Patrocinia of St. Barbara in the Diocese (Archdiocese) of Warmia

Andrzej Kopiczko

doi:10.21697/sc.2024.31.2.19

Opublikowane: 2024-11-20

Tom 31 Nr 2 (2024)

Patrocinia of St. Barbara in the diocese (archdiocese) of Warmia

Andrzej Kopiczko

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.2.19

Abstrakt

Kult św. Barbary w diecezji warmińskiej sięga początkami działalności zakonu krzyżackiego. Pierwsze jego ślady można wiązać z 1242 r. i grodem w Sartowicach k. Świecia, gdzie przechowywano relikwię świętej. Potem jej wezwanie nadano kaplicom w Bratianie, Gdańsku, Królewcu i Malborku. W diecezji warmińskiej w granicach sprzed 1992 r. tytuł ten nosiły świątynie w: Boguchwałach, Kętrzynie, Krzyżanowie, Rogóżu (pierwszy), Pasymiu, Rynie Reszelskim, Srokowie, Straszewie, Sztumie i Turowie, a obecnie w archidiecezji warmińskiej pozostały tylko kościoły w Boguchwałach, Rogóżu, Rynie Reszelskim i Kętrzynie. Bardzo wiele obiektów sakralnych zostało wyposażonych w rzeźby św. Barbary w ołtarzach (zazwyczaj ze św. Katarzyną) i w mniejszym stopniu w obrazy. Działały też bractwa pod jej wezwaniem w Nowym Stawie, Pasłęku i Nidzicy, ale na początku XX w. już tylko w Tolkmicku. I choć obecnie kult św. Barbary w archidiecezji warmińskiej nie jest już popularny (poza Boguchwałami i Rogóżem), to w wymiarze historycznym odegrał dużą rolę, podobnie jak innych świętych kobiet: Anny, Elżbiety, Katarzyny, Małgorzaty i Marii Magdaleny.

Słowa kluczowe:

patrocinia, święci, St Barbara, archidiecezja warmińska, Prusy

Inne teksty tego samego autora

Andrzej Kopiczko, Społeczność świętolipska w XVIII w. na podstawie ksiąg metrykalnych , Saeculum Christianum: Tom 27 Nr 1 (2020)

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Kopiczko, A. (2024). Patrocinia of St. Barbara in the diocese (archdiocese) of Warmia. Saeculum Christianum, 31(2), 257–268. https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.2.19

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archives of the Archdiocese of Warmia in Olsztyn, Bishop’s Archives, B 3 and 4.
Google Scholar

Acta visitationis generalis Ecclesiarum Episcopatus Varmiensis 1597/1598, tansliteration J. Wojtkowski, G. Chromik, preface and edition A. Kopiczko, Olsztyn 2022.
Google Scholar

Die ältere Chronik von Oliva, wyd. T. Hirsch, Leipzig 1861, “Scriptores rerum Prussicarum,” vol. 1, eds. T. Hirsch, M. Töppen, E. Strehle, p. 649-726.
Google Scholar

Codex Diplomaticus Warmiensis, vol. 1, eds. C.P. Woelky, J.M. Saage, Mainz 1860.
Google Scholar

Dusburg P., Chronicon Terrae Prussiae, wyd. M. Toeppen, Leipzig 1861, “Scriptores rerum Prussicarum,” vol. 1, eds. T. Hirsch, M. Töppen, E. Strehle, p. 3-269.
Google Scholar

Elenchus universi cleri nec non sororum piarum congregationum Dioecesis Warmiensis conscriptus sub initio anni 1940, Braunsberg 1940.
Google Scholar

Erhebung der Kuratie Schellen zur Pfarrgemeinde, “Pastoralblatt für die Diözese Ermland,” 54/1922, no. 4, p. 129.
Google Scholar

Hartknoch K., Preussische Kirchen-Historia, Danzig 1686.
Google Scholar

Perlbach M., Quellenbeiträge zur Geschichte der Stadt Königsberg im Mittelalter, Göttingen 1878.
Google Scholar

Perlbach M., Die Statuten des Deutschen Ordens nach den ältesten Handschriften, Halle 1890.
Google Scholar

“Rocznik Diecezji Warmińskiej,” 1985.
Google Scholar

Sedes archipresbyterales dioecesis Warmiensis, Braunsberg 1866, “Monumenta Historiae Warmiensis,” vol. 3: “Scriptores rerum Warmiensium,” vol. 1, eds. C.P. Woelky, J.M. Saage, p. 384-444.
Google Scholar

