Wychowanie do empatii jako sposób na redukcję stresu i jego szkodliwych skutków u dzieci i młodzieży

Maciej Ciechomski

doi:10.21697/fp.2017.2.04

Opublikowane: 2017-10-18

Tom 7 Nr 2 (2017)

Wychowanie do empatii jako sposób na redukcję stresu i jego szkodliwych skutków u dzieci i młodzieży

Maciej Ciechomski

Forum Pedagogiczne

Dział: Dział tematyczny

https://doi.org/10.21697/fp.2017.2.04

Abstrakt

W tekście zaprezentowano interdyscyplinarne ujęcie wychowania do empatii, oparte na autorskim modelu teoretycznym. Przyjęcie tak rozumianej definicji empatii skutkuje wszechstronnym i wielopoziomowym oddziaływaniem na dzieci i młodzież. Efekty tych działań przynoszą różnorodne korzyści na poziomie wewnątrzosobowym oraz interpersonalnym – w tym wpływają na redukcję poziomu stresu u dzieci oraz wzmocnienie zasobów osobowościowych i społecznych przyczyniających się do polepszenia strategii radzenia sobie ze stresem i jego negatywnymi skutkami. Empatia jest także sprawdzoną metodą profilaktyki dotyczącej przemocy rówieśniczej – ciągle aktualnego problemu w polskiej szkole, prowadzącego do licznych strat zdrowotnych.

Słowa kluczowe:

empatia, zdrowie, stress, samoregulacja emocjonalna, przemoc rówieśnicza, dzieci, młodzież

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Ciechomski, M. (2017). Wychowanie do empatii jako sposób na redukcję stresu i jego szkodliwych skutków u dzieci i młodzieży. Forum Pedagogiczne, 7(2), 49–62. https://doi.org/10.21697/fp.2017.2.04

Cited by / Share

Bibliografia

Altmann T., Roth M. (2013). The evolution of empathy: from single components to process models. W: Mohiyeddini C., Eysenck M., Bauer S. (red.). Handbook of Psychology of Emotions. Nowy Jork: Nova Science Publishers, s. 171–188.
Google Scholar

Aronson E. (1995). Człowiek istota społeczna. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Baron-Cohen S. (2014). Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa. Sopot: Smak słowa.
Google Scholar

Batson C. D., Shaw L. L. (1991). Evidence for altruism: toward a pluralism of prosocial motives. „Psychological Inquiry”, 2 (2), s. 107–122. DOI: https://doi.org/10.1207/s15327965pli0202_1
Google Scholar

Borba M. (2016). Unselfie: Why Empathetic Kids Succeed in Our All-about-me World. Simon and Schuster.
Google Scholar

Bowlby J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Cohen D., Strayer J. (1996). Empathy in conduct-disordered and comparison youth. „Developmental Psychology”, 32 (6), s. 988–998. DOI: https://doi.org/10.1037/0012-1649.32.6.988
Google Scholar

Czerwiak A., Czerwiak G., Kaczmarczyk M. (2012). Styl życia gimnazjalistów. „Stud. Med.” 26, 2, s. 61–68.
Google Scholar

Davis, M. H. (1983). Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidimensional approach. „Journal of Personality and Social Psychology”, 44 (1), s. 113–126. DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.44.1.113
Google Scholar

Davis M. H. (1999). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

De Waal F. (2005). The evolution of empathy, dostępny na: http://greatergood.berkeley.edu/article/item/the_evolution_of_empathy (otwarty: 27.01.2016).
Google Scholar

Dziubak M., Dziedzic, Mierzwa M. A. (2011). Wiedza licealistów o wpływie stylu życia na występowanie chorób układu krążenia i chorób nowotworowych a ich zachowania zdrowotne. „Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie”, 2, s. 235–237.
Google Scholar

Eienberg N., Eggum N. D., Di Giunta L. (2010). Empathy-related responding. Associations with prosocial behavior, aggression, and intergroup relations, „Social Issues Policy Review”, 4 (1), s. 143–180.
Google Scholar

Eisenberg N. (2005). Empatia i współczucie. W: Lewis, M., Haviland-Jones, J. M., Psychologia emocji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Enz S., Zoll, C., Spielhagen C., Diruf M. (2009). Concepts and evaluation of psychological models of empathy. AAMAS.
Google Scholar

Feshbach N. D. (1979). Empathy training: a field study in affective education. W: Feshbach S., Fraczek A. (red.). Aggression and behavior change: biological and social processes. Nowy Jork: Praeger.
Google Scholar

Feshbach, N. D., Feshbach S. (1982). Empathy training and the regulation of aggression: potentialities and limitations. „Academic Psychology Bulletin”, 4 (3), s. 399–413.
Google Scholar

Finkelhor D. (2008). Childhood Victmization. Violence, Crime, and Abuse in the Lives of Young People. New York: Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195342857.001.0001
Google Scholar

Goleman D. (2007). Inteligencja emocjonalna. Warszawa: Wydawnictwo Media Rodzina.
Google Scholar

Hoffman M. L. (2006). Empatia i rozwój moralny. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne.
Google Scholar

