Mentalizacja w edukacji osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim

Danuta Kopeć

doi:10.21697/fp.2021.2.16

Opublikowane: 2021-12-31

Tom 11 Nr 2 (2021)

Mentalizacja w edukacji osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim

Danuta Kopeć

Forum Pedagogiczne

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/fp.2021.2.16

Abstrakt

Pojęcie mentalizacji w obszarze naukowej refleksji pojawiło się stosunkowo niedawno. Jest ono konstruktem transdyscyplinarnym, a jego podstawową ramą interpretacyjną jest teoria przywiązania. Większość badaczy jest zadnia, że wymaga ono jednak dalszej konceptualizacji i empirycznej konkretyzacji. W artykule zostanie podjęta wstępna próba deskrypcji mentalizacji zachodzącej w relacjach pomiędzy pedagogiem specjalnym a osobą z głęboką niepełnosprawnością intelektualną w rzeczywistości edukacyjnej. Zostanie w nim przedstawiona definicja metalizacji oraz jej wymiary: mentalizacja automatyczna i kontrolowana; mentalizacja poznawcza i afektywna: mentalizacja zorientowana na self oraz zorientowana na obiekt. W artykule zostaną scharakteryzowane przedmentalizacyjne tryby doświadczania rzeczywistości oraz wymiary mentalizacji dojrzałej. Podjęte zostaną również problemy zakłóceń w przebiegu metalizacji doświadczanych przez pedagoga specjalnego w kontakcie z osobą z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Egzemplifikacją zakłóceń jest m.in. traktowanie osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną jako „ekranu” oraz przypinanie jej „tożsamości”. W kontekście zakłóceń w przebiegu mentalizowania zostaną przedstawione konsekwencje, jakie niesie dla osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną przejście pedagoga specjalnego z trybu mentalizacji dojrzałej na przedmentalizacyjne tryby doświadczania rzeczywistości. W podsumowaniu przedstawione zostaną wnioski dotyczące ważności procesu mentalizowania w przebiegu procesu edukacji osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim.

Słowa kluczowe:

metalizacja, mentalizowanie, osoba z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, przedmentalizacyjne tryby doświadczania rzeczywistości

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Kopeć, D. (2021). Mentalizacja w edukacji osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim. Forum Pedagogiczne, 11(2), 225–237. https://doi.org/10.21697/fp.2021.2.16

