Dzieje „Księżówki” Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle

Stanisław Piekarski

doi:10.21852/sem.2021.3.12

Opublikowane: 2022-09-03

Tom 42 Nr 3 (2021)

Dzieje „Księżówki” Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle

Stanisław Piekarski

Seminare. Poszukiwania naukowe

Dział: Z problematyki historycznej

https://doi.org/10.21852/sem.2021.3.12

Abstrakt

Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku, z jednej strony rozbudzało ogromne nadzieje, z drugiej strony wymuszało twardą konfrontację oczekiwań społecznych z realiami budżetowymi odrodzonego państwa. Bardzo szybko okazało się że jednym z najważniejszych zadań do wykonania była konieczność poprawy zdrowotności narodu polskiego, zniszczonego długotrwałą wojną i latami zaborów. W trybie pilnym należało budować sanatoria, domy zdrowia i domy wypoczynkowe. Państwo liczyło na pomoc Polaków, zwłaszcza tych, którzy mieli stałe dochody. W takich okolicznościach już na początku lat dwudziestych XX wieku nauczyciele, wojskowi, policjanci, kolejarze, pocztowcy i inne grupy zawodowe zakładały stowarzyszenia i fundacje, których celem była budowa, a następnie utrzymanie w trybie dobrowolnych opodatkowań wszelkiego rodzaju ośrodków zdrowotno – wypoczynkowych. W tym ogólnospołecznym procesie uczestniczyli też kapłani różnych wyznań.

Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie okoliczności budowy i efektów działalności otwartej latem 1934 roku „Księżówki” Ewangelicko – Augsburskiej w Wiśle. Z chwilą wybuchu II wojny światowej została ona przejęta przez administrację niemiecką. Po zakończeniu działań wojennych ośrodek został „upaństwowiony”. Najpierw funkcjonowały w nim miejscowe szkoły średnie, a następnie urządzono tu pensjonat Wojewódzkiego Komitetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dopiero w roku 1991 – po usilnych staraniach - „Księżówka” Ewangelicko – Augsburska „powróciła” do swoich prawowitych właścicieli.

Słowa kluczowe:

domy wypoczynkowe, księża, turystyka, wypoczynek, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Wisła, Księżówka

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Piekarski , S. (2022). Dzieje „Księżówki” Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle. Seminare. Poszukiwania Naukowe, 42(3), 165–186. https://doi.org/10.21852/sem.2021.3.12

Cited by / Share

Bibliografia

Binemann-Zdanowicz, Dawid. 2019. Uregulowanie stanu prawnego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w III RP. Praca doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. Wojciecha Brzozowskiego, w Zakładzie Prawa Wyznaniowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, maszynopis.
Google Scholar

Dekret z dnia 24 kwietnia 1952 roku o zniesieniu fundacji, Dz. U. 1952, nr 25, poz. 172. Dom Wypoczynkowy w Wiśle. 1936. Głos Ewangelicki, 1, 4.
Google Scholar

Dom Wypoczynkowy dla księży ewangelickich w Wiśle na Śląsku Cieszyńskim. Głos Ewangelicki, 21, 5.
Google Scholar

Dom Wypoczynkowy Pastorów imienia Ks. Biskupa J. Burschego w Wiśle. 1934. Głos Ewangelicki, 27, 6.
Google Scholar

Dom Wypoczynkowy w Wiśle. 1934. Przegląd Ewangelicki, 11, 90.
Google Scholar

Echa Wiślańskie. 1932. Głos Ewangelicki, 39, 3.
Google Scholar

Fąka, Marian. 1973. Kościoły protestanckie w Polsce w latach 1918-1972. Prawo Kanoniczne: Kwartalnik Prawno-Historyczny, 3-4, 47-78.
Google Scholar

Grelewski, Stefan. 1937. Wyznanie protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Ilustrowany przewodnik Śląska Cieszyńskiego i Podhala. Turystyka, przemysł, handel, rzemiosło. 1936. Bielsko.
Google Scholar

Jot. 1934. Poświecenie Domu Wypoczynkowego im. Ks. Biskupa Dr J. Burschego w Wiśle. Głos Ewangelicki, 3, 4.
Google Scholar

Kalendarz Ewangelicki na rok zwyczajny 1939. 1938. Cieszyn: Wyd. Towarzystwo Ewangelickie.
Google Scholar

Księga gospodarczo-kasowa Domu Wypoczynkowego w Wiśle. Archiwum Muzeum Protestantyzmu Parafii Ewangelicko-Augsburskiej (AMPPE-A) w Cieszynie. Sygn. 2727.
Google Scholar

Kłaczkow, Jarosław. 2016. Okres wiślański w życiu ks. Andrzeja Wantuły. Dostęp: 25.10. 2019. http://old.luteranie.pl/pl/index.php.
Google Scholar

Księżówka ewangelicka. 1935. Zwiastun Ewangeliczny, 44, 367.
Google Scholar

„Księżówka” w Wiśle. 1935. Wiadomości Diecezjalne, 4, 192.
Google Scholar

Nast, Włodzimierz. 2014. Historia Stowarzyszenia Księży i Katechetów Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego Rzeczypospolitej Polskiej. Dostęp: 20.10.2019. https://ecitydoc.com/download/historia-stowarzyszenia-ksiy-i-katechetów.
Google Scholar

