W kierunku prawa karnego zakonnego? (II/4). Życie konsekrowane w świetle reformy Księgi VI KPK papieża Franciszka z 2021 r.: Część II. Uwagi szczegółowe (4): rada ewangeliczna posłuszeństwa jako przedmiot ochrony prawnokarnej

Piotr Skonieczny

doi:10.21697/pk.2025.68.4.07

Opublikowane: 17.12.2025

Tom 68 Nr 4 (2025)

W kierunku prawa karnego zakonnego? (II/4). Życie konsekrowane w świetle reformy Księgi VI KPK papieża Franciszka z 2021 r.

Część II. Uwagi szczegółowe (4): rada ewangeliczna posłuszeństwa jako przedmiot ochrony prawnokarnej

Piotr Skonieczny

Prawo Kanoniczne

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.4.07

Abstrakt

W ostatnim artykule w serii autor analizuje ochronę rady ewangelicznej posłuszeństwa, zwłaszcza w świetle zreformowanej księgi VI CIC/21. Mimo różnego rozumienia posłuszeństwa w poszczególnych tradycjach życia konsekrowanego istota posłuszeństwa jest jednakowa i polega na wypełnianiu poleceń (I.1.). Dlatego wystarczająca jest regulacja z prawa powszechnego w tym zakresie, zwłaszcza przestępstwa nieposłuszeństwa z kan. 1371 § 1 CIC/21 (I.3.). Stąd również ochrona karna rady posłuszeństwa w życiu konsekrowanym dokonała się pośrednio. Niewątpliwie chodzi o obowiązek denuncjacji niektórych przestępstw – po stronie podwładnych (II.2.), a także obowiązek dyscyplinowania współbraci i współsióstr – po stronie przełożonych zakonnych (II.3.). Na tę ochronę ślubu posłuszeństwa wpływają też zmiany w przestępstwie nadużycia władzy, urzędu kościelnego i zadania w życiu konsekrowanym, o którym mowa w kan. 1378 § 1 CIC/21 (III.2.) oraz nadużycie autorytetu jako znamię przestępstwa w kan. 1395 § 3 CIC/21 w zw. z kan. 1398 § 2 CIC/21 (III.3.) oraz okoliczność obciążająca z kan. 1326 § 1 n. 2° CIC/21 (III.1.). Podsumowując („Conclusioni finali”), autor stwierdza, że reforma Księgi VI CIC/21 nie zmieniła modelu ochrony życia konsekrowanego obecnego już w Kodeksie z 1983, czyli ochrony dwutorowej: najpierw dyscyplinarnej, a potem karnej. Taki model jest bardziej praktyczny i w zasadzie nie bierze pod uwagę aspektów teologicznych. W konsekwencji z reform papieża Franciszka wyjawia się koncepcja raczej dyscyplinarna i kanoniczna życia konsekrowanego aniżeli teologiczna. W końcu ostatnia reforma prawa karnego może być impulsem do rozpoczęcia prac nad własnym prawem karnym i dyscyplinarnym poszczególnych Instytutów życia konsekrowanego i Stowarzyszeń życia apostolskiego.

Słowa kluczowe:

życie konsekrowane, księga VI CIC/21, posłuszeństwo, kan. 1326 § 1 n. 2°, kan. 1371 § 1, kan. 1378 § 1, kan. 1395 § 3 CIC/21, CUMA, VELM/2023

Pobierz pliki

PDF (Italiano)

Zasady cytowania

Skonieczny, P. (2025). W kierunku prawa karnego zakonnego? (II/4). Życie konsekrowane w świetle reformy Księgi VI KPK papieża Franciszka z 2021 r.: Część II. Uwagi szczegółowe (4): rada ewangeliczna posłuszeństwa jako przedmiot ochrony prawnokarnej. Prawo Kanoniczne, 68(4), 179–200. https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.4.07

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Fonti
Google Scholar

S. AUGUSTINUS, Regula ad servos Dei, in J. P. Migne, Patrologia Latina, vol. 32, t. 1: S. Aurelii Augustini, Opera omnia, Editio latina, Parisiis 1841, coll. 1378–1384, https://www.augustinus.it/latino/regola/index.htm – [accesso: 19.06.2025]; traduzione italiana: S. AGOSTINO, La regola, https://www.augustinus.it/italiano/regola/index2.htm – [accesso: 19.06.2025].
Google Scholar

Codex Iuris Canonici Pii X P.M. iussu digestus, Benedicti P. XV auctoritate promulgatus, Acta Apostolicae Sedis [AAS] 9(1917/II), pp. 1–521 [CIC/17].
Google Scholar

CAPITULUM GENERALE ORDINIS FRATRUM PRAEDICATORUM, Liber Constitutionum et Ordinationum fratrum ordinis praedicatorum, 1969 -; traduzione italiana: Libro delle Costituzioni e delle Ordinazioni dei frati dell’Ordine dei predicatori, Napoli 2005.
Google Scholar

Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, AAS 75(1983/II) III–XXX; 1–317 [CIC/83].
Google Scholar

Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus (18.10.1990), AAS 82(1990), pp. 1045–1364 [d’ora in poi: CCEO, ma dopo la riforma di Papa Francesco Vocare peccatores, del 20.03.2023: CCEO/23].
Google Scholar

FRANCESCO PP., Lettera apostolica in forma motu proprio Come una madre amorevole (4.06.2016), L’Osservatore Romano [OR], del 5.06.2016, p. 8; AAS 108(2016), pp. 715–717 [CUMA].
Google Scholar

FRANCISCUS PP., Constitutio apostolica Pascite gregem Dei qua Liber VI Codicis iuris canonici reformatur (23.05.2021), AAS 113(2021), pp. 534–537; Liber VI, 537–555 [CIC/21].
Google Scholar

CONGREGATIO PRO DOCTRINA FIDEI, Normae de delictis Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis (11.10.2021), OR, del 7.12.2021, p. 6, AAS 114(2022), pp. 113–122.
Google Scholar

FRANCESCO PP., Costituzione Apostolica Praedicate evangelium sulla Curia Romana e il suo servizio alla Chiesa nel mondo (19.03.2022), OR del 31.03.2022, pp. I–XII, AAS 114(2022), pp. 375–455.
Google Scholar

FRANCISCUS PP., Litterae apostolicae motu proprio datae Vos estis lux mundi (25.03.2023), OR, del 25.03.2023, pp. 8-10 (versione italiana), poi pubblicata negli AAS 115(2023), pp. 394–404 (versione latina) [VELM/2023].
Google Scholar

FRANCISCUS PP., Litterae apostolicae motu proprio datae Vocare peccatores quibus nonnulli canones tituli XXVII et canon 1152 Codicis Canonum Ecclesiarum Orientalium immutantur (20.03.2023), OR del 5.04.2023, pp. 10–11, AAS 115(2023), pp. 383–393 [il CCEO dopo questa riforma del 2023: CCEO/23].
Google Scholar

DICASTERO PER LA DOTTRINA DELLA FEDE, Chiarimento Con gli emendamenti sugli adulti vulnerabili (30.01.2024), https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_ddf_doc_20240130_chiarimento-adulti-vulnerabili_it.html – [accesso: 2025-03-03].
Google Scholar

Letteratura
Google Scholar

ASTIGUETA D., Circostanze aggravanti della pena: Alcune precisazioni, Folia Theologica et Canonica 20(2017), pp. 173–194.
Google Scholar

ASTIGUETA D., Lettura di Vos estis lux mundi, Periodica de re canonica 108(2019), pp. 517–550.
Google Scholar

BORRAS A., Les sanctions dans l’Église. Commentaire des Canons 1311–1399, Paris 1990.
Google Scholar

BOTTA R., La norma penale nel diritto della Chiesa, Bologna 2001.
Google Scholar

CALABRESE A., Diritto penale canonico, Città del Vaticano 2006.
Google Scholar

CALABRESE A., Istituti di vita consacrata e società di vita apostolica, Città del Vaticano 2011.
Google Scholar

CASTAÑO J. F., Gli istituti di vita consacrata (cann. 573–730), Roma 1995.
Google Scholar

CITO D., DE PAOLIS V., Le sanzioni nella Chiesa. Commento al Codice di Diritto Canonico. Libro VI, Città del Vaticano 2001.
Google Scholar

CITO D., Le pene per i singoli delitti (cann. 1364-1399), in D. Cito, V. De Paolis, Le sanzioni nella Chiesa. Commento al Codice di Diritto Canonico. Libro VI, Città del Vaticano 2001, pp. 283–369.
Google Scholar

Comentario exegético al Código de Derecho Canónico, ed. À. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña, Pamplona 2002.
Google Scholar

Commento al Codice di Diritto Canonico, a cura di P.V. Pinto, Città del Vaticano 2001.
Google Scholar

Derecho penal canónico. De cada uno de los delictos y de las penas establecidas para estos, coordinatores A. Rella Ríos, J. D. Gandía Barber, C. López Segovia, Murcia 2024.
Google Scholar

Diritto penale canonico. Dottrina, prassi e giurisprudenza della Curia Romana, Città del Vaticano 2023.
Google Scholar

FALTAK A., Abuso di coscienza e il suo rilievo per il diritto penale canonico. Una fattispecie presente ma non specificata, Roma 2024, Periodica de re canonica 113(2024), pp. 691–724.
Google Scholar