Translacio et miracula sanctae Barbarae, Leipzig 1863, “Scriptores rerum Prussicarum,” vol. 2, eds. T. Hirsch, M. Töppen, E. Strehle, p. 397-411.
Google Scholar

Urkunde über Errichtung der katholischen Pfarrgemeinde Rastenburg, “Pastoralblatt für die Diözese Ermland,” 26/1894, no. 3, p. 35-36.
Google Scholar

Błażewicz-Oberda A., Kult świętej Barbary w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach, in: Z dziejów średniowiecza. Pamięci Profesora Jana Powierskiego (1940-1999), ed. W. Długokęcki, Gdańsk 2010, p. 11-32.
Google Scholar

Boetticher A., Die Bauund Kunstdenkmaler der Provinz Ostpreussen, part 3: Das Oberland, Königsberg 1898.
Google Scholar

Boetticher A., Die Bauund Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, part 4: Ermland, Königsberg 1894.
Google Scholar

Bucholski K., Mazurska Barbórka, “Gazeta Olsztyńska,” December 4, 2016.
Google Scholar

Czaplicki B., Kult św. Barbary na ziemiach polskich w ujęciu historycznym, Katowice 2023.
Google Scholar

Czihak E., Die Edelschmiedekunst früherer Zeiten in Preußen, Leipzig 1908.
Google Scholar

“Ermländisches Kirchenblatt,” 1936, 1937.
Google Scholar

Friedrich von Wallenrode, https://pl.wikipedia.org/wiki/Friedrich_von_Wallenrode (accessed: October 25, 2023).
Google Scholar

Gedanken? Über die Titel der Kirchen Ermlands, “Pastoralblatt für die Diözese Ermland,” 7/1875, no. 1, p. 11-12.
Google Scholar

Jasiński T., Najstarsze kroniki i roczniki krzyżackie dotyczące Prus, Poznań 1996.
Google Scholar

Józefczyk M., Z dziejów religijnych Pomezanii w XVII wieku, vol. 2: Źródła do dziejów XVII-wiecznej Pomezanii, Malbork 2012.
Google Scholar

Kawecki P., Turowo, https://gazetaolsztynska.pl/tannenberg-kozlowo/478879,Mazurskie-Tajemnice-Turowo.html (accessed: October 15, 2023).
Google Scholar

Klimczuk Z., Parafia św. Katarzyny w Kętrzynie w świetle wizytacji kanonicznej 7 kwietnia 2002 r., “Studia Warmińskie,” 39/2002, p. 473-486.
Google Scholar

Knapiński R., Ikonografia patronek kościołów parafialnych archidiecezji warmińskiej, “Studia Warmińskie,” 35/1998, p. 79-94.
Google Scholar

Komosińska M.J., Działalność parafii św. Katarzyny w Kętrzynie w latach 1945-1992, Olsztyn 1995 (manuscript of the master’s thesis).
Google Scholar

Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej w latach 1525-1821, part 2: Słownik, Olsztyn 2000.
Google Scholar

Madej H., Późnogotycki ołtarz cechu piwowarów w kościele św. Mikołaja w Elblągu, “Studia Warmińskie,” 11/1974, p. 92-159.
Google Scholar

Matern G., Die Kirchlichen Bruderschaften in der Diözese Ermland, Braunsberg 1920.
Google Scholar

Mroczko T., Czerwińska herma św. Barbary, “Studia Źródłoznawcze,” 19/1974, p. 85-116.
Google Scholar

Mudryk D.E., Dzieje parafii św. Krzyża w Srokowie w latach 1945-1992, Olsztyn 1997 (manuscript of the master’s thesis).
Google Scholar

Nawiady, https://pl.wikipedia.org/wiki/Nawiady (accessed: October 25, 2023).
Google Scholar

Nowak W., Św. Bruno z Kwerfurtu i jego kult w diecezji warmińskiej, “Studia Warmińskie,” 19/1982, p. 61-93.
Google Scholar

Ogórek Z., Kościół rzymskokatolicki pw. św. Barbary. Historyczny rys wsi i parafii Boguchwały, https://parafia-boguchwaly.ovh/ (accessed: October 25, 2023).
Google Scholar

