Archanioł Rafał pokonujący demona (Asmodeusza) jako starotestamentowy typ Chrystusa zwyciężającego śmierć. Próba interpretacji malowideł i inskrypcji nubijskich

Magdalena Łaptaś

doi:10.21697/sc.2023.30.2.2

Opublikowane: 22023-12-31 — zaktualizowane 2024-01-04

Wersje

2024-01-04 - (2)
2023-12-31 - (1)

Tom 2 Nr 30 (2023)

Archanioł Rafał pokonujący demona (Asmodeusza) jako starotestamentowy typ Chrystusa zwyciężającego śmierć. Próba interpretacji malowideł i inskrypcji nubijskich

Magdalena Łaptaś

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.2.2

Abstrakt

W Księdze Tobiasza pojawia się wątek demona Asmodeusza, który opętał ciało Sary i zabił kolejno jej siedmiu mężów. Archanioł Rafał poinstruował Tobiasza, jak wypędzić demona, a następnie go spętał. Artykuł ma na celu wykazanie, iż uwolnienie Sary od demona, może być traktowane jako pokonanie śmierci. Nubijskie malowidło z Tamit ukazujące Rafała, depczącego bestię, z której paszczy wyłania się orant, nawiązuje do kompozycji ukazujących uwolnienie Jonasza z paszczy potwora morskiego. Jonasz już w tekstach patrystycznych traktowany był jako starotestamentowy typ Chrystusa. Działalność Rafała dla ludzkości może być zapowiedzią misji Chrystusa, który pokonał śmierć, co przedstawiane jest jako podeptanie Hadesa.

Słowa kluczowe:

Nubia, archanioł Rafał, demony, Asmodeusz, Chrystus, Księga Tobiasza

Inne teksty tego samego autora

Magdalena Łaptaś, Kult siedmiu archaniołów w średniowiecznej Nubii na tle kultu siedmiu planetarnych bogów w basenie Morza Śródziemnego , Saeculum Christianum: Tom 27 Nr 1 (2020)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Łaptaś, M. (2024). Archanioł Rafał pokonujący demona (Asmodeusza) jako starotestamentowy typ Chrystusa zwyciężającego śmierć. Próba interpretacji malowideł i inskrypcji nubijskich. Saeculum Christianum, 2(30), 18–33. https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.2.2 (Original work published 31 grudzień 2023)

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Św. Antoni, Żywot. Pisma Ascetyczne, tłum. E. Dąbrowska, A. Zółkowski, M. Borkowska, Z. Brzostowska; wprowadzenie, wstępy i red. nauk. E. Wipszycka, Kraków 2005, „Źródła monastyczne”, t. 35.
Google Scholar

Św. Augustyn, Państwo Boże, tłum. W. Kubicki, Kraków 2021.
Google Scholar

Eustacjusz z Tracji, In Michaelem archangelum, L’Encomio di Michele Arcangelo di Eustazio di Tracia, w: Quattro Omelie Copte, red. i tłum. A. Campagnano et al., Modena 1977, s. 107-172;
Google Scholar

Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela (Antiquitates Judaicae), I, tłum. Z. Kubiak, J. Radożycki, Warszawa 1997.
Google Scholar

Św. Hieronim, Komentarz do Księgi Jonasza, tłum. i oprac. L. Gładyszewski, wstęp bibl. S. Gądecki, Kraków 1998.
Google Scholar

Legenda o św. Józefie Cieśli, tłum. ks. T. Hergesel, w: Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, red. M. Starowieyski, t. 2/1, Warszawa 2017, s. 560-577.
Google Scholar

Testament Salomona, tłum. i noty J. Kręcidło, w: Apokryfy Starego Testamentu, t. 2: Pisma apokaliptyczne i testamenty, red. M. Parchem, Kraków–Mogilany 2010, s. 413-451.
Google Scholar