O nas. SKiK. 2014. Dostęp: 10.11.2019. http://skik.org.pl/o-nas/.
Google Scholar

O willi Księżówka. Poznaj naszą historię. 2017. Dostęp: 11.03.2020. www.ksiezowka.pl/o-willi/.
Google Scholar

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Gliwicach. 2019. Dostęp: 16.03.2020. https:// pl.wikipedia.org/wiki/Parafia_Ewangelicko-Augsburska_w_Gliwicach.
Google Scholar

Piekarski, Stanisław. 2019. Ośrodki turystyczno-zdrowotne nauczycieli i kolejarzy w okresie międzywojnia. Warszawa: Wyd. Akademii Wychowania Fizycznego J. Piłsudskiego.
Google Scholar

Pismo dyrektora Departamentu Politycznego MAP do prezesa SKKEA, z dnia 28.11.1945, sygn. L.dz. IIP.II390/2755/45. (Kserokopia w archiwum prywatnym ks. T. Konika).
Google Scholar

Pismo likwidatora J. Romankiewicza do prezesa SKKEA, z dnia 22.02.1952 r.
Google Scholar

Pismo prezesa SKKEA do Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie, z 11.11.1946 r. (Kserokopia w archiwum prywatnym ks. T. Konika).
Google Scholar

Pismo prezesa SKKEA do MAP w Warszawie, z dnia 25.07.1945 r., sygn.L.148. (Kserokopia w archiwum prywatnym ks. T. Konika).
Google Scholar

Pismo (odwołanie) prezesa SKKEA do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Wydział Rolnictwa i Leśnictwa w Katowicach z dnia 26 lipca 1951 r. (Ksero¬kopia w archiwum prywatnym ks. T. Konika).
Google Scholar

Pismo Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego Wydział Społ.-Polit. Nr Sp.S.32/468/49 do „Założycieli stowarzyszenia p.n. «Stowarzyszenie księży ewang.augsb. w Polsce», na ręce ks. Nikodema Pawła w Ustroniu, z dnia 11 marca 1950 r. (Kserokopia w archiwum prywatnym ks. T. Konika).
Google Scholar

Pismo wicewojewody śląskiego do Kuratorium Okręgu Szkolnego Śl. w Katowi¬cach z dnia 18 października 1946 r. zezwalające na prowadzenie w „Księżówce” Państwowej Szkoły Hotelarskiej. (Kserokopia w archiwum prywatnym ks. T. Konika).
Google Scholar

Poświęcenie domu wypoczynkowego imienia NPW. Ks. Biskupa Dra Juliusza Burschego w Wiśle. 1934. Zwiastun Ewangeliczny, 30, 236.
Google Scholar

Rachunki Księżówki w Wiśle. AMPPE-A, sygn. 2728.
Google Scholar

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 1936 roku o uznaniu Zasad¬niczego Prawa Wewnętrznego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Dz.U. Nr 94, poz. 659.
Google Scholar

Sikora, Stanisław. 1985. Tradycje turystyki polskiej na Śląsku Cieszyńskim. W: Od PTT do PTTK na Ziemi Cieszyńskiej, 9-18. Cieszyn: Wyd. Oddział PTTK „Beskid Śląski”.
Google Scholar

Sławiński, Wojciech. 2009. Spory o nieruchomości Kościołów ewangelickich w Polsce w latach 1945-1947. W: Polski protestantyzm w czasach nazizmu i komunizmu. Zbiór studiów, red. Jarosław Kłaczkow, 115-126. Toruń:Wyd. Adam Marszałek.
Google Scholar

Statut Stowarzyszenia Kościoła Księży Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. 1924. Warszawa.
Google Scholar

Statut Stowarzyszenia Księży i Katechetów Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej. 1990. Cieszyn.
Google Scholar

Szef Urzędu Rady Ministrów Decyzja W.ZP-025/50/91 z dnia 1991-07-25 (Ksero¬kopia w archiwum prywatnym ks. T. Konika).
Google Scholar

Umowa dzierżawy zawarta między Skarbem Państwa (Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego), a Stowarzyszeniem Księży Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce z dnia 24.05.1947, w Katowicach (Kserokopia w archiwum prywatnym ks. T. Konika).
Google Scholar

Ustawa z dnia 25 listopada 1936 roku o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego Rzeczypospolitej Polskiej, Dziennik Ustaw, 1936, nr 88, poz. 613.
Google Scholar

Ustawa z dnia 20 marca 1950 roku o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego, Dz. U. 1950, nr 9, poz. 87.
Google Scholar

Ustawa z dnia 28 marca 1952 r. o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy, Dz. U. 1952, nr 17, poz. 100.
Google Scholar

Wantuła, Andrzej. 1934. W zaciszu wiślańskim. Poseł Ewangelicki, 52, 3.
Google Scholar

Wegener, Tadeusz. 2003. Juliusz Bursche - biskup w dobie przełomów. Bielsko-Biała: Wyd. Augustana.
Google Scholar

Willa Księżówka - opinie o pensjonacie. 2016. Dostęp: 18.11.2016. pl.tripadvisor. com.
Google Scholar

Willa Księżówka - Wiślanka. 2017. Dostęp: 14.09.2017. www.booking.com/hotel/ pl/wilksiaa1-4a3wka-wialanka.pl.html.
Google Scholar