Zasady wychowania rodzinnego braci czeskich w Postylli Jana Bythnera (1655)

Klaudia Koczur-Lejk

doi:10.21697/sc.2023.30.1.8

Opublikowane: 2023-11-06

Tom 30 Nr 1 (2023)

Zasady wychowania rodzinnego braci czeskich w Postylli Jana Bythnera (1655)

Klaudia Koczur-Lejk

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.8

Abstrakt

Celem artykułu jest zaprezentowanie zasad wychowania rodzinnego zawartych w unikatowym dziele duchownego Jednoty braci czeskich Jana Bythnera Postylle na ewangelie z 1655 roku. W pierwszej części opracowania została przedstawiona sylwetka autora, następnie scharakteryzowano główne dzieła czołowych czeskich teologów braterskich poruszające zagadnienia wychowania rodzinnego. Na tym tle opisano pouczenia Jan Bythnera odnoszące się do kwestii wychowawczych. Sformułowane przez niego zalecenia dla rodziców znalazły się w kazaniu na Niedzielę Pierwszą po Trzech Królach.

Słowa kluczowe:

Jan Bythner, wychowanie rodzinne, postylla, piśmiennictwo XVI i XVII wieku, bracia czescy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Koczur-Lejk, K. (2023). Zasady wychowania rodzinnego braci czeskich w Postylli Jana Bythnera (1655). Saeculum Christianum, 30(1), 109–123. https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.8

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Akta synodów różnowierczych w Polsce, t. 4: Wielkopolska 1569-1632, oprac. M. Sipayłło, Warszawa 1997.
Google Scholar

Bavoryňský B., Kniha tato jest o pravém náboženství křesťanském, Prostějov 1543, Národní knihovna, Praha, sign. 54 B 94.
Google Scholar

Bythner B., Postylle abo kazań na Ewangelie, które się podług starodawnego porządku w Kościołach Ewangelickich w Wielkiej Polszcze przez cały rok, w niedziele i w święta czytają i wykładają. Część pierwsza od Adwentu aż do Wielkiej Nocy, Leszno 1655, Biblioteka Narodowa, Warszawa (sygn. Mf. A 2195).
Google Scholar

Gindely A., Dekrety Jednoty bratrské, Praha 1864.
Google Scholar

Jan Augusta, Jak se manželé míti mají v svém stavu při dítkách, w: A. Molnár, Českobratrská výchova před Komenským, Praha 1956, s. 105-106.
Google Scholar

Komenský J.A., Informatorium školy mateřské, úvod a poznámky napsal Josef Hendrich, Praha 1947.
Google Scholar

Konečný M., Kazatel domovní, to jest Naučení potřebné, jak by hospodářové v domích a příbytcích svých spolu s domácími svými, každého dne, zvláště ráno a večer, v zvláštní některé časy Božích pokut a metel, sebe k dobrému slovem Božím napomenutí, poctu Božskou a nábožnou v chválách a modlitbách svatých, Pánu Bohu vykonávati, a tak čeládku svou k náboženství křesťanskému a pobožným příkladem svým, všelikého času přidržeti měli, Brno 1783, Národní knihovna, Praha, sign. 54 S 396.
Google Scholar

Napomenutí učiněné všechněm věrným ve všech Stavích, a po všech Zbořích v Jednotě, k napravení se skutečnému každého z nich, v pravdě Křesťanství i povolání jeho v nynějších náramných pokušeních a nebezpečenstvích, w: J. Halama, Sociální učení českých bratří 1464-1618, Brno 2003, s. 214-283.
Google Scholar

Bazydło J., Bythner, Buttner, Bittner, Jan, w: Encyklopedia Katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985, kol. 1256-1257.
Google Scholar

Bečková M., Komenský a polska literatura, „Pamiętnik Słowiański”, 1971, t. 21, 159-176.
Google Scholar

Bečková M., Leszczyńskie impulsy działalności i twórczości Jana Amosa Komeńskiego, w: Polsko-czeskie sympozjum komeniologów, Leszno 27-28 maja 1978. Materiały, Leszno 1979, s. 55-64.
Google Scholar

Bečkova M., Przyczynki do działalności Jana Amosa Komeńskiego w Polsce w świetle nowych badań, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 1979, t. 22, s. 3-20.
Google Scholar