Howe D. (2013). Empatia. Co to jest i dlaczego jest taka ważna. Warszawa: Oficyna Ingenium. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-137-27643-8
Google Scholar

Jagers R. J., Morgan-Lopez A. A., Howard T. L., Browne D. C., Flay B. R. (2007). Mediators of the development and prevention of violent behavior. „Prevention Science”, 8 (3), s. 171–179. DOI: https://doi.org/10.1007/s11121-007-0067-4
Google Scholar

Kolarczyk E. B. (2015) Zachowania zdrowotne młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. „Prace poglądowe. Piel. Zdr. Publ. H. 5, 3, 3. Wrocławski Uniwerystet Medyczny. Wrocław, s. 305–310
Google Scholar

Lawrence E. J., Shaw P., Baker D., Baron-Cohen S., (2004). Measuring empathy: reliability and validity of the Empathy Quotient. „Psychological Medicine”, 34 (5), s. 911–919. DOI: https://doi.org/10.1017/S0033291703001624
Google Scholar

Lehrer J. (2009) „Don’t!”. The New Yorker, Maj 18,
Google Scholar

Lemerise E. A., Arsenio W. F. (2000). An integrated model of emotion processes and cognition in social information processing. „Child Development”, 71 (1), s. 107–118. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8624.00124
Google Scholar

Lewicka A. (2006). Rozwijanie empatii u studentów pedagogiki specjalnej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Google Scholar

Loewenstein G. (2005). Hot-cold empathy gaps and medical decision making. „Health Psychology”, 24 (4S), s. 49–55 DOI: https://doi.org/10.1037/0278-6133.24.4.S49
Google Scholar

McMahon S. D., Washburn, J. J. (2003). Violence prevention: an evaluation of program effects with urban African American students. „Journal of Primary Prevention”, 24 (1), s. 43–62.
Google Scholar

Przewłocka J. (2015). Klimat szkoły i jego znaczenie dla funkcjonowania uczniów w szkole. Raport o stanie badań. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Google Scholar

Reĳntjes A., Kamphuis J. H., Prinzie P., Telch M. T. (2010). Peer victimization and internalizing problems in children: A meta-analysis of longitudinal studies. „Child Abuse & Neglect”, 34 (4), s. 244–252. DOI: https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2009.07.009
Google Scholar

Reisel D. (2015). Towards a Neuroscience of Morality. The Psychology of Restorative Justice: Managing the Power Within.
Google Scholar

Rizolatti G. (1996). Premotor cortex and the recognition of motor actions. „Cognitive Brain Research”, 3, s. 131–141.
Google Scholar

Rizzolatti G., Fadiga L., Gallese V., Fogassi, L. (1996). Premotor cortex and the recognition of motor actions. „Cognitive Brain Research”, 3 (2), 131–141. DOI: https://doi.org/10.1016/0926-6410(95)00038-0
Google Scholar

Siegel D. J. (2007). The mindful brain: Reflection and attunement in the cultivation of well-being. WW Norton & Company.
Google Scholar

Surzykiewicz J. (2008). Profilaktyczna pomoc wychowawcza szkole w zapobieganiu agresji: znaczenie kompetencji społecznych. W: Libiszowska-Żółtkowska M., Ostrowska K. (red.). Agresja w szkole. Diagnoza i profilaktyka. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Google Scholar

Szymańska J. (2000). Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Google Scholar

Terrie E. Moffitt et al. (2011) A Gradient of Childhood Self-Control Predicts Health, Wealth, and Public Safety, „Proceedings of the National Academy of Sciences”, 108, nr 7 (2011), s. 2693–2698. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1010076108
Google Scholar

Wilczek-Rużyczka E. (2002). Empatia i jej rozwój u osób pomagających. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Włodarczyk J. (2013). Przemoc rówieśnicza. Wyniki Ogólnopolskiej diagnozy problemu przemocy wobec dzieci. „Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”, 12 (3), 63–82.
Google Scholar

Zimbardo P. G. (2009). Efekt Lucyfera. Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło? Warszawa: PWN.
Google Scholar

Zoll C., Enz S. (2010). A questionnaire to assess affective and cognitive empathy in children. Bamberg: Otto-Friedrich-Universität Bamberg.
Google Scholar

Maciej Ciechomski

m.ciechomski@uksw.edu.pl

Afiliacja:

Wydział Nauk Pedagogicznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa Polska

Biogram

Maciej Ciechomski – magister psychologii, doktor nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, zatrudniony na stanowisku adiunkta na Wydziale Nauk Pedagogicznych UKSW w Warszawie w Katedrze Psychologicznych Podstaw Pedagogiki. Specjalizuje się w psychologii pwychowawczej, szczególnie rozwijaniu empatii u dzieci, samoregulacji emocjonalnej. Pracuje także jako mediator (także jako mediator sądowy) oraz trener w programach profilaktycznych oraz projektach rozwijających umiejętności psychologiczne i społeczne u dzieci i dorosłych. Adres mailowy: m.ciechomski@uksw.edu.pl.