Abstrakt

„Życie wspólnotowe jest istotnym elementem życia zakonnego, a «Zakonnicy powinni mieszkać we własnym domu zakonnym zachowując życie wspólne i nie opuszczać go bez zezwolenia swego przełożonego»” – rozpoczyna swój List Apostołki Communis Vita papież Franciszek. W ogłoszonym motu proprio wprowadza nową procedurę, która powinna być zastosowana przez przełożonego wyższego w przypadku stwierdzenia przez niego bezprawnej i długotrwałej nieobecności zakonnika przy niemożliwości jego odnalezienia z racji jego nieuchwytności. To postępowanie w tej procedurze zmierza do wydalenia takiego członka z instytutów mocą samego prawa.

„Doświadczenie ostatnich lat pokazało jednak” – zauważa papież Franciszek – „że zdarzają się sytuacje związane z bezprawną nieobecnością w domu zakonnym”, w których zakonnicy wymykają się spod władzy prawowitego przełożonego i nie można ich odnaleźć, gdyż zerwali wszelki kontakt z instytutem. Ta niemożliwość ich odnalezienia utrudnia przełożonym realizację kanonicznego obowiązku ich poszukiwania oraz nawiązania z nimi dialogu, aby mogli wrócić do wspólnoty zakonnej i wytrwać w swoim powołaniu (por. kan. 665 §2 KPK/83). Ponadto ta nieuchwytność zakonnika utrudnia rozpocząć czy też doprowadzić do końca procedurę wydalenia bezprawnie przebywającego poza wspólnotą określoną w kan. 697-700 KPK/83, m.in. z powodu trudności związanych z dostarczeniem kanonicznych upomnień w przypadku, gdy miejsce przebywania zakonnika jest nieznane.

Stąd też w tej sytuacji wynikła potrzeba nowelizacji kan. 694 §1 KPK/83, który przewiduje wydalenie osoby zakonnej, która notorycznie porzuciła wiarę katolicką lub zawarła małżeństwo lub usiłowała je zawrzeć, choćby tylko cywilne. Polegała ona przez dodanie trzeciej przyczyny wydalenia z instytutu mocą samego prawa polegającej na przedłużającej się bezprawnej nieobecności w domu zakonnym i trwającej dwanaście miesięcy bez przerwy, biorąc pod uwagę niemożliwość odnalezienia osoby zakonnej. Wszczynając tą procedurę przełożony wyższy powinien najpierw udokumentować tą bezprawną nieobecność, a także niemożliwość odnalezienia zakonnika, a następnie wydać stosowne oświadczenie o tychże faktach, deklarując także dzień, od którego biegnie dwunastomiesięczny czas, po upływie którego zakonnik zostanie wydalony z instytutu mocą samego prawa. Wówczas przełożony wyższy wraz ze swoją radą po zebraniu dowodów powinien natychmiast wydać oświadczenie o fakcie bezprawnej nieobecności trwającej dwanaście miesięcy, aby wydalenie zostało prawnie stwierdzone (por. kan. 694 §2 KPK/83). Jednakże w przypadku tej nowej przyczyny określonej w motu proprio Communis Vita, oświadczenie o wydaleniu ipso facto wydane przez przełożonego musi zostać potwierdzone przez Stolicę Apostolską”, natomiast w przypadku instytutów na prawie diecezjalnym kompetentnym zostaje biskup diecezjalny na którego terenie jest usytuowana główna siedziba instytutu.