Życie synodalne metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskich końca XIV i pierwszej połowy XV wieku (uwagi na marginesie najnowszych badań) - cz. 2

Leszek Zygner

doi:10.21697/sc.2021.28.2.3

Opublikowane:

Tom 28 Nr 2 (2021)

Życie synodalne metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskich końca XIV i pierwszej połowy XV wieku (uwagi na marginesie najnowszych badań) - cz. 2

Leszek Zygner

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.2.3

Abstrakt

Przedmiotem niniejszego artykułu są synody metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskich z lat 1378-1449. Z reguły synody diecezjalne trwały 2-3 dni, a ich przebieg wynikał zarówno z norm prawa kościelnego, jak i liturgii synodalnej, jaką przewidywały biskupie pontyfikały. Natomiast trudno wskazać na konkretne reguły dotyczące trwania synodów prowincjonalnych, które niekiedy trwały nawet tydzień lub dłużej. Na 71 omawianych tu synodów diecezjalnych, tylko dla 35 spośród nich zachowały się wydane na nich statuty. Natomiast na 17 omawianych tu synodów prowincjonalnych, statuty zachowały się jedynie dla sześciu. Najwięcej miejsca w uchwałach synodalnych zajmowały kwestie duszpasterstwa, życia i obyczajów duchownych oraz życia religijnego wiernych. W większości diecezji w tym okresie powstały „księgi synodalne” (Libri synodales).

Słowa kluczowe:

życie synodalne, Polska, Prusy, Frankonia, późne średniowiecze

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Zygner, L. (2021). Życie synodalne metropolii gnieźnieńskiej oraz diecezji pruskich i frankońskich końca XIV i pierwszej połowy XV wieku (uwagi na marginesie najnowszych badań) - cz. 2. Saeculum Christianum, 28(2), 32–49. https://doi.org/10.21697/sc.2021.28.2.3

