Działalność publiczna Tęczyńskich w XVII wieku. Kariery Gabriela (zm. 1617), wojewody lubelskiego i Andrzeja (zm. 1613), kasztelana bełskiego

Jacek Pielas

doi:10.21697/sc.2019.26.2.10

Opublikowane: 2020-01-15

Tom 26 Nr 2 (2019)

Działalność publiczna Tęczyńskich w XVII wieku. Kariery Gabriela (zm. 1617), wojewody lubelskiego i Andrzeja (zm. 1613), kasztelana bełskiego

Jacek Pielas

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2019.26.2.10

Abstrakt

The article presents the careers of two representatives of one of the oldest Polish magnate families – Tęczyński, coat of arms Topór, the elder sons of Andrzej (d. 1588), the governor of Krakow: Gabriel (d. 1617), the voivode of Lublin and Andrzej (d. 1613), the castellan of Bełz, living at the turn of the 16th and 17th centuries. It has been proven that after a long period of education outside the borders of the Commonwealth, which was interrupted in 1593 by an episode, when the brothers were sent to the General Sejm, from the beginning of the 17th century, as young magnate sons, they actively participated in the public life. Gabriel worked in the local government of the Lublin Voivodeship, while Andrzej was a member of the Opatów regional parliament. Although the brothers did not reach the highest state offices – the end of Gabriel's career was Lublin voivodship, and Andrzej castellany of Bełz – they showed significant activity during the Sandomierz rebellion in 1606-1607, taking the side of the royal camp. In the following years, Andrzej Tęczyński expressed his support for the royal party in his views and attitude, while the elder Gabriel distanced himself from the policy of Sigismund III Vasa at least from 1611. Their careers ended with fairly sudden deaths, after which the public activity was taken up by the youngest of their brothers - Jan Magnus (d. 1637), the voivode of Kraków, with whom the Tęczyński line came to an end.

Inne teksty tego samego autora

Jacek Pielas, Działalność publiczna Jana Magnusa Tęczyńskiego (1579-1637), wojewody krakowskiego, ostatniego w rodzie senatora , Saeculum Christianum: Tom 27: Wydanie specjalne/2020

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Pielas, J. (2020). Działalność publiczna Tęczyńskich w XVII wieku. Kariery Gabriela (zm. 1617), wojewody lubelskiego i Andrzeja (zm. 1613), kasztelana bełskiego . Saeculum Christianum, 26(2), 126–146. https://doi.org/10.21697/sc.2019.26.2.10

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne:
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
Google Scholar

Metryka Koronna, t. 134, 147, 148, 151-156, 161.
Google Scholar

Archiwum Radziwiłłów, dział V, nr 16212.
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie (oddział na Wawelu):
Google Scholar

Castrensia Cracoviensia Inscriptiones, t. 172.
Google Scholar

Archiwum Potockich z Krzeszowic, sygn. 56.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Lublinie:
Google Scholar

Księgi grodzkie grabowieckie, t. 24, 76.
Google Scholar

Księgi grodzkie lubelskie RMO, t. 37, 39, 44, 46, 47.
Google Scholar

Biblioteka im. Raczyńskich w Poznaniu, rkps 74.
Google Scholar

Biblioteka PAN w Kórniku, rkps 317.
Google Scholar

Biblioteka PAU/PAN w Krakowie, rkps 8323.
Google Scholar

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 15964/II.
Google Scholar

Źródła drukowane:
Google Scholar

Akta sejmikowe województwa lubelskiego 1572-1632, oprac. H. Gmiterek, Lublin 2016.
Google Scholar

Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 1: 1572-1620, wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1932.
Google Scholar

Archiwum nacji polskiej w Uniwersytecie Padewskim (1592-1745), wyd. H. Barycz, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971.
Google Scholar

Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tzw. Bernardyńskiego we Lwowie, t. 10, wyd. A. Prochaska, Lwów 1884.
Google Scholar

Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wyd. M. Dogiel, t. 4, Wilno 1764.
Google Scholar

