Wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu (1928-1939). Zapomniana poznańska uczelnia

Mikołaj Brenk

doi:10.21697/sc.2025.32.2.19

Opublikowane: 2025-11-17

Tom 32 Nr 2 (2025)

Wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu (1928-1939). Zapomniana poznańska uczelnia

Mikołaj Brenk

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2025.32.2.19

Abstrakt

Wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu było jednym z dwóch ośrodków dydaktycznych dla służb społecznych w Polsce w okresie międzywojennym na poziomie wyższym. Status uczelni uzyskało formalnie dopiero dwa lata przed wybuchem wojny, dlatego jest ledwie obecne w zachowanych wykazach i statystykach sporządzanych przez władze centralne. Studium kształciło kadry zakładów opiekuńczych i instytucji społecznych, przede wszystkim tych o proweniencji kościelnej. Słuchacze pochodzili z terenu całej Polski, a najliczniej reprezentowana była Wielkopolska oraz Śląsk. Trzon kadry WKSS stanowiło czterech profesorów stałych, którzy wykładali przedmioty z kluczowych dziedzin programu dydaktycznego: zagadnienia związane z Akcją Katolicką, socjologią, pedagogiką i prawem. Przedmioty o charakterze uzupełniającym wykładało kilkunastu nauczycieli, wśród których byli profesorowie Uniwersytetu Poznańskiego, wykładowcy seminarium, a także praktycy i działacze społeczni.

Słowa kluczowe:

Wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu, Katolicka Szkoła Społeczna, Poznań, szkolnictwo wyższe, dwudziestolecie międzywojenne, Akcja Katolicka

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Brenk, M. (2025). Wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu (1928-1939). Zapomniana poznańska uczelnia. Saeculum Christianum. Pismo Historyczne, 32(2), 251–264. https://doi.org/10.21697/sc.2025.32.2.19

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach, Zespół Kancelaria Biskupa Adamskiego, Sygn. 168.
Google Scholar

Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi, [Jednostka] Katolicka Szkoła Społeczna 1927-1938.
Google Scholar

Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, Zespół Katolicka Szkoła Społeczna w Poznaniu, Sygn. 26.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół Katolicka Szkoła Społeczna w Poznaniu, Sygn. 15.
Google Scholar

Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Zespół Spuścizna Tadeusza Szczurkiewicza, Sygn. 75.
Google Scholar

Absolwenci Studium Społecznego Katolickiej Szkoły Społecznej, „Przewodnik Społeczny”, 1932, nr 10, s. 448.
Google Scholar

Apel Wyższego Katolickiego Studium Społecznego do maturzystów, „Gość Niedzielny”, 1935, nr 30, s. 416.
Google Scholar

Biuletyn Związku Absolwentów Katolickiej Szkoły Społecznej, dodatek do „Przewodnika Społecznego”, dane z rocznika 1932 (nry 1-10).
Google Scholar

Czypicki B., Idea apostolstwa świeckich u św. Leona Wielkiego, Poznań 1937.
Google Scholar

Dlaczego trzeba się śpieszyć z zapisem na wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu?, „Gość Niedzielny”, 1936, nr 33, s. 469.
Google Scholar

Jakie zadanie spełnia Katolicka Szkoła Społeczna?, „Kurier Poznański”, 8 lipca 1932, s. 9.
Google Scholar

Konieczny J., Problemy stanu robotniczego a katolickie postulaty społeczne, Poznań 1937.
Google Scholar

Kozłowski E., Katolicka Szkoła Społeczna w Poznaniu, w: Pracownik oświatowy. Biuletyn XIV Konferencji oświatowej poświęconej sprawie kształcenia pracowników oświaty dorosłych. Krzemieniec, 22-25 maja 1930 r., Warszawa 1930, s. 126-128.
Google Scholar

Kozłowski E., Zadania społeczne Akcji Katolickiej, „Przewodnik Społeczny”, 1936, nr 10, s. 326, s. 330-337.
Google Scholar

Kronika Szkolna, „Kurier Warszawski”, 28 sierpnia 1937, s. 5.
Google Scholar

Pierwszy Ogólnopolski Zjazd Przedstawicieli Opieki Społecznej Samorządu Terytorialnego w Poznaniu, dnia 24 i 25 września 1933, [Poznań 1933].
Google Scholar

