Przemiany architektury kościoła parafialnego w Koźlu od schyłku XIII do końca XVI wieku

Andrzej Legendziewicz; Andrzej Peszko

doi:10.21697/sc.2023.30.1.6

Opublikowane: 2023-11-06

Tom 30 Nr 1 (2023)

Przemiany architektury kościoła parafialnego w Koźlu od schyłku XIII do końca XVI wieku

Andrzej Legendziewicz

, Andrzej Peszko

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.6

Abstrakt

Artykuł prezentuje wyniki badań kościoła parafialnego pw. św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Koźlu. We wstępie przedstawiono analizę skromnych źródeł pisanych oraz ikonograficznych, a także omówiono dotychczasową literaturę. Bazując na badaniach architektonicznych, analizie porównawczej oraz informacji z 1293 r. wydzielono najstarsze partie, obejmujące dwuprzęsłowe prezbiterium, którego budowę osadzono w drugiej połowie XIII wieku. Data przekazania patronatu nad świątynią Zakonowi Rycerskiego Szpitala św. Jana w Jerozolimie pozostaje nieznana, mogła to mieć miejsce w I połowie XIV wieku. Taką datację potwierdza wzmianka o kaplicy NMP w 1323 r. Pierwsza wzmianka o komturze pochodzi dopiero z 1392 r. Prawdopodobnie kaplica mogła powstać po południowej stronie chóru w I połowie XIV wieku, a nieco później powiększono prezbiterium. Pseudohalowy trójnawowy korpus z wieżą wzniesiono przypuszczalnie w II połowie XV wieku. Dekorację sgraffitową elewacji, przebudowę kaplicy NMP oraz dach wieży około 1570 r. ufundował Jan von Oppersdorff.

Słowa kluczowe:

architektura, Śląsk, kościół, średniowiecze, joannici, Koźle

Inne teksty tego samego autora

Andrzej Legendziewicz, Średniowieczna architektura kościoła parafialnego w Głubczycach od II połowy XIII do początków XVI wieku , Saeculum Christianum: Tom 27 Nr 2 (2020)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Legendziewicz, A., & Peszko, A. (2023). Przemiany architektury kościoła parafialnego w Koźlu od schyłku XIII do końca XVI wieku. Saeculum Christianum, 30(1), 84–98. https://doi.org/10.21697/sc.2023.30.1.6

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Architektura gotycka w Polsce, t. 2, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995.
Google Scholar

Codex diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1338-1342, red. K. Wutke, E. Randt, Breslau 1925.
Google Scholar

Die Reisebilder Pfalzgraf Ottheinrichs aus den Jahren 1536/37. Von seinem Ritt von Neuburg a.d. Donau über Prag nach Krakau und zurücküber Breslau, Berlin, Wittenberg und Leipzig nach Neuburg. Kommentarband, red. A. Marsch, J. H. Biller, F-D. Jacob, Weißenhorn 2001.
Google Scholar

Gach P., Kasata zakonów na Śląsku pruskim w latach 1810-1811, „Roczniki Humanistyczne”, 26/1978, z. 2, s. 233-248.
Google Scholar

Gröger J., Kirchen, Klöster und Kapellen in der Stadt und ehemaligen Festung Cosel: eine historische Studie, Görlitz 2004.
Google Scholar

Heś R., Joannici na Śląsku w średniowieczu, Kraków 2007.
Google Scholar

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce – Województwo Opolskie, powiat kozielski, t. 7, z. 5, red. T. Chrzanowski, M. Kornecki, Warszawa 1965.
Google Scholar

Kędzierzyn-Koźle. Monografia miasta, red. E. Nycz, Instytut Śląski w Opolu, Opole 2001.
Google Scholar

Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Ślaskiej. Katholische Pfarrkirche. Kirche St. Sigismund u. St. Hedwig,, https://polska-org.pl/529990,Kedzierzyn_Kozle,Kosciol_sw_Zygmunta_i_sw_Jadwigi_Slaskiej.html (dostęp: 15.12.2021).
Google Scholar

Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Ślaskiej, https://fotopolska.eu/Kedzierzyn-Kozle/b17300,Kosciol_sw_Zygmunta_i_sw_Jadwigi_Slaskiej.html (dostęp: 15.12.2021).
Google Scholar

Kriegsarchiv Wiedeń.
Google Scholar

Legendziewicz A., Wczesnogotycki kościół parafialny w Grodkowie i jego przekształcenia w okresie późnego średniowiecza, „Czasopismo Techniczne. A, Architektura = Technical Transactions. A, Architecture”, 108/2011, z. 7-A, s. 405-422.
Google Scholar

