Zapomniane wiejskie nowożytne cmentarze Podlasia - stan badań a perspektywy badawcze

Joanna Wawrzeniuk

doi:10.21697/sc.2021.28.1.10

Opublikowane:

Tom 28 Nr 1 (2021)

Zapomniane wiejskie nowożytne cmentarze Podlasia - stan badań a perspektywy badawcze

Joanna Wawrzeniuk

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.10

Abstrakt

W artykule poruszono zagadnienia związane z badaniami wiejskich cmentarzy nowożytnych na terenie Podlasia. W niniejszym tekście omówiono wyniki badań podlaskich nowożytnych cmentarzy w miejscowościach: Dąbrówki, Kleosin, Koźliki, Mościcha, Nowodworce, Pajewo, Tykocin i Zbucz. Mimo niepełnych informacji w różnych źródłach pisanych czy kartograficznych wiejskie cmentarze stanowią punkt wyjścia do zbadania regionalnej obrzędowości pogrzebowej i rytuałów, stwarzają możliwość poznania struktury populacji wiejskiej, pokrewieństwa pochowanych osobników, śmiertelności osób dorosłych oraz młodocianych, opisania paleopatologii a także określenia statusu ekonomiczno-społecznego zmarłych.

Słowa kluczowe:

Podlasie, cmentarze nowożytne, badania archeologiczne, kultura funeralna

Inne teksty tego samego autora

Joanna Wawrzeniuk, Natalia Poczobut, Leonid Koledinskij , Historia dworu i zamku Berezowiec Kmitów Stretowiczów w świetle źródeł pisanych z XVI - pierwszej połowy XVII wieku i badań archeologicznych, część 1 , Saeculum Christianum: Tom 30 Nr 2 (2023)
Joanna Wawrzeniuk, Natalia Poczobut, Leonid Koledinskij, Historia dworu i zamku Berezowiec Kmitów Stretowiczów w świetle źródeł pisanych z XVI - pierwszej połowy XVII wieku i badań archeologicznych, część 2 , Saeculum Christianum: Tom 31 Nr 1 (2024)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wawrzeniuk, J. (2021). Zapomniane wiejskie nowożytne cmentarze Podlasia - stan badań a perspektywy badawcze . Saeculum Christianum, 28(1), 133–148. https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.1.10

Cited by / Share

Bibliografia

Summariusz transakcji kościoła Częstoborowskiego, Biblioteka PAN w Kórniku, rkp. 1735, k. 7v.
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), Zbiór kartograficzny, sygn. 134-2: Starostwo Suraskie, 1761 (12 arkuszy).
Google Scholar

Dučyc L., Klimkovič I., Sakral’naja geagrafija Belarusi, Minsk 2011.
Google Scholar

Dziobek-Romański J., Cmentarze – zarys regulacji historycznych, prawnych i kanonicznych, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 13/1999, s. 3-32.
Google Scholar

Filimoniuk L., Zbucz-wieś ze starożytną metryką, „Nad Buhom i Narvoju”, 3/2003, s. 39-40, http://nadbuhom.pl/art_0741.html (dostęp: 10.11.2019).
Google Scholar

Jackowski A., Kilka truizmów na temat śmierci, kultury ludowej i sposobu patrzenia na jej wytwory, „Polska Sztuka Ludowa, Konteksty”, 1986, t. 40, nr 1-2, s. 3-8.
Google Scholar

Jemielity W., Cmentarze w diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej, „Prawo Kanoniczne”, 37/1994, nr 3-4, s. 267-284.
Google Scholar

Karbownik H., Ofiary „iura stolae” na ziemiach polskich w latach 1285-1918, Lublin 1995.
Google Scholar

Kiersnowska T., Chrzty, śluby i pogrzeby poza kościołem i cmentarzem parafialnym (kilka przykładów), „Przeszłość Demograficzna Polski”, 12/1980, s. 175-176.
Google Scholar

Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 52: Białoruś-Polesie, Warszawa 1984.
Google Scholar

Kolbuszewski J., Cmentarze, Wrocław 1996.
Google Scholar

Krasnodębski D., Olczak H., Problemy datowania nekropoli kurhanowych na Podlasiu: przykład cmentarzyska w Koźlikach nad Narwią. Elementy wczesnośredniowiecznych rytuałów funeralnych i kultowych w dorzeczu górnej Narwi w IX-XIII wieku: nowe badania i analizy wcześniej pozyskanych źródeł, w: Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim, red. A. Buko, Warszawa 2019, s. 90-94.
Google Scholar

Krasnodębski D., Wstępne sprawozdanie z badań przeprowadzonych na stanowisku Zbucz, st. 3, AZP 45-98/4. Grodzisko wczesnośredniowieczne, Białystok 2003, maszynopis w archiwum WUOZ w Białymstoku.
Google Scholar

Krasnodębski D., Wstępne sprawozdanie z badań przeprowadzonych na stanowisku Zbucz, st. 3, AZP 45-98/4. Grodzisko wczesnośredniowieczne, Białystok 2004, maszynopis w archiwum WUOZ w Białymstoku.
Google Scholar

Krasnodębski D., Wstępne sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku Zbucz, st. 3, AZP 45-98/4, woj. podlaskie, Białystok 2010, maszynopis w archiwum WUOZ w Białymstoku.
Google Scholar

Maciszewski R., Charakterystyka znalezisk sepulkralnych, w: Opracowanie wyników badań przeprowadzonych na stan. Pajewo 45, red. B. Zgodziński, Łódź 2012, s. 23-204.
Google Scholar

