Blessed Jerzy Popiełuszko as an Authority Figure and Role Model for Contemporary Youth: A Reflection on the 40th Anniversary of His Martyrdom

Jerzy Gocko

doi:10.21852/sem.1836

Opublikowane: 2025-01-30

Tom 45 Nr 2 (2024)

Błogosławiony Jerzy Popiełuszko jako autorytet i wzór osobowy dla współczesnej młodzieży. Refleksja w 40. rocznicę jego męczeństwa

Jerzy Gocko

Seminare. Poszukiwania naukowe

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21852/sem.1836

Abstrakt

Artykuł przybliża postać błogosławionego Jerzego Popiełuszki jako autorytetu i wzoru osobowego dla współczesnej młodzieży, zwłaszcza w kontekście czterdziestej rocznicy jego męczeńskiej śmierci. Analiza opiera się na metodologii interdyscyplinarnej z pogranicza teologii moralnej, pedagogiki oraz socjologii wartości. W pierwszej części przedstawiono zarys teoretyczny pojęć: autorytet, wzór osobowy i naśladowanie, wskazując na ich biblijne, historyczne oraz aksjologiczne uwarunkowania. Następnie zaprezentowano główne nurty i przemiany społeczno-kulturowe, które wpływają na współczesny kryzys autorytetu. Zasadniczą część opracowania stanowi rys biograficzny ks. Jerzego Popiełuszki, ukazujący kluczowe wartości w jego nauczaniu (prawda, wolność, solidarność, godność człowieka, miłość i odwaga) w kontekście realiów społeczno-politycznych Polski lat 80. XX wieku. Analiza porównawcza preferencji aksjologicznych młodzieży polskiej oraz wartości głoszonych przez kapelana ‘Solidarności’ potwierdza hipotezę o kompatybilności tych postaw. W konkluzji wskazano, że postać ks. Popiełuszki może stanowić dla młodego pokolenia ważny punkt odniesienia w budowaniu tożsamości i poszukiwaniu autentycznych wzorców oparcia na wartościach chrześcijańskich.

Słowa kluczowe:

Jerzy Popiełuszko, autorytet, wzór osobowy, wychowanie, młodzież, wartości, teologia moralna

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Gocko, J. (2025). Błogosławiony Jerzy Popiełuszko jako autorytet i wzór osobowy dla współczesnej młodzieży. Refleksja w 40. rocznicę jego męczeństwa. Seminare. Poszukiwania Naukowe, 45(2). https://doi.org/10.21852/sem.1836

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arendt, Hannah. 2011. Między czasem minionym a przyszłym. Osiem ćwiczeń z myśli politycznej, translated by Mieczysław Godyń and Wojciech Madej. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Google Scholar

Bakiera, Lucyna and Barbara Harwas-Napierała. 2016. Wzory osobowe w rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Barabas, Magdalena. 2019. “Autorytet w życiu współczesnej młodzieży”. Edukacja – Technika – Informatyka 3: 15–20. DOI: 10.15584/eti.2019.3.1.
Google Scholar

Baumrind, Diana. 1966. “Effects of Authoritative Parental Control on Child Behavior.” Child Development 37(4), 887-907.
Google Scholar

Baumrind, Diana. 1967. “Child care practices anteceding three patterns of preschool behavior.” Genetic Psychology Monographs 75(1), 43-88.
Google Scholar

Bosko, Jan. 2016. List z Rzymu do wspólnoty salezjańskiej Oratorium w Turynie – Valdocco. In Źródła salezjańskie. Vol. 1: Ksiądz Bosko i jego dzieło. Antologia, edited by Aldo Giraudo, Francesco Motto and José Manuel Prellezo, translated by Jacek Bałemba et al., 555–63, Kraków: Poligrafia salezjańska.
Google Scholar

Boyes Roger and John Moody. 1986. The priest who had to die. London: Victor Gollancz.
Google Scholar

Braido, Petro. 2006. Prevenire non reprimere. Il sistema educativo di Don Bosco, Roma: LAS.
Google Scholar

Brien, Bernard. 2018. Blessed Jerzy Popiełuszko: truth versus totalitarianism. San Francisco: Ignatius Press.
Google Scholar

CBOS. 2010. Centrum Badania Opinii Społecznej. Komunikat z badań nr BS/71/2010: Beatyfikacja Księdza Jerzego Popiełuszki. Warszawa, maj 2010.
Google Scholar

