Pochówek prymasa Polski Adama Ignacego Komorowskiego w świetle badań historyczno-antropologicznych

Monika  Kamińska; Anita Szczepanek; Ryszard Gryglewski; Michał Chlipała; Marta Barszcz

doi:10.21697/sc.2022.29.1.13

Opublikowane: 2022-10-03

Tom 29 Nr 1 (2022)

Pochówek prymasa Polski Adama Ignacego Komorowskiego w świetle badań historyczno-antropologicznych

Monika Kamińska

, Anita Szczepanek

, Ryszard Gryglewski

, Michał Chlipała

, Marta Barszcz

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.1.13

Abstrakt

Prymas A. I. Komorowski chciał, aby jego ciało zostało złożone w Łowiczu, a wnętrzności w Skierniewicach. Podczas analizy antropologicznej szkieletu zaobserwowano zmiany chorobowe oraz ślady po usunięciu tkanek miękkich. Obserwacje te znajdują potwierdzenie w źródłach pisanych i ikonograficznych; stały się też podstawą do rekonstrukcji twarzy prymasa. Ekstrakcja narządów wewnętrznych stała się podstawą do prześledzenia praktyk tanatopraktycznych w Polsce.

Słowa kluczowe:

Łowicz, prymas A. I. Komorowski, antropologia, praktyki tanatopraktyczne, rekonstrukcja twarzy

Inne teksty tego samego autora

Monika Kamińska, Anita Szczepanek, Jakub Wrzosek, Grób podporucznika artylerii konnej Królestwa Polskiego Bonawentury Kuźniczowa w kolegiacie łowickiej – przyczynek do genealogii rodziny Kuźniczowów , Saeculum Christianum: Tom 30 Nr 2 (2023)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kamińska, M. ., Szczepanek, A., Gryglewski, R., Chlipała, M., & Barszcz, M. (2022). Pochówek prymasa Polski Adama Ignacego Komorowskiego w świetle badań historyczno-antropologicznych. Saeculum Christianum, 29(1), 166–183. https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.1.13