Maroszek J., Tęgowski J., Pogranicze polsko-rusko-litewskie, w: Historia województwa podlaskiego, red. A. Dobroński, Białystok 2010, s. 19-37.
Google Scholar

Matus I., Lud nadnarwiański, Białystok 2000.
Google Scholar

Michaluk D., Z dziejów Narwi i okolic. W 480 rocznicę nadania prawa chełmińskiego 1514-1994, Białystok-Narew 1996.
Google Scholar

Mioduszewska A., Umieralność w Polsce północno-wschodniej w drugiej połowie XVIII wieku i w pierwszej połowie XIX wieku. Przyczynek do analizy socjo-demograficznej, w: Choroba i śmierć w perspektywie społecznej w XIII-XXI wieku, red. D. K. Chojecki, E. Włodarczyk, Warszawa 2010, s. 171-186.
Google Scholar

Pałka P., Cmentarze, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1989, s. 517-521.
Google Scholar

Pawlata L., Ratownicze badania wykopaliskowe na odcinku km 22+170 do 22+250 m w miejsc. Mościcha, gm. Dąbrowa Białostocka, podczas realizacji inwestycji „Budowa wraz z rozbudową drogi wojewódzkiej nr 673 wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi i niezbędną infrastrukturą na odcinku Dąbrowa Białostocka-Sokółka wraz z obejściami miejscowości”, Białystok 2017, maszynopis w archiwum WUOZ w Białymstoku.
Google Scholar

Pawlata L., Wczesnonowożytny cmentarz w miejscowości Mościcha. Sidry w świetle źródeł archeologicznych, „Biuletyn Konserwatorski”, 2018, nr 24, s. 119-135.
Google Scholar

Pokrovskij F. V., Archaeologičeskaja karta grodnenskoj gubernii, Vilna 1895.
Google Scholar

Rudnicki Z., Konteksty tanatyczne kultury ludowej, w: Twórczość ludowa, niech się pod strzechą nie chowa! Szanse i zagrożenia dla przetrwania dorobku naszych przodków w dobie postępującej globalizacji, red. K. Sawicki, Czeremcha 2011, s. 63-71.
Google Scholar

Sawicki J., Concilia Poloniae. Źróda i studia krytyczne, t. 2: Synody diecezji łuckiej i ich statuty, Warszawa 1949.
Google Scholar

Sikora S., Cmentarz. Antropologia pamięci. „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, 1986, t. 40, nr 1-2, s. 57-68.
Google Scholar

Słownik nazw miejscowych regionu Puszczy Białowieskiej na przykładzie wybranych wsi z gmin: Bielsk Podlaski, Czyże, Dubicze Cerkiewne, Hajnówka, Kleszczele, Narew, Narewka, Orla, red. M. Stepaniuk, L. Filimoniuk, Puchły 2007.
Google Scholar

Sokół M., Wróbel W., Kościół i parafia pw. Bożego Ciała w Surażu. Monografia historyczna do 1939 r., Suraż 2010.
Google Scholar

Spiss A., Wiejskie cmentarze w Polsce, w: Śmierć – przestrzeń – czas – tożsamość w Europie Środkowej około roku 1900. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 8-10 grudnia 1996, red. naukowa K. Grodziska, J. Purchla, Kraków 2002, s. 215-234.
Google Scholar

Straczuk J., Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Wrocław 2006.
Google Scholar

Wawrusiewicz A., Wstępne sprawozdanie z badań archeologicznych realizowanych w 2018 roku na cmentarzysku nowożytnym odkrytym w Nowodworcach, gm. Wasilków, woj. podlaskie podczas realizacji inwestycji; „Budowa i rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 676 wraz z drogowymi obiektami inżynierskim i niezbędną infrastrukturą techniczną na odcinku Białystok-Supraśl wraz z obejściem m. Ogrodniczki i m. Krasne”, Białystok 2018, maszynopis w archiwum WUOZ w Białymstoku.
Google Scholar

Wawrzeniuk J., Opracowanie wyników z ratowniczych badań archeologicznych cmentarzyska szkieletowego w miejscowości Kleosin, st. 1, gm. Juchnowiec Kościelny, woj. podlaskie. AZP 38-86/-, Białystok 2013, maszynopis w archiwum WUOZ w Białymstoku.
Google Scholar

Wawrzeniuk J., Sprawozdanie wstępne z archeologicznych badań ratowniczych cmentarzyska szkieletowego w miejscowości Dąbrówki, st. 11, gm. Wasilków, woj. podlaskie, AZP 35-87/25 – nazwa lokalna „Cygańska Brama”, Białystok 2019, maszynopis w archiwum WUOZ w Białymstoku.
Google Scholar

Wiślicz T., Ile kosztował pogrzeb chłopa w Polsce XVII-XVIII wieku (i kto za to płacił)?, w: Wesela, chrzty i pogrzeby w XVI-XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 273-286.
Google Scholar

Wiślicz T., Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku, Warszawa 2001.
Google Scholar

Joanna Wawrzeniuk

http://orcid.org/0000-0002-2157-3559

Afiliacja:

Instytut Archeologii Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa Polska

Biogram

Dr Joanna Wawrzeniuk – adiunkt w Instytucie Archeologii WNHS UKSW. Zajmuje się archeologią średniowiecza, wierzeniami i obrzędowością pogrzebową dawnych Słowian.