Gocko, Jerzy (2011). “Współczesne drogi i sposoby urzeczywistniania systemu prewencyjnego”. Roczniki Pastoralno-Katechetyczne 58 (3): 43-58.
Google Scholar

Gromadzki, Ryszard i Andrzej Witkowski. 2022. Misja Popiełuszko: kulisy śledztwa w sprawie porwania i morderstwa kapelana Solidarności. Z prokuratorem Andrzejem Witkowskim rozmawia Ryszard Gromadzki. Warszawa: Capital.
Google Scholar

Hallowell, John Hamilton. 1993. Moralne podstawy demokracji [The Moral Foundation of Democracy], translated by Jerzy Marcinkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Jan Paweł II. 1983. “Homilia podczas Mszy Świętej 18 czerwca 1983 w Niepokalanowie”. In Jan Paweł II. Dzieła zebrane, vol. 9: Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, Pt. 1: Polska. Kraków: Wydawnictwo M, 2008.
Google Scholar

Jan Paweł II. 1993. Encyklika “Veritatis splendor”. Libreria Editrice Vaticana.
Google Scholar

Juroszek, Weronika. 2023. “Blessed Priest Jerzy Popiełuszko as a Personal Model in Upbringing Towards the Virtue of Courage.” Quarterly Journal Fides et Ratio 4 (56): 64–72. DOI: 10.34766/fetr.v56i4.1251.
Google Scholar

Juroszek, Weronika. 2023/4. Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko jako wzór osobowy w wychowaniu do chrześcijańskiej dojrzałości. Studia Paedagogica Ignatiana 26 (4): 177–95. DOI: 10.12775/SPI.2023.4.009.
Google Scholar

Karwatowska, Małgorzata. 2012. Autorytet w opiniach młodzieży. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Kęska, Paweł. 2023. “Wstęp”. In Zawsze głosiłem prawdę: nauczanie społeczne w wypowiedziach księdza Jerzego Popiełuszki. Wybór źródeł, edited by Paweł Kęska, 5–25, Warszawa: Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego J. Paderewskiego, Neriton.
Google Scholar

Kindziuk, Milena. 2017. “Fr. Jerzy Popiełuszko—Victim of Political Repression or Martyr of the Faith?” Seminare 38, 4, 117–28. doi: 10.21852/sem.2017.4.10.
Google Scholar

Kulpaczyński, Stanisław. (2008). “Wartość wzorów osobowych w wychowaniu młodzieży”. Pedagogika Katolicka, 2, 71–86.
Google Scholar

Łuczyński, Andrzej. 2012. “Autorytet i odpowiedzialność w wychowaniu”. In Wychowanie wobec współczesnych przemian społeczno-kulturowych [Upbringing vis-à-vis Contemporary Social and Cultural Changes], edited by Dorota Bis, Ewa Smółka and Ryszard Skrzyniarz, 51–71. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Marek, Łucja. 2024. “Społeczne przesłanie księdza Jerzego Popiełuszki”. Biuletyn IPN 10 (227): 43–53.
Google Scholar

Mariański, Janusz. 2014. “Wartości podstawowe w świadomości młodzieży maturalnej”. In Godność osoby ludzkiej w społeczeństwie i gospodarce: księga pamiątkowa ku czci śp. Księdza Profesora Franciszka J. Mazurka , edited by Stanisław Fel and Marek Wódka, 237–55. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Mariański, Janusz. 2015a. “Wartości podstawowe”. In Leksykon socjologii moralności. Podstawy – teorie – badania – perspektywy, edited by Janusz Mariański, 893–98. Kraków: NOMOS.
Google Scholar

Mariański, Janusz. 2015b. “Wartości uroczyste”. In Leksykon socjologii moralności. Podstawy – teorie – badania – perspektywy, edited by Janusz Mariański, 904–5. Kraków: NOMOS.
Google Scholar

Mariański, Janusz. 2024. Religious and Moral Condition of Upper Secondary School Students throughout the Years 1988-1998-2005-2017. (Report on Polish Nationwide Sociological Studies). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Mikołejko, Anna. 1991. Poza autorytetem? Społeczeństwo polskie w sytuacji anomii. Warszawa: Key Tex.
Google Scholar

Misiaszek, Kazimierz. 1987/1988. “Główne idee systemu prewencyjnego św. Jana Bosko”. Seminare 9, 37–65.
Google Scholar