Pismo okólne Ministerstwa Opieki Społecznej z dn. 5 sierpnia 1937 r. w sprawie doboru kwalifikowanych pracowników opieki społecznej, Dz. Urz. MOS, R. III, Warszawa, 5 sierpnia 1937 r.
Google Scholar

Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 18 sierpnia 1938 r. wydane w porozumieniu z Ministrami Spraw Wojskowych i Spraw Wewnętrznych w sprawie określenia szkół, których uczniowie i słuchacze są uprawnieni do ubiegania się o odroczenie zasadniczej służby wojskowej. Dz. U. 1938 nr 69, poz. 504.
Google Scholar

Różne wiadomości, „Przewodnik Katolicki”, 1937, nr 37, s. 617.
Google Scholar

Sprawozdanie Katolickiej Szkoły Społecznej za rok 1928. „Przewodnik Społeczny”, 1930, nr 1, s. 1-8.
Google Scholar

Statut Katolickiej Szkoły Społecznej w Poznaniu, „Miesięcznik Kościelny Archidiecezyj Gnieźnieńskiej i Poznańskiej”, 1927, nr 6, s. 32-34 .
Google Scholar

Statut Wyższego Katolickiego Studium Społecznego w Poznaniu. Dz. Urz. MWRiOP, 5 lipca 1937.
Google Scholar

Szkoła przygotowująca do życia, „Dom i Szkoła”, 1934, nr 17, s. 67.
Google Scholar

Ustawa z dnia 22 lutego 1937 r. o prywatnych szkołach wyższych. Dz. U. 1937 nr 13 poz. 89.
Google Scholar

Wpisy na Wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 1936, nr 9, s. 413.
Google Scholar

Wyższe Katolickie Studium Społeczne w Poznaniu, „Rozporządzenia Urzędowe Łomżyńskiej Kurii Diecezjalnej”, 1 sierpnia 1939, s. 90.
Google Scholar

Wyższe Katolickie Studium Społeczne, „Wiadomości Diecezjalne Lubelskie”, 1937, nr 8-9, s. 273.
Google Scholar

Życie kulturalne w kraju, „Orzeł Biały”, 14 czerwca 1947, nr 24 (258), s. 4.
Google Scholar

Banaszak M., Narodziny Katolickiej Szkoły Społecznej w Poznaniu, „Chrześcijanin w Świecie”, 1974, nr 4, s. 82-93.
Google Scholar

Brakowiecki W., Czasopiśmiennictwo polonijne, jego rola i znaczenie w życiu wychodźstwa polskiego w Belgii, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2005, s. 193-221. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.9876
Google Scholar

Brenk M., Chaczko K., Pląsek R., Organizacja pomocy społecznej w Polsce w latach 1918-2018, Warszawa 2018.
Google Scholar

Brenk M., Działalność naukowa i dydaktyczna Mariana Wachowskiego (1903-1970) w okresie międzywojennym na Uniwersytecie Poznańskim oraz w Katolickiej Szkole Społecznej w Poznaniu, „Biografistyka Pedagogiczna”, 2023, nr 3, s. 33-54. DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2024.09.54
Google Scholar

Brenk M., Katolicka Szkoła Społeczna w Poznaniu (1927-1939), „Praca Socjalna”, 2019, nr 3, s. 137-153. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.5705
Google Scholar

Brenk M., Ks. Edward Kozłowski (1888-1940) – działacz społeczny, dyrektor Katolickiej Szkoły Społecznej w Poznaniu, „Biografistyka Pedagogiczna”, 2022, nr 1, s. 213-234. DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2022.07.01
Google Scholar

Chamot M., Polska myśl chrześcijańsko-społeczna w zaborze pruskim w latach 1890-1918, Toruń 1991.
Google Scholar

Damazyn M., Nie-ordynariusz gnieźnieński Stanisław Bross, „Roczniki Teologiczne”, 2017, nr 4, s. 133-156. DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2017.64.4-7
Google Scholar

Dąbrowski K., Arcybiskup Włodzimierz Jasiński (1873-1965). Życie i działalność, Łódź 2015.
Google Scholar