Bečková M., Tiskárna Jednoty bratrské v Lešně, „Slavia Occidentalis”, 1964, nr 24, s. 60-81.
Google Scholar

Bečková-Ringesová M., Jan Amos Komenský a Polsko, Praha 1983.
Google Scholar

Bidlo J., Jednota bratrská v prvním vyhnanství, t. 1-4, Praha 1900-1932.
Google Scholar

Bidlo J., Nekrologium polské větve Jednoty Bratrské, Praha 1897.
Google Scholar

Bidlo J., Vzájemný poměr české a polské větve Jednoty v době od r. 1587-1609, „Ča¬sopis Matice moravské”, 41-42/1917-1918, s. 108-188.
Google Scholar

Císařová-Kolářová A., Žena v Jednotě bratrské. Zásady, postavy a dědictví, Praha 1942.
Google Scholar

Dworzaczkowa J., Bracia Czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku, Warszawa 1997.
Google Scholar

Dworzaczkowa J., Bytner (Bythner, Bitner) Jan, w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski i in., Warszawa 1983, s. 88-89.
Google Scholar

Dworzaczkowa J., Geneza i losy Postylli na ewangelie Jana Bytnera, „Biblioteka”, 18/2005, nr 9, s. 149-153.
Google Scholar

Dworzaczkowa J., Z dziejów braci czeskich w Polsce, Poznań 2003.
Google Scholar

Gmiterek H., Bracia czescy a kalwini w Rzeczypospolitej. Połowa XVI – połowa XVII wieku. Studium porównawcze, Lublin 1987.
Google Scholar

Gmiterek H., Jan Hus i husytyzm w tradycji polskiego kościoła Braci czeskich, w: Jan Hus – życie, myśl, dziedzictwo, red. P. Kras, M. Nodl, Warszawa 2017, s. 259-272.
Google Scholar

Gmiterek H., Miejsce kobiety w polskim środowisku Jednoty Braci Czeskich, w: Świat kobiet w Czechach i w Polsce. W średniowieczu i w epoce nowożytnej, red. W. Iwańczak, A. Januszek-Sieradzka, J. Smołucha, Lublin 2018, s. 413-428.
Google Scholar

Gmiterek H., Rola braci czeskich w kształtowaniu się kultury irenizmu w obozie polskiej reformacji, „Czasy Nowożytne. Periodyk poświęcony dziejom polskim i europejskim od XV do XX w.”, 2018, t. 31, s. 41-54.
Google Scholar

Górski K., Kuraszkiewicz W., Pepłowski F., Saski S., Taszycki W., Urbańczyk S., Wierczyński S., Woronczak J., Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, Wocław 1955.
Google Scholar

Grabowski T., Literatura braci czeskich w Polsce XVI w., „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, 41/1936, nr 1, s. 3-6.
Google Scholar

Grabowski T., Literatura braci czeskich w Polsce XVII w., „Pamiętnik Literacki”, 35/1938, nr 1-4, s. 39-71.
Google Scholar

Halama J., Sociální učení českých bratří 1464-1618, Brno 2003.
Google Scholar

Hanczakowski M., Czescy emigranci i ich wpływ na polską kulturę przełomu XVI i XVII wieku na przykładzie rodziny Rybińskich i Jana Łasickiego, „Postscriptum Polonistyczne”, 24/2019, z. 2, s. 215-232. DOI: https://doi.org/10.31261/PS_P.2019.24.13
Google Scholar

Jagiełło E., Program Jana Amosa Komeńskiego rozumnego wychowania dzieci w wieku przedszkolnym a współpraca przedszkola z rodzicami dzieci w recepcji współczesnych nauczycieli przedszkola, w: Jan Amos Komeński w epoce współczesności. Odczytania – kontynuacje – krytyka, „Siedleckie Zeszyty Komeniologiczne. Seria Pedagogika”, 2018, t. 5, s. 121-168.
Google Scholar

Jan Amos Komeński i bracia czescy w 380. rocznicę przybycia do Leszna (1628-2008). Materiały wydane z okazji 380. rocznicy przybycia braci czeskich do Leszna i 10-lecia powstania Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Lesznie, red. A. Konior, Leszno 2009.
Google Scholar