Saint Michael the archangel: Three Encomiums by Theodosius, archbishop of Alexandria, Severus, patriarch of Antioch, and Eustathius, bishop of Trake, red., tłum. E.A.W. Budge, London 1894.
Google Scholar

Septuaginta, tłum. i oprac. R. Popowski SDB, Warszawa 2022.
Google Scholar

Baldassare I., Le pitture, w: Tamit (1964). Missione archeologica in Egitto dell’Universita di Roma [=Serie Archeologica 14], Rzym 1967, s. 39-60.
Google Scholar

Barbel J., Christos Angelos. Die Anschauung von Christus als Bote und Engel in der gelehrten und volkstümlichen Literatur des christlichen Altertums, Bonn 1941.
Google Scholar

Belting, H., Likeness and Presence: A History of the Image before the Era of Art, Chicago 1994.
Google Scholar

Chrostowski W., Księga Tobiasza w kanonie Starego Testamentu, „Collectanea Theologica”, 79/2009, nr 4, s. 9-30.
Google Scholar

Davidson G., Słownik aniołów, w tym aniołów upadłych, tłum. J. Ruszkowski, Poznań 1967.
Google Scholar

Dobrzeniecki T., Nubijska Maiestas Domini z Katedry w Faras w Muzeum Narodowym w Warszawie, cz. 2, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 1987, s. 263-390.
Google Scholar

Duling D.C., The Testament of Solomon (First to Third Century A.D.). A New Translation and Introduction, w: The Old Testament Pseudoepigrapha, t. 1, red. J.H. Charlsworth, New York 1983, s. 935-988.
Google Scholar

Gaster J., The Sword of Moses, “Journal of the Royal Asiatic Society”, 28/1896, nr 1, s. 148-198. DOI: https://doi.org/10.1017/S0035869X00023455
Google Scholar

Hutter M., Asmodeus, w: Dictionary of Deities and Demons in the Bible, red. K. van der Toorn, B. Becking, P.W. van der Horst, (2 wyd. rozszerzone), Leiden–Boston–Köln 1999, s. 106-108.
Google Scholar

Godlewski W., The Church of Archangel Raphael (SWN.B.V), w: Dongola 2015-2016. Fieldwork, conservation and site management [=PCMA Excavation Series 5], red. W. Godlewski, D. Dzierzbicka, A. Łajtar, Warszawa 2018, s. 115-131. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323534877.pp.115-132
Google Scholar

Innemée K., Zielińska D., Faces of Evil in Nubian Wall-Painting, An Overview, “Etudes et travaux / Studia i Prace”, 32/2019, s. 121-144. DOI: https://doi.org/10.12775/EtudTrav.32.009
Google Scholar

Janowitz N., Magic in the Roman world: pagans, Jews, and Christians. Religion in the first Christian centuries, New York 2001. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203457641
Google Scholar

Jakobielski S., Martens-Czarnecka M., Łaptaś M., Mierzejewska B., Rostkowska B., Pachoras (Faras). The wall paintings from Cathedrals of Aetios, Paulos and Petros, PAM Monograph Series 4, Warszawa 2017. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323532361
Google Scholar

Kręcidło J., Testament Salomona. Wprowadzenie, w: Apokryfy Starego Testamentu, t. 2: Pisma apokaliptyczne i testamenty, red. M. Parchem, , Kraków–Mogilany 2010, s. 393-412.
Google Scholar

Łajtar A., Varia Nubica XII-XIX, “Journal of Juristic Papyrology”, 39/2009, s. 83-119.
Google Scholar

Łajtar A., Wall Inscriptions in Church SWN.B.V. on the Citadel of Dongola, w: Dongola 2012-2014. Fieldwork, conservation and site management [=PCMA Excavation Series 5], red. W. Godlewski, D. Dzierzbicka, Warszawa 2015, s. 111-116.
Google Scholar

Łajtar A., Late Christian Pilgrimage Centre in Nubia: The Evidence of Wall Inscriptions in the Upper Church at Banganarti [= Journal of Juristic Papyrology Supplement Series 39], Leuven–Paris–Bristol 2020. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1q26pff
Google Scholar

