Kulisy wyboru bp. Józefa Gawliny na Protektora Wychodźstwa Polskiego (1949)

Michał Kłakus

doi:10.21697/sc.2024.31.2.18

Published: 2024-11-20

Vol. 31 No. 2 (2024)

Behind the Scenes of Bishop Józef Gawlina's Selection as Protector of the Polish Diaspora (1949)

Michał Kłakus

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.2.18

Abstract

After 1945, the Church in Poland faced new challenges. Among the most important were the organization of religious life in changed political conditions and the preservation of the Polish Catholic diaspora as an inseparable part of the Polish Church, especially since it was fundamentally anti-communist. Since 1931, the Protector of Poles abroad had been the Primate of Poland. After the Second World War, he could not freely travel abroad. Bishop Józef Gawlina, the military bishop, was particularly esteemed among the Polish diaspora. The last pre-war military bishop was well-educated, easily established contact with people, travelled extensively abroad, and was fluent in several languages. The aim of this article is to present the behind-the-scenes aspects of his selection as Protector of the Polish Diaspora, with particular emphasis on the intentions and efforts of Bishop Gawlina's superiors and the governments both in Warsaw and in exile (1949).

Keywords:

emigration, Gawlina, Vatican, diplomacy, Hlond, Sapieha

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Kłakus, M. (2024). Behind the Scenes of Bishop Józef Gawlina’s Selection as Protector of the Polish Diaspora (1949). Saeculum Christianum. Historical Writings, 31(2), 243–256. https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.2.18

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Archiwum Centralnego Ośrodka Duszpasterstwa Emigracyjnego, III-42; III-1502; III-1354.
Google Scholar

Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Ambasada RP przy Stolicy Apostolskiej, A 44.249/4; A 44/122/37; A 44/122/38; kol. 11/116.
Google Scholar

Archiwum Kościoła i Hospicjum Świętego Stanisława w Rzymie, Archiwum Biskupa Józefa Gawliny, 56.
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Z-6 W-82 T-1260.
Google Scholar

Archiwum Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii, 25; 5012/3; 5050/1.
Google Scholar

Archiwum Towarzystwa Chrystusowego, Poznań, Archiwum Arcybiskupa Józefa Gawliny, 6; CT1.
Google Scholar

Città del Vaticano, Archivio Storico della Segreteria di Stato – Sezione per i Rapporti con gli Stati, Congregazione degli Affari Ecclesiastici Straordinari, Pio XII, parte I, Polonia, pos. 273; 301; 303; 313.
Google Scholar

Papieski Instytut Studiów Kościelnych, Stosunki Stolicy Apostolskiej z państwami: stanowisko Watykanu wobec komunizmu, 45.
Google Scholar

Arcybiskup Józef Gawlina. Wspomnienia, oprac. J. Myszor, Katowice 2004.
Google Scholar

Gawlina J., Dziennik Protektora Wychodźstwa Polskiego (1945-1959), red. D. Bednarski, Katowice (w oprac.).
Google Scholar

Korespondencja Augusta Hlonda i Józefa Gawliny w latach 1924-1948, red. i oprac. J. Myszor, D. Bednarski, J. Konieczny, Katowice 2022.
Google Scholar

Materiały do dziejów polskiego uchodźstwa niepodległościowego, t. 7: Wybór dokumentów do dziejów polskiego uchodźstwa niepodległościowego 1939-1991, oprac. i red. A. Suchcitz, L. Maik, W. Rojek, Londyn 1997.
Google Scholar

Bednarski D., Biskup Józef Gawlina jako opiekun Polaków na emigracji, Katowice 2019.
Google Scholar

Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2006.
Google Scholar

Jasnowski J., Rodowód emigracji politycznej po II wojnie światowej, w: Materiały do dziejów uchodźstwa niepodległościowego 1939-1990. Uzupełnienia do tomów I, II, V, VI, red. Z. Błażyński, Londyn 1996, s. 101-105.
Google Scholar

Kucharski W., Komuniści i Watykan, Warszawa 2019.
Google Scholar

Myszor J., Biskup Polowy Wojska Polskiego Józef Gawlina – niedoszły biskup katowicki, „Studia Pastoralne”, 2012, nr 8, s. 212-220.
Google Scholar

Myszor J., Józef Gawlina – biskup (ad personam) polskich żołnierzy, wygnańców i emigrantów (1942-1964), w: Nieznane karty z życia biskupa Józefa Gawliny w świetle dokumentów, red. J. Myszor, Katowice 2015, s. 47-94.
Google Scholar

Pietrzak J., Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda (1945-1958), Poznań 2009.
Google Scholar

Skrzynecki P., Gdy umierał Prezydent Raczkiewicz, „Zeszyty Historyczne”, 1989, nr 87, s. 3-16.
Google Scholar

Wolny J., Ostatnie lata działalności kościelnej Adama Stefana Sapiehy, w: Księga Sapieżyńska, red. J. Wolny, t. 2, Kraków 1986, s. 499-567.
Google Scholar

Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003.
Google Scholar

Żaryn J., Stolica Apostolska wobec Polski i Polaków w latach 1944-1958 w świetle materiałów ambasady RP przy Watykanie, Warszawa 1998.
Google Scholar

Michał Kłakus

https://orcid.org/0000-0002-0012-7525

Affiliation:

Institut diocésain de formation pastorale Diocèse de Fréjus-Toulon France

Bio Statement (e.g., department and rank)

Michał Kłakus – doktor teologii, proboszcz i wykładowca historii Kościoła. Specjalizuje się w badaniach nad dziejami Kościoła na Śląsku, historii duszpasterstwa polskiego we Francji oraz życiem i działalnością abpa Józefa Gawliny. Autor kilkudziesięciu pozycji naukowych jak Na tropie Polaków w Ziemi Świętej (Katowice–Toulon 2022); The anti-communist crusade of Archbishop Józef Gawlina (Nuova Storia Contemporanea); Don de l’Eglise de France à l’Eglise de Pologne (1945) (Revue d’histoire ecclesiastique).