Kronika mieszczanina z lat 1575-1595, wyd. H. Barycz, Kraków 1930.
Google Scholar

Księgi nacyi polskiej w Padwie, wyd. S. Windakiewicz, Kraków 1888.
Google Scholar

Ossoliński Z., Pamiętnik, oprac. i wstęp J. Długosz, Warszawa 1983.
Google Scholar

Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858.
Google Scholar

Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, t. 2 i 3: Proza, wyd. J. Czubek, Kraków 1918.
Google Scholar

Regesty z Metryki Koronnej do dziejów powiatów opoczyńskiego, radomskiego i stężyckiego z lat 11574-1795, cz. 1: 1574-1659, oprac. M. Jaglarz, W. Krawczuk, D. Kupisz, Z. Pietrzyk, W. Urban, E. Wierzba, red. Z. Pietrzyk, Radom 2001.
Google Scholar

Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa, t. 2: Księga wpisów kanclerza Jana Zamoyskiego MK 133 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, lata 1587-1595, oprac. A. Kot, W. Krawczuk, M. Kulecki, A. Sokół, G. Spyrka, red. W. Krawczuk, Kraków 2001.
Google Scholar

Sumariusz Metryki Koronnej. Seria nowa, t. 7: Księga wpisów podkanclerzego Jana Tarnowskiego MK 138 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie 1593-1594, oprac. i red. K. Chłapowski, Warszawa 2014.
Google Scholar

Volumina legum, t. 2, 3, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.
Google Scholar

Literatura:
Google Scholar

Andrusiewicz A., Dymitr Samozwaniec i Maryna Mniszech, Warszawa 2009.
Google Scholar

Anusik Z., Latyfundia panów na Tęczynie. Kilka refleksji w związku z książką Janusza Kurtyki, [rec.] Janusz Kurtyka, Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV-XVII wiek), Księgarnia Akademicka, Kraków 1999, ss. 295 + 5 tablic genealogicznych, „Przegląd Nauk Historycznych”, 2/2003, nr 2 (4), s. 217-256.
Google Scholar

Anusik Z., Z dziejów rodu książąt Ostrogskich, w: idem, Studia i szkice staropolskie, Łódź 2011, s. 408-496.
Google Scholar

Barycz H., Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965.
Google Scholar

Barycz H., Z dziejów polskich wędrówek za granicę, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969.
Google Scholar

Barycz H., Z zaścianka na Parnas. Drogi kulturalnego rozwoju Jana Kochanowskiego i jego rodu, Kraków 1981.
Google Scholar

Byliński J., Dwa sejmy z roku 1613, Wrocław 1984.
Google Scholar

Byliński J., Sejm 1611 r., Wrocław 1970.
Google Scholar

Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa 1996.
Google Scholar

Chłapowski K., Starostowie w Małopolsce 1565-1668, w: Społeczeństwo staropolskie, t. 4, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 105-178.
Google Scholar

Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie renesansu. Księga zbiorowa Międzynarodowej Sesji Naukowej w czterechsetlecie zgonu Jana Kochanowskiego (w Krakowie, 10-13 października 1984 r.), Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
Google Scholar

Cynarski S., Stronnictwo królewskie w dobie rokoszu Zebrzydowskiego (Próba charakterystyki), „Małopolskie Studia Historyczne”, 7/1965, nr 3/4, s. 3-24.
Google Scholar

Deputaci Trybunału Koronnego 1578-1794. Spis, cz. 1: 1578-1620, oprac. H. Gmiterek, Warszawa 2017.
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia, cz. 2, Warszawa 1959.
Google Scholar

Dworzaczek W., Jan Gostomski (ok. 1576-1623), w: Polski Słownik Biograficzny [dalej: PSB], t. 8, Wrocław-Warszawa-Kraków 1959-1960, s. 366-367.
Google Scholar

Grabowski F. R., Guzów 5 VII 1607, Zabrze 2005.
Google Scholar

Gruszecki S., Stanisław Miński (ok. 1561-1607), w: PSB, t. 21, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976, s. 320-321.
Google Scholar