Łajtar A., The people of Banganarti, w: Banganarti Studies I, red. B. Żurawski, Warszawa 2022, s. 21-48.
Google Scholar

Łaptaś M., The Archangel Raphael as protector, demon, tamer, guide and healer. Some aspects of the Archangel’s activities in Nubian painting, w: Aegyptus et Nubia Christiana. The Włodzimierz Godlewski Jubilee Volume on the Occasion of his 70th Birthday, red. A. Łajtar, A. Obłuski, I. Zych, Warsaw 2016, s. 459-479.
Google Scholar

Łaptaś M., The position of the Archangel Michael within the celestial hierarchy: some aspects of the manifestation of his cult in Nubian painting, w: I. S. Gilhus, A. Tsakos, M.C. Wright, Archangel Michael in Africa: History, Cult and Persona, London–New York 2019, s. 95-107. DOI: https://doi.org/10.5040/9781350084742.ch-008
Google Scholar

Łaptaś M., “Eternal Bodies”: Images of Archangels in the Upper Parts of Nubian buildings, “PAM”, 29/2020, nr 2, s. 715-737. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.2083-537X.pam29.2.30
Google Scholar

Łaptaś M., Kult siedmiu archaniołów w średniowiecznej Nubii na tle kultu siedmiu planetarnych bogów w basenie Morza Śródziemnego, „Saeculum Christianum”, 27/2020, nr 1, s. 17-30. DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2020.27.1.2
Google Scholar

Martens-Czarnecka M., The Wall Paintings from the Monastery on Kom H in Dongola [=Nubia 3, Dongola 3, PAM Monograph Series 3], tłum. B.M. Gostyńska, Warszawa 2011.
Google Scholar

Mierzejewska B., Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego. Przewodnik, Warszawa 2000.
Google Scholar

Michałowski K., „Faras”, Wall Paintings in the Collection of the National Museum in Warsaw, Warszawa 1974.
Google Scholar

Podeszwa P., Prorok Jonasz zapowiedzią Chrystusa w świetle „Komentarza do Księgi Jonasza” św. Hieronima, „Biblica et Patristica Thoruniensa”, 2/2009, s. 151-170. DOI: https://doi.org/10.12775/BPTh.2009.009
Google Scholar

Schwarz S.L., Reconsidering the Testament of Solomon, “Journal for the Study of the Pseudepigrapha”, 16/2007, s. 203-237. DOI: https://doi.org/10.1177/0951820707077166
Google Scholar

Tyloch W., Dzieje ksiąg Starego Testamentu, Warszawa 1985, s. 376.
Google Scholar

Viladesau R., The Beauty of the Cross: The Passion of Christ in Theology and the Arts from the Catacombs to the Eve of the Renaissance, Oxford 2008, s. 53. Wiśniewski B., Asmodeusz, w: Antropologa religii, t. 3, red. A. Sołtysiak, Warszawa 2003, s. 103-115.
Google Scholar

Wypustek A., Magia magiczna, Wrocław 2001.
Google Scholar

Żurawski B. et al., Kings and Pilgrims. St Raphael Church II in Banganarti: mid- eleventh to mid-eighteenth century, Warszawa 2014.
Google Scholar

Magdalena Łaptaś

https://orcid.org/0000-0001-6548-8236

Afiliacja:

Instytut Historii Sztuki Uniwersytet Kardynała Stefana Wwyszyńskiego, Warszawa Polska

Biogram

Magdalena Łaptaś jest historyczką sztuki i archeolożką pracującą w Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Jej głównym obszarem badawczym jest sztuka basenu Morza Śródziemnego, ze szczególnym uwzględnieniem ikonografii malarstwa pozyskiwanego podczas polskich wykopalisk. W latach 2001-2020 brała udział w wykopaliskach w Banganarti (Sudan).