Cited by / Share

Bibliografia

Jana Łaskiego Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, wyd. ks. J. Łukowski, J. Korytkowski, t. 2, Gniezno 1881.
Kitowicz A., Pamiętniki do panowania Augusta III i Stanisława Augusta z rękopisu x. Andrzeja Kitowicza wydane przez A. Woykowskiego, Poznań 1840.
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1, Poznań 1877, nr 7, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/edition/20061?id=20061&dirids=1 (dostęp: 22.02.2021).
Kronika Janka z Czarnkowa, oprac. J. Szlachtowski, w: Monumenta Poloniae historica Pomniki dziejowe Polski, t. 2, wyd. A. Bielowski, Lwów 1872, s. 619-756.
Kronika Janka z Czarnkowa, tłum. J. Żerbiłło, oprac. M. D. Kowalski, wyd. 3, Kraków 2001.
Liber Actorum Capituli Loviciensis, ab anno 1746 ad an. 1761 (Archiwum Diecezji Łowickiej), t. 8, sygn. A.1.10.
Liber mortuorum ab a. 1736 ad 1810. Lovic (Archiwum Diecezjalne w Łowiczu).
Sprawozdanie ze zniszczeń w kościele kolegiackim sporządzone na polecenie landrata powiatu łowickiego i sochaczewskiego przez ks. Wacława Bielawskiego, oprac. M. Wojtylak, w: M. Wojtylak, I wojna światowa w Łowiczu w dokumentach Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Łowiczu, „Roczniki Łowickie”, 12/2014, s. 134-135.
Nie wybiła godzina wybawienia z otchłani nieszczęść… Kronika dziejów Łowicza Władysława Tarczyńskiego, oprac. M. Wojtylak, Warszawa 2015.
Anacka-Łyjak M., Kościół św. Jakuba w Skierniewicach. Przeszłość i teraźniejszość, Skierniewice 2001.
Angel J. L., Restoration of the head and face for identification, w: Proceedings of Meetings of American Academy of Forensic Science, St. Louis, MO 1978, s. 125-142.
Ariès P., Człowiek i śmierć, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1992.
Bartoszewicz J., Arcybiskupi Gnieźnieńscy, Prymasi Rzeczypospolitej i Warszawscy, Prymasi Królestwa Polskiego. Wizerunki z Galeryi Łowickiej objasnione textem historycznym, Warszawa 1864, https://polona.pl/item/arcybiskupi-gnieznienscy-prymasi-rzeczypospolitej-i-warszawscy-prymasi-krolestwa,MTAzOTc2/2/#info:metadata (dostęp: 6.09.2020).
Blanchard S., Anatomia Reformata, Leiden 1687.
Brenner E., Human body preservation – old and new techniques, “Journal of anatomy”, 224/2014, nr 3, s. 316-344.
Bogucka M., Staropolskie obyczaje w XVI-XVII wieku, Warszawa 1994.
Chrościcki J. A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974.
Colleter R., Dedouit F., Duchesne S., Mokrane F. Z., Gendrot V., Gerard P., Dabernat H., Crubezy E., Telmon N., Procedures and frequencies of embalming and heart extractions in modern period in Brittany. Contribution to the evolution of ritual funerary in Europe, “PloS One”, 11/2016, z. 12, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0167988 (dostęp: 6.09.2020).
Cook H. J., Matters of Exchange: Commerce, Medicine, and Science in the Dutch Golden Age, Yale University Press 2007, s. 271-276.
Dionis P., Cours d’operations de chirurgie: demontrées au Jardin royal, Chez la Veuve d’Ouri 1777.
Fedosyutkin B. A., Nainys J. V., The relationship of skull morphology to facial features, w: M. Y. Iscan, R. P. Helmer, Forensic Analysis of the Skull: craniofacial analysis, reconstruction, and identification, New York 1993, s. 199-213.
Formicola V., Franceschi M., Regression equations for estimating stature from long bones of early Holocene European samples, „American Journal of Physical Anthropology: The Official Publication of the American Association of Physical Anthropologists”, 100/1996, z. 1, s. 83-88.
Gajewski J., Sztuka w prymasowskim Łowiczu, w: Łowicz. Dzieje miasta, red. R. Kołodziejczyk, Warszawa 1986, s. 462-606.
Gannal J-N., History of embalming, and of preparations in anatomy, pathology, and natural history, J. Dobson 1840.
Gerasimov M. M., The reconstruction of the Face from the Basic Structure of the Skull, tłum. W. Tshernezky, Russia 1975.
Hambly T. R., Dr. Hambly’s Historical Guide To Embalming Cookbook, Lulu.com 2016.
Helmer R., Schädelidentifizierung durch elektronische Bildmischung, Heidelberg 1984.
Kamińska M., Cztery fragmenty późnogotyckiej płyty nagrobnej z katedry w Łowiczu. Przyczynek do historii łowickiego kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP w późnym średniowieczu, w: Sztuka na Mazowszu. Nowe otwarcie, red. A. Pieńkos, M. Wardzyński, Warszawa 2019, s. 45-62.
Kooijmans L., Death Defied: The Anatomy Lessons of Frederik Ruyschs, Brill 2010.
Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskiem według źródeł archiwalnych, t. 4, Poznań 1891, http://dir.icm.edu.pl/Arcybiskupi_gnieznienscy/ (dostęp: 6.09.2020).
Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskiem według źródeł archiwalnych, t. 5, Poznań 1892, http://dir.icm.edu.pl/Arcybiskupi_gnieznienscy/ (dostęp: 6.09.2020).
Kozłowski T., Drążkowska A., Krajewska M., Szczątki wybranych przedstawicieli dawnych elit Rzeczypospolitej w świetle badań antropologicznych i paleopatologicznych, w: Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drążkowska, Toruń 2015, s. 169-215.
Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
Kwiatkowscy M. i B., Dzieje sanktuarium Matki Bożej Świętorodzinnej w Miedniewicach, Niepokalanów–Miedniewice 2017.
Librowski S., Wypisy z akt kapituły w Łowiczu do zakrystii, skarbca, biblioteki, archiwum i kancelarii miejscowej kolegiaty i kapituły z lat 1525-1818, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 53/1986, s. 277-393.
Lingard A., Embalmer’s Recipe Book, 2015.
Mader R., Lavi I., Diabetes mellitus and hypertension as risk factors for early diffuse idiopathic skeletal hyperostosis (DISH), „Osteoarthritis and Cartilage”, 17/2009, nr 6, s. 825-828.
Marchwińska A., Pogrzeb Barbary Radziwiłłówny i odprawa jej królewskiego dworu (1551), „Studia Waweliana”, 13/2007, s. 105-113.
Martinez B., The Cabinet of Frederik Ruysch, Embryo Project Encyclopedia, 2013 https://embryo.asu.edu/pages/cabinet-frederik-ruysch (dostęp: 6.09.2020).
Oczykowski R., Obrazy cudowne w dawnym powiecie łowickim, Warszawa 1888.
Omodeo P. D., Lodewijk de Bils’ and Tobias Andreae’s Cartesian Bodies, “Early Science and Medicine”, 22/2017, nr 4, s. 301-332.
Ortner D. J., Identification of pathological conditions in human skeletal remains, Academic press 2003.
Osiecka-Samsonowicz H., „Z wielką pompą do nieba” – pogrzebowe „theatrum” w Rzeczypospolitej XVIII wieku, „Rocznik Historii Sztuki”, 44/2019, s. 212-213.
Penicher L., Traité des embaumements selo les anciens et les modernes, Paris 1699.
Phenice T. W., A newly developed visual method of sexing of the os pubis, “American journal of physical anthropology”, 30/1969, nr 2, s. 297-301.
Pietrzak J., „Ciało umarłe większego wymaga opatrzenia” – sekcja zwłok polskich królów i królowych od XVI do XVIII wieku w kontekście przygotowań do ceremonii pogrzebowej, w: Śmierć, pogrzeb i upamiętnienie władców w dawnej Polsce, red. nauk. H. Rajfura, P. Szwedo, B. Świadek, M. Walczak, P. Węcowski, Warszawa 2020, s. 142-170.
Pińska K., Sady A., Drążkowska A., Szczątki roślin z badań archeologicznych z wybranych stanowisk Polski i Litwy, w: Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drążkowska, Toruń 2015, s. 269-324.
Quintelier K., Ervynck A., Müldner G., Van Neer W., Richards M. P., Fuller B. T., Isotopic examination of links between diet, social differentiation, and DISH at the post‐medieval Carmelite Friary of Aalst, Belgium, „American Journal of Physical Anthropology”, 153/2014, nr 2, s. 203-213.
Rogers J., Waldron T., DISH and the monastic way of life, „International Journal of Osteoarchaeology”, 11/2001, nr 5, s. 357-365.
Rok B., Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, Wrocław 1995.
Sebro R., Confirmation of the influence of descending aorta on osteophyte formation in dish, „JCR: Journal of Clinical Rheumatology”, 24/2018, nr 6, s. 351-353.
Sulewska R., Warszawskie uroczystości pogrzebowe królów i ich rodzin w XVI i XVII wieku. Ceremoniał, przestrzeń, oprawa plastyczna, „Rocznik Historii Sztuki”, 44/2019, s. 179-204.
Śmigiel K., Z problematyki badawczej dotyczącej dziejów prymasostwa polskiego, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 110/2018, s. 415-420.
Ubelaker D. H., Human skeletal remains. Excavation, analysis, interpretation, Washington 1989.
Weiss-Krejci E., Excarnation, evisceration, and exhumation in medieval and post-medieval Europe, w: Interacting with the Dead: Perspectives on Mortuary Archaeology for the New Millennium, red. G. Rakita, J. Buikstra, L. Beck, S. Williams, Gainesville 2005, s. 155-172.
Weiss-Krejci E., Heart burial in medieval and early post-medieval central Europe, w: Body parts and bodies whole. Changing Relations and Meanings, red. K. Rebay-Salisbury, M. L. S Sørensen, J. Hughes, Oxford 2010, s. 119-134.
White T., Folkens P., The Human Bone Manual, Burlington–San Diego–London, 2005.
Wieczorkiewicz A., Muzeum ludzkich ciał, Gdańsk 2000.
Wieteska J., Prymas Adam Komorowski, Warszawa 1985.
Wieteska J., Moje wspomnienia (1899-1989), Warszawa 1992.
Vermeeren C., van Haaster H., The embalming of the ancestors of the Dutch royal family, “Vegetation History and Archaeobotany”, 11/2002, nr 1/2, s. 121-126. Google Scholar

