Kilka uwag na temat ikonografii Jana Chrzciciela w sztuce paleologowskiej

Agnieszka Piórecka

doi:10.21697/an.16217

Opublikowane: 2025-12-29

Nr 9 (2025)

Kilka uwag na temat ikonografii Jana Chrzciciela w sztuce paleologowskiej

Agnieszka Piórecka

Artifex Novus

Dział: Artykuły tematyczne

https://doi.org/10.21697/an.16217

Abstrakt

W Kościele wschodnim przedstawienia św. Jana Chrzciciela cieszyły się dużą popularnością, a jego ikonografia była bardzo bogata i różnorodna. Począwszy od sztuki po upadku ikonoklazmu, częstotliwość jego przedstawień ustępuje wyłącznie postaciom Maryi oraz Chrystusa. Informacje o życiu św. Jana Chrzciciela znajdują się głównie w ewangeliach apokryficznych. Dotyczą one zarówno jego dzieciństwa, jak i spotkania z Chrystusem czy spotkania z rodzicami przed udaniem się na pustynię. Ważnym elementem jego życia są nauki których udziela. Poza tym postać św. Jana Chrzciciela jest elementem składowym sceny Deesis, a także występuje jako tzw. Anioł Pustyni. Niezwykle popularny w sztuce zachodniej motyw, jakim jest przedstawienie Poprzednika z Barankiem, z ikonografii wschodniej znika wraz z zapisami synodu in Trullo w VII w. Podkreśleniem jego roli jako ascetycznego przykładu jest melota, a himation stanowi nawiązanie do proroka Eliasza, jak często bywa określany.

Słowa kluczowe:

Jan Chrzciciel, Anioł Pustyni, życie św. Jana, nauczanie św. Jana

Podobne artykuły

1 2 3 > >>

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Piórecka, A. (2025). Kilka uwag na temat ikonografii Jana Chrzciciela w sztuce paleologowskiej. Artifex Novus, (9), 4–17. https://doi.org/10.21697/an.16217

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Biblia Tysiąclecia, wyd. IV, www.twojabiblia.pl.
Google Scholar

Protoewangelia Jakuba, oprac. i tłum. ks. Marek Starowieyski, w: Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie Apokryficzne, cz. 1, red. ks. Marek Starowieyski, Kraków 2003, s. 266–290.
Google Scholar

Żywot św. Jana Chrzciciela przypisywany biskupowi egipskiemu Serapionowi, oprac. i tłum. ks. Mariusz Rosik, w: Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie Apokryficzne, cz. 2, red. ks. Marek Starowieyski, Kraków 2010, s. 588–613.
Google Scholar

Branicka Monika, Ikona św. Jana Chrzciciela – Anioła Pustyni z Orzechowej w zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, t. 35, red. Henryk Olszański, Sanok 2021, s. 23–50.
Google Scholar

Branicka Monika, Skrzyniarz Sławomir, Nieznana ikona Jana Chrzciciela Anioła Pustyni z początku XVII wieku w Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach, „Ars Vetus et Nova”, t. VI: Sztuka średniowiecznego Wschodu i Zachodu. Osiągnięcia i perspektywy poznawcze u progu XXI wieku, red. M. Smorąg-Różycka, Kraków 2002, s. 83–96.
Google Scholar

Brubaker Leslie, Inventing Byzantine Iconoclasm, Bristol 2012. DOI: https://doi.org/10.5040/9781472540768
Google Scholar

Carr Annemarie Weyl, The Face Relics of John the Baptist in Byzantium and the West, „Gesta”, vol. 46, 2007, No 2, s. 159–177. DOI: https://doi.org/10.2307/20648951
Google Scholar

Carr Annemarie Weyl, Lamb of God, w: The Oxford Dictionary of Byzantium, ed. Alexander P. Kazhdan, vol. 2, Oxford 1991, s. 1171.
Google Scholar

Corrigan Kathleen, The Witness of John the Baptist on an Early Byzantine Icon in Kiev, „Dumbarton Oaks Papers”, vol. 42, 1988, s. 1–11. DOI: https://doi.org/10.2307/1291587
Google Scholar

Haring Walter, The Winged St. John the Baptist Two Examples in American Collections, „The Art Bulletin”, vol. 5, 1922, Issue 2, s. 35–40. DOI: https://doi.org/10.1080/00043079.1922.11409729
Google Scholar

Hodne Lasse, The Turledove: a Symbol of Chastity and Sacrifice, „IKON Journal of Iconographic Studies”, vol. 2, 2009, s. 159–166. DOI: https://doi.org/10.1484/J.IKON.3.39
Google Scholar

Irmscher Johannes, Kazhdan Alexander P., Trombley Frank R., Carr Annemarie Weyl, John the Baptist, w: The Oxford Dictionary of Byzantium, ed. Alexander P. Kazhdan, vol. 2, Oxford 1991, s. 1068–1069.
Google Scholar

Kitzinger Ernst, Byzantine Art in the Making. Main Lines of Stylistic Development in Mediterranean art 3rd-7th century, Cambridge 1995.
Google Scholar

Lavin Marilyn Aronberg, Giovannino Battista: A Supplement, „The Art Bulletin”, vol. 43, 1961, Issue 4, s. 319–326. DOI: https://doi.org/10.1080/00043079.1961.10790239
Google Scholar

Masseron Alexandre, Saint Jean Baptiste dans l’art, Paris 1957.
Google Scholar

Metzsch Friedrich-August von, Johannes der Täufer. Seine Geschichte und seine Darstellung in der Kunst, München 1989.
Google Scholar

Petterson Ševčenko Nancy, Himation, w: The Oxford Dictionary of Byzantium, ed. Alexander P. Kazhdan, vol. 2, Oxford 1991, s. 932.
Google Scholar

Romanowska-Zadrożna Maria, O ikonie uskrzydlonego św. Jana Chrzciciela z Buczacza, „Cenne, bezcenne/utracone”, t. 42–43, 2005, nr 1–2, s. 6–9.
Google Scholar

Sdrakas Euangelos D., Johannes der Täufer in der Kunst des Christlichen Ostens, München 1943.
Google Scholar

Tınaz Işık Eflan, Kanatlı Olarak Betimlenen Vaftizci Yahya Figürü, „Art-Sanat”, vol. 12, 2019, s. 421–455. DOI: https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.12.0013
Google Scholar

Vojvodić Dragan, Wall paintings of the st. Achilleos church in Arilje, Beograd 2005.
Google Scholar