Olczyk A., Sieć parafialna biskupstwa warmińskiego do roku 1525, Lublin 1961
Google Scholar

Piskorska J., Lidzbark Warmiński. Inwentarz ruchomych zabytków sztuki kościelnej diecezji warmińskiej według stanu z 1980 r., “Studia Warmińskie,” 19/1982, vol. 19, p. 339-405.
Google Scholar

Piskorska J., Rozwój sanktuarium gietrzwałdzkiego, “Studia Warmińskie,” 14/1977, p. 427-444.
Google Scholar

Piskorska J., Zabytki ruchome w Domu Biskupim, Kurii i Seminarium Duchownym w Olsztynie według stanu z 1974 roku, “Studia Warmińskie,” 11/1974, p. 579-599.
Google Scholar

Piskorska J., Zabytki ruchome w kościołach i kaplicach dekanatów Olsztyn Południe i Północ według stanu z 1975 roku. Inwentarz ruchomych zabytków sztuki kościelnej w diecezji warmińskiej, “Studia Warmińskie,” 14/1977, p. 551-630.
Google Scholar

Przewodnik po katedrze elbląskiej, eds. B. Skop, M. Piedziewicz, P. Kanarek, Elbląg 2021.
Google Scholar

Rozynkowski W., Omnes Sancti et Sanctae Dei. Studium nad kultem świętych w diecezjach pruskich państwa zakonu krzyżackiego, Malbork 2006.
Google Scholar

Rozynkowski W., Studia nad liturgią w zakonie krzyżackim w Prusach. Z badań nad religijnością w późnym średniowieczu, Toruń 2012.
Google Scholar

Rozynkowski W., Św. Barbara i Barbarka – wokół początków kultu świętej męczennicy, in: Św. Barbara Barbarka, eds. W. Rozynkowski, W. Miszewski, Toruń 2005, p. 9-21.
Google Scholar

Rozynkowski W., Św. Barbara święta „od wody”. O patrociniach św. Barbary w średniowiecznej Polsce, Praha 2005, „Documenta Pragensia,” vol. 24: Mĕsto a voda. Praha, mĕsto u vody, eds. O. Fejtová, V. Ledvinka, J. Pešek, p. 231-242.
Google Scholar

Sadowski M., Powstanie i rozwój szpitala św. Elżbiety w zamierzeniach zakonu krzyżackiego na przełomie XIV i XV wieku, “Folia Historica Cracoviensia,” 6/1999, p. 29-48. DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.1396
Google Scholar

Święta Barbara – patronka rybaków i ludzi morza, ed. A. Kuik-Kalinowska, Słupsk–Wejherowo 2022.
Google Scholar

Tidick E., Beiträge zur Geschichte der Kirchen-Patrozinien im Deutschordenslande Preußen bis 1525, “Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands,” 22/1926, p. 343-464.
Google Scholar

Voigt J., Geschichte Marienburgs, der Stadt und des Haupthauses des deutschen Ritter-Ordens in Preußen, Königsberg 1824.
Google Scholar

Wiśniewski J., Kościoły i kaplice na terenie byłej diecezji pomezańskiej 1243-1821 (1992), vol. 1, Elbląg 1999.
Google Scholar

Wiśniewski J., Przewodnik po kościele farnym św. Jana Chrzciciela w Ornecie, Ryjewo 1991.
Google Scholar

Wiśniewski J., Sztum, in: Encyklopedia katolicka, vol. 19, Lublin 2013, col. 138-139.
Google Scholar

Wiśniewski J., Wyposażenie kościoła św. Anny w Sztumie w okresie nowożytnym (XVI-XVIII w.), in: 600 lat Sztumu. Studia z dziejów miasta i parafii św. Anny, eds. R. Biskup, A. Starczewski, Pelplin 2017, p. 93-120.
Google Scholar

Witkowska A., Święte średniowiecza w patrociniach kościelnych metropolii warmińskiej, “Studia Warmińskie,” 35/1998, part 1, p. 71.
Google Scholar

Andrzej Kopiczko

https://orcid.org/0000-0002-9834-2433

Afiliacja:

University of Warmia and Mazury, Olsztyn Polska

Biogram

Rev. Prof. Andrzej Kopiczko, Ph.D., lecturer at the Institute of History at the Faculty of Humanities of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn, director of the Archives of the Warmia Archdiocese, conducts research in the field of the history of Warmia, state-Church relations, national and religious minorities and church history.