(Nie)znana pensja Antoniny Estkowskiej w XIX wieku w Poznaniu

Katarzyna Kabacińska-Łuczak

doi:10.21697/sc.2025.32.2.17

Published: 2025-11-17

Vol. 32 No. 2 (2025)

Antonina Estkowska’s (un)known charm school in the 19th century in Poznań

Katarzyna Kabacińska-Łuczak

Saeculum Christianum. Historical Writings

Section: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2025.32.2.17

Abstract

The education and upbringing of girls in the Polish territories were shaped not only by social and ideological transformations but also by political factors. In the Prussian partition, the character of the occupying power's educational policy had a significant impact. Educational rigor and restricted freedoms influenced the schooling and upbringing of girls enrolled in private boarding schools (pensje). This article analyses the functioning of one such institution in Poznań, run by Antonina Estkowska. To date, this topic has not been the subject of a dedicated academic study. The article draws on a range of manuscript and printed sources.

Keywords:

girls' boarding schools in 19th-century Poznań, education of girls, Antonina Estkowska

Most read articles by the same author(s)

Katarzyna Kabacińska-Łuczak, Issues of education and upbringing in the pages of "Wielkopolanin" (1848-1850) , Saeculum Christianum. Historical Writings: Vol. 28 No. 2 (2021)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Kabacińska-Łuczak, K. (2025). Antonina Estkowska’s (un)known charm school in the 19th century in Poznań. Saeculum Christianum. Historical Writings, 32(2), 221–237. https://doi.org/10.21697/sc.2025.32.2.17

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Miasta Poznania, sygn. 12.857 (Jesuitenstrasse 1).
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Miasta Poznania, (Gartenstrasse), sygn.12.593.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Urząd Stanu Cywilnego Poznań – obwód miejski, nr zespołu 1926, sygn. 1238, akt nr 759, fol. 280, skan nr 283.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Miasta Poznania, sygn. 3018; Jerzy Fenrych, Franciszek Fenrych, Benedykt Fenrych, Wiktor Fenrych, Biblioteka Raczyńskich, Rkp. nr 1037; Kartoteka ewidencji ludności 1870-1931, https://e-kartoteka.net/pl/ (dostęp: 15.01.2024); Księga chrztów dla wsi w parafii Borowy Młyn, Kuligowe, Janowe, Łoweń, Nowa Silna, Polickie, Pszczew, Silna, Stok, Stołuń i inne 1816-1830, Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, w siedzibie w Starym Kisielinie; Parafia Rz-k Pszczew pow. Międzyrzecz, nr mikr. 1048514; Listy do ks. Franciszka Ksawerego Malinowskiego od następujących […] Estkowska Antonina, list 4, k. 12, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=470013 (dostęp: 20.11.2023); Listy różnych do rożnych: […] Estkowska do [Anny] Jaraczewskiej [ok. 1860], k. 87-88, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/edition/469407/content (dostęp: 18.10.2023).
Google Scholar

Rzepecka H., Podzwonne, „Brzask”, 1913, nr 6.
Google Scholar

[Konstanty Krumłowski] Dr Ko. K, List z Poznania, „Bluszcz”, 1881, nr 46.
Google Scholar

„Dom Polski”, 1890, nr 27.
Google Scholar

„Dziennik Poznański”, 1873, nr 233.
Google Scholar

Ś.p. rektor A. Marcinkowski, „Gazeta Powszechna”, 1937, nr 290.
Google Scholar

Strugarek S., Najsmutniejszy dzień Antoniny Estkowskiej, „Głos Wielkopolski”, 1946, nr 114.
Google Scholar

Szkoły miejskie w Poznaniu, „Goniec Wielkopolski”, 1883, nr 33.
Google Scholar

„Goniec Wielkopolski”, 1881, nr 81, 227; 1894, nr 265; 1901, nr 104.
Google Scholar

„Górnoślazak”, 1905, nr 85.
Google Scholar

Kamińska S., Zasłużone Wielkopolanki. Antonina z Fenrychów Estkowska przełożona wyższej szkoły żeńskiej w Poznaniu (1825-1913), „Kurier Poznański”, 1930, nr 215.
Google Scholar

Mowa posła ks. Styczyńskiego, „Kurier Poznański”, 1909, nr 106.
Google Scholar

Ś. p. Franciszka Laskowska, „Kurier Poznański”, 1932, nr 36.
Google Scholar

„Kurier Poznański”, 1876, nr 221; 1877, nr 94; 1884, nr 227, 264, 297; 1885, nr 74, 225; 1890, nr 8; 1893, nr 154; 1894, nr 264; 1895, nr 24, 86.
Google Scholar

Władysław Simon, „Ilustracja Polska”, 1931, nr 24.
Google Scholar

Autor naszej powieści, „Młoda Polka”, 1927, nr 3.
Google Scholar

Z żałobnej karty, „Nowa Gazeta”, 1913, nr 229.
Google Scholar

„Orędownik”, 1904, nr 200.
Google Scholar

Dzielne wystąpienie Koła Polskiego w Radzie miejskiej, „Orędownik”, 1910, nr 39.
Google Scholar

„Oświata”, 1865, z. 1; 1866, z. 5.
Google Scholar

Nekrolog A. Weymanna, „Postęp”, 1907, nr 282.
Google Scholar

Zamknięcie pesyi p. Estkowskiej, „Postęp”, 1905, nr 85.
Google Scholar

Z rady miejskiej, „Postęp”, 1909, nr 259.
Google Scholar

Ś.p. Antonina Estkowska, „Postęp” ,1913, nr 109; 1904, nr 38.
Google Scholar

„Postęp”, 1891, nr 129; 1894, nr 264; 1898, nr 153; 1901, nr 75, 139; 1904, nr 200.
Google Scholar

