Tzw. rejestr malborski z 1656 r. – nieznane źródło do dziejów szwedzkich rabunków w Rzeczypospolitej

Katarzyna Wagner

doi:10.21697/sc.2025.32.1.8

Opublikowane: 2025-05-19

Tom 32 Nr 1 (2025)

Tzw. rejestr malborski z 1656 r. – nieznane źródło do dziejów szwedzkich rabunków w Rzeczypospolitej

Katarzyna Wagner

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2025.32.1.8

Abstrakt

Celem artykułu jest krytyczna edycja nieznanego dotychczas w historiografii rejestru przedmiotów wywiezionych z Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasie „potopu” szwedzkiego, obejmującego w głównej mierze powozy, jak również sprzęt jeździecki, m.in. ogłowia czy czapraki. Jest to drugi odnaleziony – obok rejestru z Warszawy (1656) – inwentarz łupów wojennych pochodzący z okresu wojen polsko-szwedzkich. Rejestr został przygotowany w 1656 r. w Malborku, lecz zawiera przedmioty, które przybyły z Torunia. W toku badań poddano w wątpliwość miejsce dokonywania rabunków, czyli Toruń; wydaje się, że miasto to pełniło jedynie funkcje przeładunkowe, a przedmioty mogły pochodzić z innych ośrodków, głównie z Warszawy, stanowiącej wówczas miasto-rezydencję króla, jak również magazyn centralny dla zrabowanych przedmiotów.

Słowa kluczowe:

„potop” szwedzki, rabunki, łupy wojenne, XVII wiek

Inne teksty tego samego autora

Katarzyna Wagner, "Potop" a wielka Wojna Północna w Warszawie w świetle rejestrów podatkowych - przyczynek do porównania dwóch szwedzkich okupacji , Saeculum Christianum. Pismo Historyczne: Tom 20 Nr 1 (2013)
Katarzyna Wagner, Hubert Kowalski, Brandskatt – jedno z mrocznych oblicz szwedzkich grabieży w okresie „potopu” , Saeculum Christianum. Pismo Historyczne: Tom 29 Nr 2 (2022)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wagner, K. (2025). Tzw. rejestr malborski z 1656 r. – nieznane źródło do dziejów szwedzkich rabunków w Rzeczypospolitej. Saeculum Christianum. Pismo Historyczne, 32(1), 113–121. https://doi.org/10.21697/sc.2025.32.1.8

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Gdańsku, zespół Bibliotheca Archivi – Rękopisy, 300R, nr 171, s. 133-134: Puncta zgody miedzy Krolem Szwedzkim â Kurfirsten.
Google Scholar

Listy Anny Wazy (1568-1625), opr. K. Łopatecki, J. Dąbrowski, W. Krawczuk, W. Walczak, Warszawa 2022, s. 69-71.
Google Scholar

Riksarkivet, Stockholm: Riksregistratur: list von Bülowa do Karola X Gustawa, 6 września 1656, nlb., list Karola X Gustawa do Matthiasa Biörklou, 5 sierpnia 1656.
Google Scholar

Riksarkivet, Stockholm: Bengt Oxenstiernas bref till Kungl. Maj:t 1655-1660: list Karola X Gustawa do Bengta Oxenstierny, 22 września 1656, s. nlb.
Google Scholar

Slottarkivet, Stockholm: Livrustkammaren, RA/56105, vol. 22: 1683-1696, nlb.: Inventarium oppå dee Saker som ankomne ähre ifrån Thorn medh Stallskrifwaren Jochom Simsson Nembl.
Google Scholar

Svenska Akademiens ordbok, https://svenska.se/tre/?sok=stallskrivare&pz=2#U_S10817_40163 (dostęp: 26.02.2024).
Google Scholar