Legendziewicz A., Średniowieczna komturia Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana z Jerozolimy (Joannitów) w Tyńcu nad Ślęzą, „Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej”, Seria: Monografia nr 425, s. 187-208.
Google Scholar

Legendziewicz A., Gotycka architektura kościoła parafialnego w Dzierżoniowie i jej przekształcenia do połowy XVI wieku, w: Dziedzictwo architektoniczne. Rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych, red. E. Łużyniecka, Wrocław 2017, s. 110-124.
Google Scholar

Legendziewicz A., Średniowieczny budynek komturii Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana z Jerozolimy (Joannitów) w Grobnikach, „Kwartalnik Opolski”, 2018, nr 2-3, s. 71-86.
Google Scholar

Legendziewicz, A. „Dwie Wieże” – Zamek książęcy w Koźlu od II połowy XIII do początków XX wieku, w: Wielkie murowanie. Zamki w Polsce za Kazimierza Wielkiego, red. A. Bocheńska, P. Mrozowski, Warszawa 2019, s. 253-271.
Google Scholar

Legendziewicz A., Średniowieczna architektura kościoła parafialnego w Głubczycach od II połowy XIII do początków XVI wieku, „Saeculum Christianum”, 27/2020, nr 2, s. 46-59. DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2020.27.2.4
Google Scholar

Legendziewicz A., Gotycka architektura kościoła kolegiackiego w Głogówku i jej przekształcenia do schyłku XVIII wieku, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation”, 66/2021, s. 48-64.
Google Scholar

Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, t. 2, Breslau 1886.
Google Scholar

Lutsch H., Die Verzeichniss der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien. Der Kunstdenkmäler Regierung.-Bezirks Oppeln, t. 4, Breslau 1894.
Google Scholar

Mapa Śląska z 1561 roku, https://e-dolnyslask.info/wp-content/uploads/2020/11/mapa-slaska-1561-martin-helwig.jpg (dostęp: 15.12.2021).
Google Scholar

Markgraf H., Die Rechnungüber Peterspfennig im Archidiakonat Oppeln 1447, Breslau 1892.
Google Scholar

Monumenta Poloniae Vaticana, Acta Camerae Apostolicae, t. 1: 1207-1344, Academiae Litterarum Cracoviensis, Kraków 1913.
Google Scholar

Pilch J., Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Warszawa 2006.
Google Scholar

Rajman J., Dzieje Koźla na tle okolicznych osad w okresie średniowiecza, w: Kędzierzyn-Koźle. Monografia miasta, red. E. Nycz, Opole 2001, s. 21-39.
Google Scholar

Schenkluhn W., Architektur der Bettelorden. Die Baukunst der Dominikaner und Franziskaner in Europa, Darmstadt 2000.
Google Scholar

Schlesisches Urkundenbuch, t. 6, red. W. Irgang, H.Appelt, J.J. Menzel, Köln-Weimar-Wien 1998.
Google Scholar

Schoenaich, G., Stadt und Festung Cosel ihre. Plangestaltung und ihr Aufbau, „Der Oberschlesier“ Oppeln 1933.
Google Scholar

Statni Ustredni Archiv v Praze, Rad Maltezsky-Spisy.
Google Scholar

Stelmach R., Katalog śląskich dokumentów joannickich przechowywanych w Narodowym Archiwum w Pradze, Wrocław 2012.
Google Scholar

Starnawska M., Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 1999.
Google Scholar

Weltzel A., Geschichte der Stadt, Herrschaft und ehemaligen Festung Kosel: nach Urkundenund amtlichen Acktenstücke, Kosel 1888.
Google Scholar

Wernher F.B., Scenographia urbium Silesiae, Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego, sygn 2468-IV.B.
Google Scholar

Wernher F.B., Silesia in Compendio seu Topographia das ist Praesentatio und Beschreibung des Herzogthums Schlesiens [...] Pars I, Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego, sygn 15414 IV F 113 b wol. 1.
Google Scholar

Andrzej Legendziewicz

https://orcid.org/0000-0002-9228-296X

Andrzej Peszko

https://orcid.org/0000-0002-8813-9896

Biogram

Andrzej Peszko – dr nauk hum. w zakresie historii, Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, najważniejsze zainteresowania badawcze: historia Kościoła na Śląsku, zakony w średniowieczu i epoce nowożytnej, sekularyzacja 1810 r., historia architektury, historia sztuki śląskiej