Jelinek E., Jakie znaczenie dla Leszna miało osiedlenie się w mieście braci czeskich i J.A. Komeńskiego?, w: Polsko-czeskie sympozjum komeniologów, Leszno 27-28 maja 1978. Materiały, Leszno 1979, s. 30-38.
Google Scholar

Kolbuszewski K., Z dziejów literatury postyllicznej w Polsce. Postylla Bythnera, „Reformacja w Polsce”, 4/1926 , nr 13-16, s. 140-143.
Google Scholar

Lisowska M., Rodzina i dziecko w ujęciu Jana Amosa Komeńskiego, w: Jan Amos Komeński − współczesne interpretacje i reinterpretacje jego twórczości, „Siedleckie Zeszyty Komeniologiczne. Seria Pedagogika”, 2016, t. 3, s. 71-77.
Google Scholar

Łukaszewicz J., O kościołach Braci Czeskich w dawnej Wielkopolsce, Poznań 1885.
Google Scholar

Maciuszko J.T., Postylla Jana Bythnera, „Rocznik Teologiczny”, 31/1989, z. 1-2, s. 101-131.
Google Scholar

Meller K., Bracia czescy w perspektywie historycznoliterackiej. Wiek XVI, „Biblioteka”, 18/2005, nr 9, s. 155-163.
Google Scholar

Molnár A., Českobratrská výchova před Komenským, Praha 1956.
Google Scholar

Müller J., Zpráva o archivu Jednoty Bratrské v Lešně polském, „Sborník historický”, 3/1885, s. 203-210, 292-301.
Google Scholar

Piszcz E., Colloquium Charitativum w Toruniu A. D. 1645. Geneza i przebieg, Toruń 1995.
Google Scholar

Piszcz E., Colloquium Charitativum. Przygotowania – przebieg – rezultat, w: Colloquium Charitativum Secundum. Materiały konferencji międzynarodowej zorganizowanej w Toruniu 13-15 października 1995 r. w 350 rocznicę „Rozmowy Braterskiej”, red. K. Maliszewski, Toruń 1996, s. 29-38.
Google Scholar

Rott D., Bracia czescy w dawnej Polsce. Działalność literacka – teksty – recepcja, Katowice 2002.
Google Scholar

Skutil J., Emigrantské obce českých bratří v Polsku za J. A. Komenského a jeho nástupců, „Časopis moravského muzea”, Vědy společenské, 76/1991, nr 1-2, s. 165-183.
Google Scholar

Skutil J., Pozůstalosti bratrských seniorů ze 17. a 18. století v poznaňsko-lešeňském archivu českých bratří, „Studia Comeniana et Historica”, 22/1992, nr 48, s. 161-175.
Google Scholar

Starke A., Bythner (Büttner, Bithner, Bit(t)ner) Jan, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Kraków 1937, s. 182-183.
Google Scholar

Śliziński J., Z działalności literackiej braci czeskich w Polsce (XVI-XVII w.), Wrocław 1959.
Google Scholar

Tichý J., Jednota bratrská v Polsku v posledním desetiletí před Bílou horou a polská společnost 1609-1619, w: Česko-polský sborník vědeckých prací, t. 1, red. M. Kudělka, Praha 1955, s. 293-310.
Google Scholar

Wiśniowski E., Bracia czescy, bracia morawscy, Bratrská Jednota, Unitas Fratrum, w: Encyklopedia Katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985, kol. 992-994.
Google Scholar

Zoubek F. J., Vychování a vyučování v Jednotě bratrské, Praha 1883.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., „Jako by mogli być wychowywani młodzieńcy, z których by potem byli słudzy Kościoła Bożego”. O wychowaniu w domach ministrów i ordynowaniu na synodach Jednoty Braci Czeskich w Wielkopolsce, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 55/2011, s. 187-204. DOI: https://doi.org/10.12775/OiRwP.2011.08
Google Scholar

Klaudia Koczur-Lejk

https://orcid.org/0000-0002-6395-6128

Afiliacja:

Instytut Literatury i Nowych Mediów Uniwersytet Szczeciński Polska

Biogram

Klaudia Koczur-Lejk – dr hab. prof. US, pracuje w Instytucie Literatury i Nowych Mediów Uniwersytetu Szczecińskiego. Zainteresowania badawcze: czeska literatura parenetyczna XVI i XVII wieku, najstarsze kontakty literackie polsko-czeskie, przekład literacki.