Mitscherlich, Alexander. (1963). Auf dem Weg zur vaterlosen Gesellschaft: Ideen zur Sozialpsychologie. München: Piper-Verlag.
Google Scholar

Opozda, Katarzyna. 2016. “Autorytet”. In Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, edited by Krystyna Chałas and Adam Maj, 132–34. Radom: Polwen – Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne.
Google Scholar

Ossowska Maria. 2000. Etos rycerski i jego odmiany. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Ossowski, Stanisław. 1967. Dzieła. Vol. 3: Z zagadnień psychologii społecznej. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Piwowarski, Władysław. 1994. “Podstawowe wartości społeczeństwa polskiego”. In Liberalizm i katolicyzm dzisiaj: sympozjum historyczne, Lublin 10-12.XI.1992, edited by Roman Benedykciuk and Tomasz Markiewicz, 1–10. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Google Scholar

Popiełuszko, Jerzy. 1983a. “Homilia wygłoszona podczas Mszy Świętej w intencji Ojczyzny 30 stycznia 1983 w kościele Świętego Stanisława Kostki w Warszawie”. In Zawsze głosiłem prawdę: nauczanie społeczne w wypowiedziach księdza Jerzego Popiełuszki. Wybór źródeł, edited by Paweł Kęska, 157–62, Warszawa: Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego J. Paderewskiego, Neriton.
Google Scholar

Popiełuszko, Jerzy. 1983b. “Homilia wygłoszona podczas Mszy Świętej w intencji Ojczyzny 24 kwietnia 1983 w kościele Świętego Stanisława Kostki w Warszawie”. In Zawsze głosiłem prawdę, 175–81.
Google Scholar

Popiełuszko, Jerzy. 1983c. “Homilia wygłoszona 28 sierpnia 1983 w kościele Świętego Stanisława Kostki w Warszawie”. In Zawsze głosiłem prawdę, 216–23.
Google Scholar

Popiełuszko, Jerzy. 1984a. Homilia podczas Mszy Świętej w intencji Ojczyzny 29 stycznia 1984 w kościele Świętego Stanisława Kostki w Warszawie. In Zawsze głosiłem prawdę, 307–13.
Google Scholar

Popiełuszko, Jerzy. 1984b. “Homilia wygłoszona podczas Mszy Świętej 13 sierpnia 1984 z okazji rocznicy strajków z sierpnia 1980 roku w kościele Świętej Brygidy w Gdańsku”. In Zawsze głosiłem prawdę, 374–78.
Google Scholar

Popiełuszko, Jerzy. 1984c. “Homilia wygłoszona podczas Mszy Świętej niedzielnej 19 sierpnia 1984”. In Zawsze głosiłem prawdę, 381–82.
Google Scholar

Popiełuszko, Jerzy. 1984d. “Homilia wygłoszona podczas Mszy Świętej 8 października 1984 podczas Dni Kultury Chrześcijańskiej w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Bytomiu”. In Zawsze głosiłem prawdę, 417–24.
Google Scholar

Popiełuszko, Jerzy. 1984e. “Rozważania bolesnych tajemnic różańcowych 19 października 1984 w Kościele Świętych Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy”. In Zawsze głosiłem prawdę, 425–29.
Google Scholar

Reale, Giovanni and Roberto Radice. 2012. Historia filozofii starożytnej, translated by Edward Ivo Zieliński, vol. 5: Słownik, indeksy, bibliografia. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Rewera, Mirosław. 2023. “Kryzys autorytetu czy zmiana?”. In Wzory i autorytety młodzieży, edited by Mirosław Rewera, 47–62. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Google Scholar

Rola, Marcin. 2016. Wartości moralne w świadomości maturzystów lubelskich. Studium socjologiczne. Lublin: Drukarnia Standruk.
Google Scholar

Ruane, Kevin. 2002. Reasons of State to kill a Polish priest. Sydney: Harper Collins.
Google Scholar

Ryłko, Jacek. 1996. “Chrześcijański wzór osobowy w moralnym wychowaniu młodzieży”. In Vivere in Christo: chrześcijański horyzont moralności: księga pamiątkowa ku czci księdza profesora Seweryna Rosika w 65. rocznicę urodzin, edited by Janusz Nagórny and Andrzej Derdziuk, 381–96, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Google Scholar