Cited by / Share

Bibliografia

Constitutiones synodales Warmienses, Sambienses, Pomesanienses, Culmenses necnon provin-ciales Rigenses, ed. F. Hipler, Brunsberga 1899.
Die Bamberger Synoden, ed. L. C. Schmitt, Bamberg 1851.
Dokumenty soborów powszechnych. Tekst grecki, łaciński, arabski, ormiański, polski, t. 3: 1414-1445, wyd. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003.
„Formularz z Uppsali”. Późnośredniowieczna księga formularzowa biskupstw pruskich, wyd. R. Biskup, Toruń 2016.
Mateusz z Krakowa, O praktykach kurii rzymskiej oraz 2 kazania synodalne o naprawie oby-czajów kleru, tłum. W. Seńko, Warszawa 1970.
Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa od r. 1300 do 1400, wyd. F. Piekosiński, J. Szuj-ski, cz. 2, Kraków 1878.
Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 6: Synody diecezji płockiej i ich sta-tuty, Warszawa 1952.
Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 7: Synody diecezji poznańskiej i ich statuty, Poznań 1952.
Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 10: Synody diecezji wrocławskiej i ich statuty, Wrocław 1963.
Statuta synodalia dioecesi Wladislaviensis et Pomeraniae, ed. Z. Chodyński, Varsaviae 1890.
Suttner J. G., Nachträge zur Conciliengeschichte des Bisthums, “Pastoralblatt des Bisthums Eichstätt”, 4/1857, s. 193-198.
Synodicon Herbipolense. Geschichte und Statuten der im Bisthum Würzburg gehaltenen Conci-lien und Dioecesansynoden, ed. F. X. Himmelstein, Würzburg 1855.
Zachorowski S., Statuty synodalne krakowskie Zbigniewa Oleśnickiego (1436, 1446), Kraków 1915.
Bylina S., Chrystianizacja wsi polskiej u schyłku średniowiecza, Warszawa 2002.
Bylina S., Religijność późnego średniowiecza. Chrześcijaństwo a kultura tradycyjna w Europie Środkowo-Wschodniej w XIV-XV w., Warszawa 2009.
Bylina S., Statuty synodalne jako instrument chrystianizacji wsi w późnym średniowieczu, w: Sacri canones servandi sunt. Ius canonicum et status ecclesiae saeculis XIII-XV, red. P. Krafl, Praha 2008, s. 271-284.
Czyżak M., Radzimiński A., Earliest Synod Statutes of John Marienau, Bishop of Chełmno, from the First Half of 15th Century, “Quaestiones Medii Aevii Novae”, 24/2019, s. 111-135.
Erdö P., Polnische Quellen des großen Synodalbuchs von Esztregom (1382), „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Kanonistische Abteilung“, 83/1997, s. 377-391.
Erdö P., Synodalbücher der Kirchenprovinzen von Gnesen, Prag und Salzburg. Zu den Er-scheinungsformen einer spätmittelalterlichen literarischen Gattung, „Rivista Inter-nazionale di Dritti Comune“, 10/1999, s. 9-36.
Flachenecker H., Das beständige Bemühen um Reform. Zu Synoden und Synodalstatuten in den fränkischen Bistümern des 14./15. Jahrhunderts, w: Partikularsynoden im späten Mittelalter, hg. v. N. Kruppa, L. Zygner, Göttingen 2006, s. 55-75.
Günther O., Eine Predigt vom preußischen Provinzialkonzil in Elbing 1427 und die „Ermah-nung des Carthäusers“, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins“, 59/1919, s. 69-111.
Helmrath J., Partikularsynoden und Synodalstatuten des späteren Mittelalters im europäischen Vergleich. Vorüberlegungen zu einem möglichen Projekt, w: Das europäische Mittel-alter im Spannungsbogen des Vergleichs. Zwanzig internationale Beiträge zu Praxis, Problemen und Perspektiven der historischen Komparatistik, hg. v. M. Borgolte, Ber-lin 2001, s. 135-169.
Johannek P., Zur kirchlischen Reformtätigkeit Bischof Lamprechts von Brunn, „Bericht des Historischen Vereins für die Pflege des Geschichte des ehemaligen Fürstbistums Bamberg“, 102/1966, s. 235-256.
Kehrberger E. O., Provinzial- und Synodalstatuten des Spätmittelalters. Eine quellenkritische Untersuchung der Mainzer Provinzialgesetze des 14. und 15. Jahrhunderts und der Synodalstatuten der Diözesen Bamberg, Eichstätt und Konstanz, Stuttgart 1938.
Klöckener M., Die Liturgie der Diözesansynode. Studien zur Geschichte und Theologie des „Ordo ad Synodum“ des „Pontifikale Romanum“. Mit einer Darstellung der Ge-schichte des Pontifikales und einem Verzeichnis seiner Drucke, Münster 1986.
Klöckener M.: Eine liturgische Ordnung für Provinzialkonzilien aus der Karolingerzeit. Der „Ordo romanus qualiter concilium agatur“ des Cod. 138 der Dombibliothek Köln, li-turgiegeschichtlich erklärt, „Annuarium Historiae Conciliorum“, 12/1980, s. 109-182.
Kłoczowski J., Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześci-jańskiej średniowiecza, Warszawa 1998.
Knapek E., Rękopisy średniowieczne w zbiorach Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, 57 (2002), s. 9-47.
Krafl P., Polské provinciální synody 13.-15. století, Praha 2016.
