E. Publishing Company 1978).
Google Scholar

Mathewson, D.L. – Emig, E.B., Intermediate Greek Grammar: Syntax for Students of New Testament (Grand Rapids, MI: Baker Academic 2016).
Google Scholar

Mędala, S., Ewangelie synoptyczne (Wprowadzenie w Myśl i Wezwanie Ksiąg Biblijnych 8; Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2006).
Google Scholar

Mickiewicz, F., Ewangelia według św. Łukasza: Rozdziały 12–24: Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny III/2; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2012).
Google Scholar

Mielcarek, K., „Termin σήμερον („dziś”) w Dziele Łukaszowym”, Verbum Vitae 35 (2019) 217–244.
Google Scholar

Mikołajczak, M., „Miłość miłosierna Jezusa (Łk 23,40–43)”, Studia Gnesnensia 29 (2015) 107–118.
Google Scholar

Mikołajczak, M., „Ukrzyżowanie Jezusa a zbawienie dobrego łotra (Łk 23,40–43)”, Ateneum Kapłańskie 2 (2011) 316–325.
Google Scholar

Muraoka, T., A Greek-English Lexicon of the Septuagint (Louvain – Paris – Walpole, MA: Peeters 2009).
Google Scholar

Napora, K., „‘Oggi tu sarai con me in paradiso’ (Lc 23,39–43): Misericordia divina nell’anima di un malfattore”, Sympozjum 9 (2015) 89–119.
Google Scholar

Nolland, J., Luke 18:35–24:53 (Word Biblical Commentary 35C; Dallas, TX: Word Books Publisher 1993).
Google Scholar

Nolli, G., Vangelo secondo Luca (Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 1993).
Google Scholar

Pietersman, A. – Wright, B.G. (red.), A New English Translation of the Septuagint: And the Other Greek Translations Traditionally Included under That Title (New York, NY – Oxford: Oxford University Press 2007).
Google Scholar

Piwowar, A., Składnia języka greckiego Nowego Testamentu (Materiały Pomocnicze do Wykładów z Biblistyki 13; wyd. 2; Lublin: Wydawnictwo KUL 2017).
Google Scholar

Plummer, M.A., A Critical and Exegetical Commentary on the Gospel according to S. Luke (The International Critical Commentary; wyd. 5; Edinburgh: T&T Clark 1922).
Google Scholar

Popowski, R. (red.), Septuaginta czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa: Vocatio 2013).
Google Scholar

Popowski, R., Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu: Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych (Prymasowska Seria Biblijna; wyd. 4; Warszawa: Vocatio 2006).
Google Scholar

Reiling, J. – Swellengrebel, J.L., A Translator’s Handbook on the Gospel of Luke (New York, NY: United Bible Societies 1971).
Google Scholar

Robertson, A.T., A Grammar of the Greek New Testament in the Light of Historical Research (Nashville, TN: Broadman Press 2010).
Google Scholar

Rosłon, L.R., Gramatyka języka greckiego oparta na tekstach Starego a zwłaszcza Nowego Testamentu dla studentów biblistyki i nauk pokrewnych (Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1990).
Google Scholar

Rossé, G., Vangelo secondo Luca (Commenti Spirituali del Nuovo Testamento; Roma: Città Nuova Editrice 2003).
Google Scholar

Schlier, H., „ἀμήν”, Theological Dictionary of the New Testament (red. G. Kittel; Grand Rapids, MI: W.M.B. Eerdmans Publishing Company 1995) I, 335–338.
Google Scholar

Senior, D., The Passion of Jesus in the Gospel of Luke (The Passion Series 3; Collegeville, PA: The Liturgical Press 1990).
Google Scholar

Siebenthal, H. von, Ancient Greek Grammar for the Study of the New Testament (Oxford – Bern: Peter Lang 2019).
Google Scholar

Smyth, H.W., Greek Grammar (wyd. 2; Harvard, MA: Harvard University Press 1984).
Google Scholar

Stein, R.H., Luke (The New American Commentary 24; Nashville, TN: Broadman & Holman Publishers 1992).
Google Scholar

Tablet, C.H., Reading Luke: A Literary and Theological Commentary on the Third Gospel. Revision Edition (Macon, GA: Smyth & Helwys Publishing 2002).
Google Scholar

Thompson, A.J., Luke (Exegetical Guide to the Greek New Testament; Nashville, TN: B&H Academic 2016).
Google Scholar

Tiede, D.L., Luke (Augsburg Commentary on the New Testament; Minneapolis, MN: Augsburg Publishing House 1988).
Google Scholar

Tuckett, C.M., Luke (T&T Clark Study Guides; London – New York, NY: T&T Clark International 2000).
Google Scholar

Turner, N., A Grammar of New Testament J.H. Moulton: III. Syntax (London – New York, NY: T&T Clark 2003).
Google Scholar

Wallace, D.B., Greek Grammar beyond the Basics: An exegetical Syntax of the New Testament (Grand Rapids, MI: Zondervan 1996).
Google Scholar

Włodarczyk, S., „Łukaszowa interpretacja śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa”, W posłudze Słowa Pańskiego: Księga pamiątkowa poświęcona Ks. prof. dr. hab. Józefowi Kudasiewiczowi z okazji 70-lecia urodzin (red. S. Bielecki – H. Ordon – H. Witczyk; Kielce: Jedność 1997) 228–241.
Google Scholar

Włodarczyk, S., Realizacja zbawienia ‘dziś’ w Chrystusie: Sēmeron w soteriologii Łukasza (Lublin: Wydawnictwo KUL 1989).
Google Scholar

Young, R.A., Intermediate New Testament Greek: A Linguistic and Exegetical Approach (Nashville, TN: Broadman & Holman Publishers 1994).
Google Scholar

Zbroja, B., „Teologia wypowiedzi Jezusa z Krzyża”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 3 (2012) 211–224.
Google Scholar