Rynio, Alina. 1997. “Autorytet osób znaczących w kształtowaniu osobowości dojrzałej”. Ethos 37, no. 1: 122–29.
Google Scholar

Scheler, Max. 2004. “Wzory i przywódcy”. In Idem. Wolność, miłość, świętość: pisma wybrane z filozofii religii, translated by Grzegorz Sowiński, 200–14. Kraków: Wydawnictwo „Znak”.
Google Scholar

Sikorska Grażyna. 1999. Jerzy Popiełuszko: victim of communism. London: Catholic Truth Society.
Google Scholar

Skoczylas, Kazimierz. 2012. “Błogosławiony ksiądz Jerzy Popiełuszko wzorem osobowym w wychowaniu chrześcijańskim”. Studia Włocławskie 14: 217–27.
Google Scholar

Sochoń, Jan. 2010. Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko. 3rd edition. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar

Spock, Benjamin. 1946. The Common Sense Book of Baby and Child Care. New York: Duell, Sloan and Pearce.
Google Scholar

Szczecina, Grzegorz Kamil. 2018a. “Podstawowe wartości człowieka i społeczeństwa zawarte w kazaniach bł. ks. Jerzego Popiełuszki”. Studia Pelplińskie 52, 345–58. DOI: 10.12775/SPLP.2018.020
Google Scholar

Szczecina, Grzegorz Kamil. 2018b. “Wartość miłości ojczyzny w świetle nauczania bł. ks. Jerzego Popiełuszki”. Resovia Sacra, 25, 417–26.
Google Scholar

Szczecina, Grzegorz Kamil. 2023. “Actions of the Repressive Apparatus of the Polish People’s Republic (PRL) Against the Chaplain of “Solidarity” – Bl. Fr. Jerzy Popiełuszko.” In The Church in the Face of Crises and Challenges over the Centuries. Selected Issues from the History of the Church, edited by Marcin Nabożny and Marcin Wysocki, 127–36, Gottinger: Vandenhoeck & Ruprecht.
Google Scholar

Tillmann, Fritz. 1939a. Handbuch der katholischen Sittenlehre, Band III: Die Idee der Nachfolge Christi. Düsseldorf: Patmos Verlag.
Google Scholar

Tillmann, Fritz. 1939b. Handbuch der katholischen Sittenlehre, Band IV, 1: Die katholische Sittenlehre – Die Verwirklichung der Nachfolge Christi, Die Pflichten gegen Gott. Düsseldorf: Patmos Verlag.
Google Scholar

Tillmann, Fritz. 1939c. Handbuch der katholischen Sittenlehre, Band IV, 2: Die katholische Sittenlehre – Die Verwirklichung der Nachfolge Christi, Die Pflichten gegen sich selbst und gegen den Nächsten. Düsseldorf: Patmos Verlag.
Google Scholar

Tułowiecki, Dariusz. 2016. “Wybrane problemy społeczne rodzin w oglądzie Jerzego Popiełuszki – diagnoza, ocena, próba rozwiązań. Studium socjologiczne”. Analecta Cracoviensia 48: 223–54. DOI: 10.15633/acr.2025.
Google Scholar

Vattimo, Gianni and Pier Aldo Rovatti, eds. 2010. Il pensiero debole. Milano: Feltrinelli.
Google Scholar

Wagner, Iwona. 2005. Stałość czy zmienność autorytetów: pedagogiczno-społeczne studium funkcjonowania i degradacji autorytetu w zmieniającym się społeczeństwie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Wołpiuk-Ochocińska, Anna. 2023. “Rola naśladowania, modelowania i identyfikacji”. In Wzory i autorytety młodzieży, edited by Mirosław Rewera, Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych, 199–209.
Google Scholar

Wysocka, Ewa. 2008. “Wzór osobowy”. In Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Vol. 7: V–Ż, edited by Ewa Różycka, 628–40, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Wysocka, Ewa. 2009. “Młodzież a autorytety: analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifikacje: Funkcjonowanie autorytetów w życiu codziennym”. In Mit autorytetu – autorytet mitu, edited by Jacek Sieradzan, 285–322, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Zadykowicz, Tadeusz. 2011. Sequela Christi et imitatio hominis. Paradygmat naśladowania we współczesnej refleksji teologicznomoralnej: źródła i perspektywy. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar

Życiński, Józef. 2001. Bóg postmodernistów: Wielkie pytania filozofii we współczesnej krytyce moderny. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar