Ingerencja władzy świeckiej w przebieg soborów powszechnych w perspektywie historyczno-prawnej

Maciej Kiliszek

doi:10.21697/pk.2025.68.4.03

Opublikowane: 17.12.2025

Tom 68 Nr 4 (2025)

Ingerencja władzy świeckiej w przebieg soborów powszechnych w perspektywie historyczno-prawnej

Maciej Kiliszek

Prawo Kanoniczne

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.4.03

Abstrakt

Artykuł analizuje, w jaki sposób historyczne ingerencje władzy świeckiej w przebieg soborów powszechnych doprowadziły do ukształtowania się współczesnych norm prawa kanonicznego, w szczególności kanonu 338 Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 roku. Problem badawczy koncentruje się na ewolucji autonomii soborów. Celem badań jest przedstawienie, jak zmagania Kościoła o niezależność wpłynęły na ostateczną kodyfikację prerogatyw papieskich. Przeprowadzona analiza historyczno-prawna, uwzględniająca zarówno aspekt proceduralny, jak i dogmatyczny, wykazuje, że początkowa dominacja władzy świeckiej wymusiła na Kościele stopniowe wypracowanie jasnych reguł. Kanon 338 KPK 1983 stanowi prawną kulminację wielowiekowych zmagań o autonomię soborów, a jednocześnie – w świetle najnowszych dokumentów watykańskich – praca podkreśla, że zasady te nie stanowią ostatecznej konkluzji, lecz punkt wyjścia dla współczesnych debat nad prymatem w kontekście synodalności i dialogu ekumenicznego.

Słowa kluczowe:

sobór powszechny, władza świecka, prymat papieski, Kodeks prawa kanonicznego, historia Kościoła, prawo kanoniczne, koncyliaryzm

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kiliszek, M. (2025). Ingerencja władzy świeckiej w przebieg soborów powszechnych w perspektywie historyczno-prawnej. Prawo Kanoniczne, 68(4), 69–86. https://doi.org/10.21697/pk.2025.68.4.03

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła
Google Scholar

Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, AAS 75 (1983), pars II, s. 1-317. Tekst łacińsko-polski: Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia 1983 roku. Stan prawny na dzień 18 maja 2022 roku. Zaktualizowany przekład na język polski, Poznań 2022.
Google Scholar

Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, AAS 9/II (1917), s. 2-593.
Google Scholar

GRATIANUS, Decretum w: Corpus Iuris Canonici. Pars 1: Decretum Magistri Gratiani, red. Æ. L. Richter, E. Friedberg, Graz 1959.
Google Scholar

DYKASTERIA DS. POPIERANIA JEDNOŚCI CHRZEŚCIJAN, The Bishop of Rome: Primacy and Synodality in the Ecumenical Dialogues and in the Responses to the Encyclical Ut unum sint: A Study Document, Città del Vaticano 2024.
Google Scholar

EUZEBIUSZ Z CEZAREI, Życie Konstantyna, red. A. Caba, tłum z gr. T. Wnętrzak, Kraków 2007.
Google Scholar

INNOCENTY III, List Vineam Domini Sabaoth zwołujący IV Sobór Laterański (19.04.1213), w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski (869-1312) Konstantynopol IV, Lateran I, Lateran II, Lateran III, Lateran IV, Lyon I, Lyon II, Vienne, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. z łac. A. Baron, Kraków 2003, s. 214-219.
Google Scholar

LEON IX, Epistula Cum ex venerabilium (7.12.1053), w: Codicis Iuris Canonici fontes, t .1, Concilia generalia – Romani Pontifices. Usque ad annum 1745. N. 1-364, red. P. Gasparri, Roma 1947, s. 26-27.
Google Scholar

LEON X, Constitutio Pastor aeternus (19.12.1516), w: Codicis Iuris Canonici fontes, t .1, Concilia generalia – Romani Pontifices. Usque ad annum 1745. N. 1-364, red. P. Gasparri, Roma 1947, s. 120-122.
Google Scholar

SOBÓR FLORENCKI, Bulla unii z Grekami Letentur caeli (06.07.1439), w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński, grecki, arabski, ormiański, polski (1414-1445) Konstancja, Bazylea-Ferrara-Florencja-Rzym, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. ze stgr. G. Pętkowski, tłum. z łac. A. Baron, Kraków 2007, s. 458-477.
Google Scholar

SOBÓR NICEJSKI I, List Euzebiusza z Cezarei do swego Kościoła Ta perites ekklesiastikes, w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski (325-787) Nicea I, Konstantynopol I, Efez, Chalcedon, Konstantynopol II, Konstantynopol III, Nicea II, red. A. Baron, H. Pietras, tłum. ze stgr. i z łac. A. Baron, Kraków 2007, s. 54-61.
Google Scholar

SOKRATES SCHOLASTYK, Historia Kościoła, red. B. Brzostowska, Cz. Mazur, Warszawa 1986.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

ALBERIGO G., Concilium Niceanum I – 325, w: Conciliorum oecumenicorum generaliumque decreta, t. 1, The oecumenical councils: From Nicaea I to Nicaea II (325-787), red. G. Alberigo, A. M. Rieter, L. Abramowski, E. Mühlenberg, P. Conte, H.-G. Thümmel, G. Nedungatt, S. Agrestini, E. Lamberz, J. B. Uphus, Turnhout 2006, s. 1-15.
Google Scholar

ALBERIGO G., Nowe poglądy na Sobór Trydencki, tłum. z niem.L. Bieńkowski, Concilium: Międzynarodowy Przegląd Teologiczny. Wybór artykułów 1-10, 1965-1966, s. 531-542.
Google Scholar

ALBERIGO J., DOSSETTI J. A., JOANNOU P.-P., LEONARDI C., PRODI P., Conciliorum oecumenicorum decreta, Bologna 1973.
Google Scholar

CHOLEWA M., GILSKI M., Dziedzictwo soborów, Kraków 2019.
Google Scholar

BARON A., PIETRAS H., Sobór Chalcedoński (451) wprowadzenie w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski (325-787) Nicea I, Konstantynopol I, Efez, Chalcedon, Konstantynopol II, Konstantynopol III, Nicea II, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2007, s. 193-194.
Google Scholar

BARON A., PIETRAS H., Sobór Konstantynopolitański IV (869-870) wprowadzenie w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski (869-1312) Konstantynopol IV, Lateran I, Lateran II, Lateran III, Lateran IV, Lyon I, Lyon II, Vienne, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003, s. 25-27.
Google Scholar

BARON A., PIETRAS H., Sobór Laterański IV (1215) wprowadzenie w: Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski (869-1312) Konstantynopol IV, Lateran I, Lateran II, Lateran III, Lateran IV, Lyon I, Lyon II, Vienne, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003, s. 211-213.
Google Scholar

ECHEVERRI GUZMÁN A., Un concilio, dos papas, tres patriarcas: el último tardío intento ecuménico entre Oriente y Occidente, Revista Guillermo de Ockham 19(2021) 2, s. 339-354. DOI: https://doi.org/10.21500/22563202.5288
Google Scholar

FALKEID U., The Avignon Papacy Contested: An Intellectual History from Dante to Catherine of Siena, Cambridge MA – London 2017. DOI: https://doi.org/10.4159/9780674982871
Google Scholar

FAVENTINUS E., De romani pontificis primatu adversus Justinum Febronium Theologico-Historico-Critica dissertatio, Faventia 1771.
Google Scholar

FRANZEN A., Sobór Konstancjeński, tłum. z niem. L. Bieńkowski, Concilium: Międzynarodowy Przegląd Teologiczny. Wybór artykułów 1-10, 1965-1966, s. 506-531.
Google Scholar

FRENKEN A., Concilio de Basilea-Ferrara-Florencia, w: Diccionario general de derecho canónico, t. 2, red. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Cizur Menor 2012, s. 360-363.
Google Scholar

GILL J., The Council of Florence, Cambridge 1959.
Google Scholar

GILL J., The Definition of the Primacy of the Pope in the Council of Florence, The Heythrop Journal 2(1961) 1, s. 14-29. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2265.1961.tb00247.x
Google Scholar