Krafl P., Wybrane aspekty życia synodalnego w diecezjach praskiej, ołomunieckiej, wrocław-skiej i litomyskiej do końca XV wieku. Porównanie, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 54/1999, s. 467-482.
Lang P. T., Die Synoden in der alten Diözese Würzburg, „Rottenburger Jahrbuch für Kirchen-geschichte“, 5/1986, s. 71-84.
Mentzel-Reuters A., Preussische Diözesanstatuten und Reformen im Deutschen Orden, w: Von der Ordnung zur Norm. Statuten in Mittelalter und Früher Neuzeit, hg. v. G. Dross-nach, Paderborn 2010, s. 55-70.
Ożóg K., Kleine Pastoralkompendien in den spätmittelalterlichen Synodalstatuten Polens, w: Partikularsynoden im späten Mittelalter, hg. v. N. Kruppa, L. Zygner, Göttingen 2006, s. 215-237.
Partikularsynoden im späten Mittelalter, hg. v. N. Kruppa, L. Zygner, Göttingen 2006.
Polc J., Councils and Synods of Prague and their Statutes 1362-1395, “Apolliaris”, 52/1979, s. 200-237.
Radzimiński A., Kościół i duchowieństwo w średniowieczu. Polska i państwo zakonu krzyżac-kiego w Prusach, Toruń 2012.
Rodríguez B. A., Rodríguez F. C., García y García A., Liber synodalis. Para la historia de un concepto, w: Studia in honorem eminentissimi cardinalis Alphonsi M. Stickler, ed. R. I. Card. Castilio Lara, Rome 1992, s. 1-11.
Skierska I., Sabbatha sanctifices. Dzień święty w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2008.
Sprawozdania z poszukiwań na Węgrzech dokonanych z ramienia Akademii Umiejętności przez Władysława Barana, Jana Dąbrowskiego, Jana Łosia, Jana Ptaśnika i Stanisława Zachorowskiego, Kraków 1919.
Treiber A., Die Autorität der Tradition. Theoriegeschichtliche und quellenkritische Studien zur sogennanten „Volkskultur“ am Beispiel der Spätmittelalterlichen Synodalstatuten der Kirchenprovinz Salzburg, Würzburg 1995.
Wendehorst A., Das Bistum Eichstätt, Teil 1: Die Bischofsreihe bis 1535, Berlin 2006.
Wiegand P., Diözesansynoden und bischöfliche Statutengesetzgebung im Bistum Kammin. Zur Entwicklung des partikularen Kirchenrechts im spätmittelalterlichen Deutschland, Köln 1998.
Wójcik W., Wpływ kodyfikacji praskiej z 1349 r. na polskie ustawodawstwo synodalne, „Col-loqium Salutis. Wrocławskie Studia Teologiczne”, 8/1976, s. 235-263.
Zachorowski S., Jakób biskup płocki i jego działalność ustawodawcza i organizacyjna 1396-1425, Kraków 1915.
Zygner L., „Concilia Poloniae” – niedokończona seria wydawnicza, w: Editiones sine fine, t. 1, red. K. Kopiński, W. Mrozowicz, J. Tandecki, Toruń 2017, s. 189-201.
Zygner L., Działalność synodalna arcybiskupa Mikołaja Trąby, w: Piśmienność pragmatyczna – edytorstwo źródeł historycznych – archiwistyka. Studia ofiarowane Profesorowi Ja-nuszowi Tandeckiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. R. Czaja, K. Ko-piński, Toruń 2015, s. 213-231.
Zygner L., Instytucja synodu diecezjalnego w życiu Kościoła płockiego (XIII-XVIII wiek), w: Mazowsze w retrospektywie badawczej. Dynastie, instytucje, społeczeństwo, red. W. Graczyk, J. M. Marszalska, B. Dźwigała, Kraków 2016, s. 123-152.
Zygner L., Kodyfikacja płocka biskupa Jakuba Kurdwanowskiego z przełomu XIV i XV wieku, w: W mazowieckiej przestrzeni kulturowej. Prace ofiarowane w 80. Rocznicę urodzin Profesora Ryszarda Juszkiewicza, red. B. Dymek, Warszawa 2007, s. 33-79.
Zygner L., „Ordo synodalis” diecezji krakowskiej z pierwszej połowy XV wieku, w: Stilo et animo. Prace historyczne ofiarowane Tomaszowi Jasińskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. M. Dorna, M. Matła, M. Sosnowski, E. Syska, W. Baran-Kozłowski, Poznań 2016, s. 437-443.
Zygner L., Późnośredniowieczne synody narzędziem reformy Kościoła, w: Ecclesia semper reformanda. Kryzysy i reformy średniowiecznego Kościoła, red. T. Gałuszka, T. Graff, G. Ryś, Kraków 2013, s. 423-441.
Zygner L., Synody diecezjalne metropolii gnieźnieńskiej na przełomie XIV i XV wieku (Gniezno – Kraków – Płock – Poznań – Włocławek), w: Kultura prawna w Europie Środkowej, red. A. Barciak, Katowice 2006, s. 165-226.
Zygner L., Wkład Kościoła płockiego i wrocławskiego w życie synodalne metropolii gnieźnień-skiej końca XIV i pierwszej połowy XV wieku, „Studia Mazowieckie”, 10(24)/2015, nr 3, s. 83-117. Google Scholar

Leszek Zygner

leszekzygner@gmail.com
http://orcid.org/0000-0001-9892-7426

Afiliacja:

Państwowa Uczelnia Zawodowa im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie Polska

Biogram

Leszek Zygner, profesor i rektor Państwowej Uczelni Zawodowej im. Ignacego Mościckiego w Ciechanowie. Specjalizuje się w historii Kościoła epoki średniowiecza i czasów najnowszych, a także w badaniach nad dziejami Mazowsza.