Monika Kamińska

http://orcid.org/0000-0003-4295-9490

Afiliacja:

Instytut Historii Sztuki UJ Polska

Biogram

Mgr Monika Kamińska – historyk sztuki, archeolog, doktorantka w Instytucie Historii Sztuki UJ; obszary badawcze: archeologia architektury, wczesnośredniowieczna architektura sakralna, historia liturgii.

Anita Szczepanek

http://orcid.org/0000-0003-0936-767X

Afiliacja:

Collegium Medicum UJ Polska

Biogram

Dr hab. Anita Szczepanek, prof. PAN – archeolog funeralny, antropolog; pracownik Ośrodka Archeologii Gór i Wyżyn IAiE PAN oraz Katedry Anatomii UJ CM. Obszary badawcze – pochówki ludzie od czasów najdawniejszych po współczesne.

Ryszard Gryglewski

http://orcid.org/0000-0002-1171-7846

Afiliacja:

Katedra Historii Medycyny UJ CM Polska

Biogram

Prof. dr hab. Ryszard Witold Gryglewski, historyk medycyny. Od 2000 roku związany zawodowo z Katedrą Historii Medycyny UJ CM. Zainteresowania badawcze obejmują m.in. historię przełomowych odkryć w polu nauk lekarskich, biografistykę lekarską, tradycję polskiej historiografii i filozofii medycyny.

Michał Chlipała

http://orcid.org/0000-0002-3899-1634

Afiliacja:

Katedra Historii Medycyny UJ CM Polska

Biogram

Mgr Michał Chlipała – prawnik i historyk, absolwent UJ. Pracownik Katedry Historii Medycyny UJ-CM.

Marta Barszcz

http://orcid.org/0000-0001-5785-6203

Afiliacja:

Szkoła Doktorska Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu UJ CM, Katedra i Zakład Medycyny Sądowej UJ CM Polska

Biogram

Mgr Marta Barszcz – biolog, antropolog sądowy; doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum. Obszary badawcze: rekonstrukcja przyżyciowego wyglądu twarzy na podstawie czaszki, pośmiertna tomografia komputerowa.