Dulczewski Z., Profesor Wyższego Katolickiego Studium Społecznego, w: Krytyka rozumu socjologicznego. Praca zbiorowa, wydana z okazji 100-lecia urodzin Tadeusza Szczurkiewicza, red. S. Kozyr-Kowalski, A. Przestalski, J. Włodarek, Poznań 1997, s. 586-593.
Google Scholar

Dybowski J., Śp. prof. dr Paweł Gantkowski (lekarz, działacz społ.). Wspomnienia pośmiertne, „Kronika Miasta Poznania”, 1938, nr 4, s. 547-549.
Google Scholar

Głowinkowska A., Wspomnienie o dr Marii Rymarkiewicz, „Bibliotekarz”, 1969, nr 6, s. 190.
Google Scholar

Gulczyński A., Stanisław Adamski (1875-1967), w: Wielkopolanie XX wieku, red. A. Gulczyński, Poznań 2001, s. 19-37.
Google Scholar

Informator o stratach bibliotek i księgozbiorów domowych na terytoriach Polskich okupowanych w latach 1939-1945 (bez ziem wschodnich), oprac. B. Bieńkowska, U. Paszkiewicz, J. Szymański, Poznań 2000.
Google Scholar

Jasiewicz Z., Profesor Józef Burszta, „Lud”, 1988, t. 72, s. 5-15.
Google Scholar

Karłowski K., Śp. ks. Zygmunt Baranowski, „Miesięcznik Kościelny Archidiecezji Poznańskiej”, 1967, s. 111-113.
Google Scholar

Koredczuk J., Zarządzanie prywatnymi szkołami wyższymi w Polsce w okresie międzywojennym, w: Zarządzanie szkołą wyższą, red. J. Blicharz, A. Chrisidu-Budnik, A. Sus, Wrocław 2014, s. 13-20.
Google Scholar

Leśniewska E., Życie Wandy Szuman, w: Wanda Szuman – pedagog i andragog specjalny – Szkice do portretu, red. B. Borowska-Beszta, Radom 2009, s. 19-25.
Google Scholar

Łapot M., Studium Pracy Społecznej we Lwowie (1935-1939), „Pedagogika Społeczna”, 2018, nr 2, s. 83-99.
Google Scholar

Magdziarz A., Janiak Stefan (1901-1996), w: Duchowieństwo Archidiecezji Poznańskiej. Kapłani zmarli w latach 1946-2014, red. L. Wilczyński, Poznań 2014, s. 323-324.
Google Scholar

Maliszewski T., Wyższe szkoły ludowe w koncepcjach pracy oświatowej ks. Antoniego Ludwiczaka, „Studia Edukacyjne”, 2013, nr 29, s. 169-190.
Google Scholar

Piaszyk M., Rola Katolickiej Szkoły Społecznej w Poznaniu w zawodowym dokształcaniu zakonnic, „Roczniki Nauk Społecznych”, 1979, nr 7, s. 85-104.
Google Scholar

Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, z. 5, red. I. Błaszczyk i in., Warszawa 2016.
Google Scholar

Słownik Polskich Teologów Katolickich, red. L. Grzebień, t. 6: K-P, Warszawa 1983.
Google Scholar

Stanaszek B., Nowakowski R., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX-XX w., t. 2: H-Ł, Sandomierz 2015.
Google Scholar

Szczurek T., Ks. Prof. Seweryn Kowalski (1890-1956), „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 1957, nr 10, s. 1-8. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.2598
Google Scholar

Wincławski W., Słownik biograficzny socjologii polskiej, Toruń 2011.
Google Scholar

Wysocki T., Struktura narodowościowo-wyznaniowa uczniów szkół średnich w II Rzeczypospolitej w roku szkolnym 1937/1938, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 2007, nr 1-2, s. 111-132.
Google Scholar

Zakrzewski Z., Prof. dr Stefan Rosiński. Z żałobnej karty, „Kronika Miasta Poznania”, 1965, nr 3, s. 73-75.
Google Scholar

Mikołaj Brenk

https://orcid.org/0000-0001-6576-7163

Afiliacja:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska

Biogram

Doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki. Adiunkt na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Swoje badania poświęca wybranym aspektom z zakresu polityki społecznej w minionym stuleciu, szczególnie opiece i pomocy społecznej, problemom społecznym, mniejszościom narodowym.