Grzybowski S., Jan Zamoyski, Warszawa 1994.
Google Scholar

Hejnosz W., Jan Mikołaj Daniłowicz (zm. 1649), w: PSB, t. 4, Kraków 1938, s. 415-416.
Google Scholar

Janas E., Zjazd w Stężycy w 1606 roku, Stężyca 1996.
Google Scholar

Kempa T., Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549-1616), wojewoda wileński, Warszawa 2000.
Google Scholar

Kempa T., Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń 2007.
Google Scholar

Konopczyński W., Chronologia sejmów polskich 1493-1793, Kraków 1948.
Google Scholar

Kurtyka J., Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV-XVII wiek), Kraków 1999.
Google Scholar

Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów elity możnowładczej w średniowieczu, Kraków 1997.
Google Scholar

Lepszy K., Mikołaj Firlej (zm. 1601), w: PSB, t. 7, Kraków 1948-1958, s. 12-15.
Google Scholar

Łoziński J., Cztery centralne kaplice kopułowe z początku XVII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 30/1968, s. 303-318.
Google Scholar

Łoziński J., Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973.
Google Scholar

Maciszewski J., Sejm 1607 r. a załamanie się planów reformy państwa, w: O naprawę Rzeczypospolitej XVII-XVIII. Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1965, s. 37-48.
Google Scholar

Maciszewski J., Wojna domowa w Polsce (1606-1609). Studium z dziejów walki przeciw kontrreformacji, cz. 1: Od Stężycy do Janowca, Wrocław 1960.
Google Scholar

Ochmann S., Sejmy z lat 1615-1616, Wrocław 1970.
Google Scholar

Opaliński E., Rodziny wielkosenatorskie w Wielkopolsce, na Kujawach i na Mazowszu za Zygmunta III. Podstawy karier, Warszawa 2007.
Google Scholar

Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, red. I. Kaniewska, Warszawa 2013.
Google Scholar

Sajkowski A., Włoskie przygody Polaków. Wiek XVI-XVIII, Warszawa 1973.
Google Scholar

Sokołowski W., Politycy schyłku złotego wieku. Małopolscy przywódcy szlachty i parlamentarzyści w latach 1574-1605, Warszawa 1997.
Google Scholar

Strzelecki A., Sejm z r. 1605, Kraków 1921.
Google Scholar

Trawicka Z., Sejmik województwa sandomierskiego w latach 1572-1696, Kielce 1985.
Google Scholar

Ujma M., Sejmik lubelski 1572-1696, Warszawa 2003.
Google Scholar

Urban W., Daty życia niektórych osób z XVI wieku związanych z Krakowem. Przyczynki źródłowo-biograficzne, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 41/1991, s. 81-100.
Google Scholar

Urbaniak V., Zamoyszczycy bez Zamoyskiego. Studium dekompozycji ugrupowania politycznego, Warszawa 1995.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski i in., Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, W. Stanek, przy współudziale Z. Górskiego, R, Kabacińskiego, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R. Szczygieł, Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. S. Cynarski, A. Falniowska-Gradowska, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. W. Kłaczewski, W. Urban, Kórnik 1991.
Google Scholar

Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI-XVIII w. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, Kórnik 1993.
Google Scholar

Wierzbicki L. A., Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017.
Google Scholar

Jacek Pielas

jpielas@ujk.edu.pl
http://orcid.org/0000-0002-7165-8905

Afiliacja:

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Polska

Biogram

Dr hab., prof. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Zainteresowania badawcze autora skupiają się na następujących zagadnieniach: struktura społeczna i struktura własności szlachty koronnej w XVI-XVIII w., elity majątkowe i polityczne w Małopolsce w XVI-XVII w., spadkobrania szlacheckie w Koronie w XVII w., genealogia i majątki szlachty województwa sandomierskiego w XVI-XVIII w., życie codzienne szlachty polskiej, rodzina szlachecka i jej funkcjonowanie w okresie nowożytnym.