Cited by / Share

Bibliografia

Allen J.G., Fonagy P., Bateman A.W. (2014). Mentalizowanie w praktyce klinicznej, tłum. Cierpisz M. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Ainsworth M.D.S. (1967). Infancy in Uganda. Infant care and the growth of love. Oxford: John Hopikns Press.
Antor G., Bleidick U. (2000). Behindertenpädagogik als angewandte Ethik. Stuttgart: Berlin–Köln: Verlag W. Kohlhammer.
Bernasconi T., Böing U. (2015). Pädagogik bei schwerer und mehrfacher Behinderung. Stuttgart: Kohlhammer.
Borowska-Beszta B. (2016). Wkład antropologii kulturowej w studia nad niepełnosprawnością. „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej”, nr 15, s. 15–41.
Bowlby J.(1969). Attachment and loss, vol. 1: Attachment. New York: Penguin Books.
Bowlby J. (1973). Attachment and loss, vol. 2: Separation. New York: Penguin Books.
Bowlby J. (1980). Attachment and loss, vol. 2: Loss: Sadness and depression. New York: Penguin Books.
Bronfenbrenner,U. (2005). The bioecological theory of human development. W: Bronfenbrenner U. (red.). Making human beings human: Bioecological perspectives on human development. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, s. 3–15.Bronfenbrenner U., Morris P.A.(1998). The ecology of developmental Processes, W: Damon W. (Series Ed.), Lerner R.M. (Vol. Ed.). Handbook of child psychology, vol. 1: Theoretical models of human development (5th ed.). New York: John Wiley, s. 993–1028.
Cierpiałkowska L., Górska D. ( 2016). Wprowadzenie. W: Cierpiałkowska L., Górska D. (red.). Mentalizacja z perspektywy rozwojowej i klinicznej. Poznań: Wydawnictwo UAM, s. 7–10.
Cozolino L.J. (2004). Neuronauka w psychoterapii. Budowa i przebudowa ludzkiego mózgu, tłum. Gilewicz J. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Cramer B. (2003). Pierwsze dwa lata. Co dzieje się pomiędzy matką, ojcem a dzieckiem?, tłum. Modzelewska E. Gdańsk: GWP.
Davis L. (1995). Enforcing Normalcy: Disability, Deafness, and the Body. London: Verso.
Dixon W. (2016). Twenty studies that revolutionized child psychology, wyd. 2. New York: Saddle River.
Fröhlich A.D. (2016). Na początek: pedagogika – w pełni bazalnie, W: Fröhlich A.D. (red.). Edukacja bazalna. Nauczanie i terapia dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, tłum. Namińska R. Sopot: GWP, s. 13–16.
Garland-Thomson R. (2017). Niezwykłe ciała. przedstawienia niepełnosprawności fizycznej w amerykańskiej kulturze i literaturze, tłum. Pamuła N.. Warszawa: Teatr 21.
DSM-5 (Kryteria diagnostyczne z DSM-5. Desk Reference). (2016). Wrocław: Erda Urban & Partner.
Davis L. (2019). Głos w dyskusji podczas III seminarium poświęconego studiom o niepełnosprawności na Wydziale Studiów Edukacyjnych UAM, pt. Disability and Poverty, 15 listopada 2019 roku.
Górska D., Cierpiałkowska L. (2016). Mentalizacja jako stan i jako cecha – perspektywa procesualna. Cierpiałkowska W.L., Górska D. (red.). Mentalizacja z perspektywy rozwojowej i klinicznej. Poznań: Wydawnictwo UAM, s. 13–41.
Kmita G. (2018). Co analiza w triadzie matka–ojciec-dziecko wnosi do rozumienia problemów dzieci zagrożonych zaburzeniami rozwoju i ich rodziców. W: Święcicka W.M. (red.). W relacji. Studia z psychologii klinicznej dziecka 30 lat później. Warszawa: Wydawnictwo Paradygma, s. 69–88.
Kmita G. (2011). Psychoterapia i niemowlęta. W: Grzesiuk L., Suszek H. (red.). Psychoterapia. problemy pacjentów. Warszawa: Wydawnictwo Eneteia, s. 399–340.
Kopeć D. (2013). Rzeczywistość (nie) edukacyjna osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. Zbiorowe instrumentalne studium przypadku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Krause A. (2010). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Kraków: Impuls.
Marszał M. (2015). Mentalizacja w kontekście przywiązania. Zdolność do rozumienia siebie i innych u osób z osobowością „borderline”. Warszawa: Difin SA.
Marszał M., Kamza A. (2016). Poznawcze źródła mentalizacji. W: Cierpiałkowska W.L., Górska D. (red.). Mentalizacja z perspektywy rozwojowej i klinicznej. Poznań: Wydawnictwo UAM, s. 65–92.
Pamuła N., Szarota M., Usiekniewicz M. (2018). „Nic o nas bez nas”. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura”, nr 10 (1), s. 4–12.
Pohl L. (2016). Kto tu kogo wychowuje? W: Fröhlich A.D. (red.). Edukacja bazalna. Nauczanie i terapia dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, tłum. Namińska R.). Sopot: GWP, s. 137–147.
Powel B., Cooper G., Hoffman K., Marvin B. (2015). Krąg ufności. Interwencja wzmacniająca przywiązanie we wczesnych relacjach rodzic–dziecko. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Rzeźnicka-Krupa J. (2019). Spoleczne ontologie niepełnosprawności. Ciało, tożsamość, performatywność. Kraków: Impuls.
Schalock R.L., Borhwick-Duffy S.A., Luckasson R. i in. (2010). Intellectual Disability. Definitione, Classification and Systems of Supports. The AAIDD Ad Hoc Committee on Terminology and Classification. 11th Edition. Washington: AAIDD.
Siegel D. (2009). Rozwój umysłu. Jak stajemy się tym, kim jesteśmy. Kraków: WUJ.
Stawicka M., Górska D. (2016). Mentalizacja w kontekście przywiązania. Cierpiałkowska W.L., Górska D. (red.). Mentalizacja z perspektywy rozwojowej i klinicznej. Poznań: Wydawnictwo UAM, s. 42–64.
Szychowiak B. (2007). Funkcjonowanie poznawcze osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną (niepublikowane materiały dydaktyczne opracowane do przedmiotu: psychologia osób z niepełnosprawnością intelektualną, realizowanego na kierunku pedagogika specjalna, specjalność: edukacja).
Theunissen G. (2003). Schulische Bildung von Schülerinnen und Schüler mit schwerer geistiger und mehrfacher Behinderung aus der Empowerment-Perspektive. W: Klauβ Th., Lamers W. (red.). Alle Kinder alles lehren… Grundlagen der Pädagogik für Menschen mit schwerer und mehrfacher Behinderung. Heidelberg: Universitätsverlag Winter GmbH, s. 129–141.
Trevarthen C. (2007). Postawy intersubiektywności: rozwój rozumienia innych ludzi i rozumienia kooperacyjnego u małych dzieci. W: Bokus B., Shugar G. (red.). Psychologia języka. Gdańsk: GWP, s. 101–123.
Wallin D.J. (2011). Przywiązanie w psychoterapii, tłum. Cierpisz M., Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zalewska M. (1998). Dziecko w autoportrecie z zamalowaną twarzą. Warszawa: Jacek Santorski & CO. Wydawnictwo.
Akty prawne:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków i sposobu organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim (Dz. U. z 2013 roku, poz. 529). Google Scholar