Zbrojownia Królewska (Livrustkammaren): LRK 7481, 7742, 7743, 7746, 7747: Bågkoger, ryskt kulturområde, 1600-talets första hälft, https://samlingar.shm.se/object/D20354A8-6CE3-4EF0-8B76-3F499F2AC29D (do-stęp: 27.12.2023), Bågkoger, ryskt kulturområde, 1600-talets första hälft, https://samlingar.shm.se/object/9ECF3695-3388-4842-993F-AB9841385ADE (dostęp: 27.12.2023), Pilkoger Ryssland, https://samlingar.shm.se/object/E0CD57FE-BAC6-4218-BAB1-8F155B6504B2 (dostęp: 27.12.2023), Pilkoger, https://samlingar.shm.se/object/F0AD4A16-C945-4199-893A-DC5F0566D3FC (dostęp: 27.12.2023), Sabel med egyptisk klinga av turkisk typ, 1400-talet (1400-1600-tal?), Mohammed al Misri. Fäste, https://samlingar.shm.se/object/32B8CE8E-3B03-4569-B092-684848A9EAFC (dostęp: 27.12.2023).
Google Scholar

Bogucka M., Miasta a władza centralna w XVI-XVIII wieku w Rzeczypospolitej w perspektywie europejskiej. Kształtowanie się specjalnego statusu Warszawy w dobie nowożytnej, „Rocznik Warszawski”, 36/2008, s. 129-141.
Google Scholar

Bogucka M., Narodziny stolicy. Warszawa w XVI w I poł. XVII w., w: Narodziny stolicy. War-szawa w latach 1596-1668, red. P. Mrozowski, M. Wrede, Warszawa 1996, s. 37-47.
Google Scholar

Brunner E., Darra: om Swedenborg, Sztokholm 2017.
Google Scholar

Hagström Molin E., „To Place in a Chest”. On the Cultural Looting of Gustavus Adolphus and the Creation of Uppsala University Library During the 17th Century, „Barok. Historia – literatura – sztuka”, 44/2017, s. 135-148.
Google Scholar

Hagström Molin E., Spoils of Knowledge. Seventeenth-Century Plunder in Swedish Archives and Libraries, Leiden 2023.
Google Scholar

Historia Torunia, red. M. Biskup, t. 2, cz. 2: W czasach renesansu, reformacji i wczesnego ba-roku (1548-1660), opr. S. Cackowski i in., Toruń 1994.
Google Scholar

Isacson C.I., Karl X Gustavs krig. Fälttågen i Polen, Tyskland, Baltikum, Danmark och Sveri-ge 1655-1660, Falun 2002.
Google Scholar

Landberg H., Finansowanie wojny i zaopatrywanie garnizonów. Szwedzki zarząd okupacyjny w Krakowie i Toruniu podczas wojny polskiej Karola X Gustawa, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 19/1973, s. 171-216.
Google Scholar

Łopatecki K., Krawczuk W., The Swedish Plan of the Siege of Krakow in 1655, „Scandinavian Philology”, 19/2021, z. 2, s. 400-421.
Google Scholar

Mączak A., Być stolicą, w: Narodziny stolicy. Warszawa w latach 1596-1668, red. P. Mrozow-ski, M. Wrede, Warszawa 1996, s. 13-28.
Google Scholar

Nowak T.M., Rysunki dział zdobytych przez Szwedów w Polsce w XVII i na początki XVIII w., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 20/1976, s. 285-334.
Google Scholar

Szymczak B., Fryderyk Wilhelm. Wielki elektor, Wrocław 2006.
Google Scholar

Tomkiewicz W., Warszawa stolicą Rzeczypospolitej, „Rocznik Warszawski”, 7/1965, s. 101-113.
Google Scholar

Wagner K., Inwentarz przedmiotów wywiezionych z Warszawy podczas potopu szwedzkiego. Edycja źródła, „Kronika Zamkowa. Roczniki”, 2017, nr 4(70), s. 151-164.
Google Scholar

Wagner K., Szwedzkie zdobycze z Rzeczpospolitej. Zarys problematyki, w: „W hetmańskim tru-dzie”. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jana Wimmera, red. Z. Hundert, M. Wa-gner, Oświęcim 2017, s. 126-127.
Google Scholar

Katarzyna Wagner

k.wagner@uw.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-5454-6151

Afiliacja:

Wydział Historii UW Polska

Biogram

Katarzyna Wagner – doktor nauk humanistycznych, pracownik Wydziału Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Zainteresowania badawcze: społeczno-ekonomiczne dzieje miast, stosunki polsko-szwedzkie w epoce nowożytnej, grabieże wojenne w epoce nowożytnej, historia muzealnictwa. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na rok 2023. Kieruje grantem NPRH pt. „Łupy wojenne. Szwedzkie grabieże Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w.”.