GILL J., The Fifth Session of the Council of Constance, The Heythrop Journal 5(1964) 2, s. 131-143. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2265.1964.tb01043.x
Google Scholar

KRUKOWSKI J., Komentarz do kan. 232-341, w: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. 2/1, Księga II, część 1-2. Lud Boży, Wierni chrześcijanie, Ustrój hierarchiczny Kościoła, red. J. Krukowski, Poznań 2005, s. 54-174.
Google Scholar

MINNICH N. H., Concilio de Trento, w: Diccionario general de derecho canónico, t. 2, red. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Cizur Menor 2012, s. 367-375.
Google Scholar

MOLANO E., Komentarz do kan. 330-341, w: Comentario exegético al Código de derecho canónico, t. 2/1, red. Á. Marzoa Rodríguez, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña, Pamplona 2002, s. 570-604.
Google Scholar

OAKLEY F., Politics and Eternity: Studies in the History of Medieval and Early-Modern Political Thought, Leiden – Boston – Köln 1999. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004452749
Google Scholar

OHME H., Concilio Trullano (Quinisexto), w: Diccionario general de derecho canónico, t. 2, red. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Cizur Menor 2012, s. 390-395.
Google Scholar

O’MALLEY J. W., Trent: What Happened at the Council, Cambridge MA 2013. DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674067608
Google Scholar

OLIVARES D’ANGELO E., Origen de la jurisdicción conciliar, Archivo teológico granadino 26(1963), s. 97-130.
Google Scholar

PADOVESE L., Wprowadzenie do teologii patrystycznej, red. H. Pietras, tłum. z wł. A. Baron, Kraków 1994.
Google Scholar

PIETRAS H., Sobór Nicejski (325). Kontekst religijny i polityczny. Dokumenty. Komentarze, Kraków 2013.
Google Scholar

RAMOS-LISSÓN D., Concilios de la antigüedad, w: Diccionario general de derecho canónico, t. 2, red. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Cizur Menor 2012, s. 406-415.
Google Scholar

RENOUARD Y., The Avignon Papacy: 1305-1403, tłum. z franc. Denis Bethell, Hamden CT 1970.
Google Scholar

ROLLO-KOSTER J., Avignon and Its Papacy, 1309-1417: Popes, Institutions, and Society, Lanham – Boulder – New York – London 2015. DOI: https://doi.org/10.5040/9798881810375
Google Scholar

RUYSSEN, G. H, Per una revisione del 28° canone del Concilio di Calcedonia (451), Iura Orientalia 9(2013), s. 146-179.
Google Scholar

SCHATZ K., Prymat papieski: od początków do współczesności, tłum. z niem. E. Marszał, J. Zakrzewski, Kraków 2004.
Google Scholar

SESBOÜÉ B., WOLINSKI J., Historia dogmatów, t. 1, Bóg zbawienia, tłum. z franc. P. Rak, Kraków 1999.
Google Scholar

STOFFEL O., Komentarz do kan. 330-367, w: Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici unter besonderer Berücksichtigung der Rechtslage in Deutschland, Österreich und der Schweiz, t. 2, red. K. Lüdicke, Essen 1991, s. 330-367.
Google Scholar

STUDT B., Concilio Lateranense IV, w: Diccionario general de derecho canónico, t. 2, red. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Cizur Menor 2012, s. 383-387.
Google Scholar

TIERNEY B., Foundations of the Conciliar Theory: The Contribution of the Medieval Canonists from Gratian to the Great Schism, Leiden – New York – Köln 1998. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004477506
Google Scholar

VILLAR J. R., Concilio Vaticano I, w: Diccionario general de derecho canónico, t. 2, red. J. Otaduy, A. Viana, J. Sedano, Cizur Menor 2012, s. 395-400.
Google Scholar

WUYTS A., Le 28e canon de Chalcédoine et le Fondement du Primat romain, Orientalia Christiana Periodica 17(1951) s. 265-282.
Google Scholar