KATPTIJN A., Abus de pouvoir, abus d’autorité. Un poit sur la question, L’Année canonique 63(2023), pp. 57–75, https://shs.cairn.info/revue-l-annee-canonique-2023-1-page-57?lang=fr#re61no61 – [accesso : 2025-03-03]. DOI: https://doi.org/10.3917/cano.063.0057
Google Scholar

LEMPA F., Przestępne nadużycie władzy kościelnej w prawie powszechnym Kościoła łacińskiego, Lublin 1991.
Google Scholar

LÓPEZ SEGOVIA C., Commento al can. 1378, in Derecho penal canónico. De cada uno de los delictos y de las penas establecidas para estos, coordinatores A. Rella Ríos, J. D. Gandía Barber, C. López Segovia, Murcia 2024, pp. 173–187.
Google Scholar

LÜDICKE K., Commento al can. 1389, in Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici, a cura di K. Lüdicke, Loseblattwerk, Essen 1984-, Band 6, Stand: November 1993, 1389.
Google Scholar

MARCHETTI G., L’obbligo di denuncia di abusi sessuali nell’ordinamento canonico, in Diritto penale canonico. Dottrina, prassi e giurisprudenza della Curia Romana, Città del Vaticano 2023, pp. 279–303.
Google Scholar

MARZOA À., Commento al can. 1389, in Comentario exegético al Código de Derecho Canónico, ed. À. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña, Pamplona 2002, vol. IV/1, pp. 561–563.
Google Scholar

MILLOT G., La négligence dans l’exercice des charges. Approche en droit canonique penal, Roma 2014.
Google Scholar

Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici, a cura di K. Lüdicke, Loseblattwerk, Essen 1984-, Band 6.
Google Scholar

NIGRO F., Commento ai cann. 1311–1399, in Commento al Codice di Diritto Canonico, a cura di P.V. Pinto, Città del Vaticano 2001, pp. 757–831.
Google Scholar

PAPALE C., Brevi considerazioni in ordine ai delitti di cui al can. 1389 §§ 1–2, Antonianum 83(2008), pp. 451–468.
Google Scholar

PIGHIN B. F., Diritto penale canonico, Venezia 2008.
Google Scholar

PIGHIN B. F., Il nuovo sistema penale della Chiesa, Venezia 2021.
Google Scholar

SKONIECZNY P., Kanon 1311 § 2 kodeksu prawa kanonicznego jako program odnowionego prawa karnego kanonicznego. Pierwsze uwagi, Annales Canonici 17(2021), pp. 101–142. DOI: https://doi.org/10.15633/acan.4161
Google Scholar

SKONIECZNY P., Verso un diritto penale dei religiosi? (I) La vita consacrata alla luce della riforma del Libro VI CIC di papa Francesco del 2021. Parte I: considerazioni generali, Prawo Kanoniczne 68(2025), n. 2, pp. 77–110.
Google Scholar

SKONIECZNY P., Verso un diritto penale dei religiosi? (II/1) La vita consacrata alla luce della riforma del Libro VI CIC di papa Francesco del 2021. Parte II. Considerazioni speciali (1): la vita consacrata come oggetto della protezione penale, in modo particolare la vita comunitaria, Prawo Kanoniczne 68(2025), n. 3, pp. 47-72. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.3.03
Google Scholar

SKONIECZNY P., Verso un diritto penale dei religiosi? (II/2) La vita consacrata alla luce della riforma del Libro VI CIC di papa Francesco del 2021. Parte II. Considerazioni speciali (2): il consiglio evangelico di castità come oggetto della protezione penale, Prawo Kanoniczne 68(2025), n. 3, pp. 73-90.
Google Scholar

SKONIECZNY P., Verso un diritto penale dei religiosi? (II/3) La vita consacrata alla luce della riforma del Libro VI CIC di papa Francesco del 2021. Parte II. Considerazioni speciali (3): il consiglio evangelico di povertà come oggetto della protezione penale, Prawo Kanoniczne 68(2025), n. 4. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.3.04
Google Scholar

SYRYJCZYK J., Kanoniczne prawo karne: część szczególna, Warszawa 2003.
Google Scholar

TETTI D., Il diritto penale nella più recente giurisprudenza rotale: principi generali e fattispecie delittuose, in Diritto penale canonico. Dottrina, prassi e giurisprudenza della Curia Romana, Città del Vaticano 2023, pp. 715–765.
Google Scholar

THOMAS DE AQUINO, S., Summa Theologica, Romae 1888, https://www.corpusthomisticum.org/sth3183.html#46455 – [acceso: 2025-02-24] [S.Th.].
Google Scholar

VISIOLI M., Breve nota sul falso misticismo e la sua rilevanza penale, Ephemerides Iuris Canonici 63(2023), pp. 649–666.
Google Scholar