„Praca”, 1904, nr 38.
Google Scholar

Stalmach P., Podzwonne po śmierci Józefa Chociszewskiego, „Przegląd Oświatowy”, 1914, z. 8.
Google Scholar

Kronika miejscowa, prowincyonalna i zagraniczna. Uczymy dzieci nasze czytać i pisać po polsku!, „Przyjaciel Ludu”, 1904, nr 208;
Google Scholar

Zamknięcie pensyi p. Estkowskiej w Poznaniu, „Przyjaciel Ludu”, 1904, nr 200,
Google Scholar

„Przyjaciel Ludu”, 1905, nr 40.
Google Scholar

Z naszych stron, „Wiarus”, 1873, nr 110,
Google Scholar

„Wiarus”, 1873, nr 111, 116.
Google Scholar

„Wielkopolanin”, 1899, nr 71; 1900, nr 217.
Google Scholar

Adressbuch der Provinzial-Hauptstadt Posen, Posen 1911.
Google Scholar

„Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego”, 1930.04.01, nr 4.
Google Scholar

[L. Siemieński], Wieczory pod Lipą czyli historya narodu polskiego opowiadana przez Grzegorza spod Racławic, Kraków 1873.
Google Scholar

Estkowska A., Program wyższej szkoły żeńskiej w Poznaniu, Poznań [b.r.].
Google Scholar

Knapowska W., Dzieje fundacji ks. Ludwiki Radziwiłłowej w Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania”, 1930, nr 3.
Google Scholar

Konopka O., Das Privatschulwesen der Stadt Posen seit 1815 unter besonderer Berücksichtigung der Erziehnungsanstalten für das weibliche Geschlecht, Poznań 1911.
Google Scholar

Krótka wiadomość o szkole i pensyi płci żeńskiej M. Moldenhauer w Poznaniu na ulicy szerokiej pod liczbą 101, Poznań 1837.
Google Scholar

Kurzgefasstes statistisches Handbuch der Provinz Posen, Posen 1877.
Google Scholar

Nehring W., Kurs literatury polskiej dla użytku szkół, Poznań 1866.
Google Scholar

Noworocznik dla Nauczycieli i Przyjaciół Wychowania, Bydgoszcz 1868.
Google Scholar

Posener Wohnungs-Anzeiger auf das Jahr 1862. Aus amtlichen Materialien zusammengestellt, Posen 1862.
Google Scholar

Posener Wohnungs-Anzeiger auf das Jahr 1865, Posen 1865.
Google Scholar

Rzepecka H., Pensja Anny i Anastazji Danysz, Poznań 1909.
Google Scholar

Sprawozdanie Dyrekcji Pryw. Gimnazjum Żeńskiego pod wezw, Najśw. Serca Jezusa w Poznaniu za lata 1919-1929: poprzedzone historią szkoły, Poznań 1930.
Google Scholar

Bednarz-Grzybek R., Kwestia kobieca. Rodzina, wychowanie, edukacja. Bibliografia adnotowana zwartości czasopisma „Bluszcz” (wybór za lata 1865-1905), Lublin 2016.
Google Scholar

Dylewski A., Historia pieniądza na ziemiach polskich, Warszawa 2011.
Google Scholar

Fedorowicz J., Konopińska J., Marianna i Róże. Życie w Wielkopolsce w latach 1890-1914, Poznań 2008.
Google Scholar

Gulczyńska J., Drogi edukacyjne pokolenia Urszuli Ledóchowskiej, „Paedagogia Christiana”, 22/2008, s. 133-147.
Google Scholar

Hulewicz J., Estkowska Antonina (1825-1913), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Kraków 1948, s. 3.
Google Scholar

Kaczmarek Z., Aleksandra Karola Słomińska (1858.11.04-1954.02.16), https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/aleksandra-karola-slominska (dostęp: 3.01.2024).
Google Scholar

Matusik P., Historia Poznania 1793-1918, t. 2, Poznań 2021.
Google Scholar

Matusik P., Ziemiaństwo w XIX -wiecznym Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania”, 2018, nr 1, s. 105-124.
Google Scholar

Męczyńska K., „Danychy słyna z pychy”. Anna i Anastazja Danysz i ich Wyższa Szkoła Żeńska 1871-1909. Odnaleziony spis uczennic, „Kronika Miasta Poznania”, 2018, nr 2, s. 299-400.
Google Scholar

Męczyńska K., „Warnkówny – zakład główny”. Wyższa szkoła żeńska Anastazji Warnke 1871-1912, „Kronika Miasta Poznania”, 2001, nr 4, s. 81-105.
Google Scholar

Molik W., Średnie szkoły żeńskie, w: Dzieje Poznania 1793-1918, t. 2, red. J. Topolski, L. Trzeciakowski, Poznań 1994, s. 448-450.
Google Scholar

Moras J., Na pensji w XIX-wiecznym Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania”, 2001, nr 4, s. 28-45.
Google Scholar

Nawrot-Borowska M., Problematyka wychowania na łamach „Dwutygodnika dla Kobiet” (1880-1885), w: Addenda dla dziejów oświaty. Z badań nad prasą XIX i początków XX wieku, red. I. Michalska, G. Michalski, Łódź 2013, s. 187-212. DOI: https://doi.org/10.18778/7525-911-7.16
Google Scholar

Ratajczak K., Wychowanie i kształcenie kobiet na poznańskim dworze Piastów, „Kronika Miasta Poznania”, 2011, nr 1, s. 7-17.
Google Scholar

Słowiński L., Działalność oświatowa i społeczna Heleny Rzepeckiej (1863-1916), w: tenże, Będziem Polakami. Studia z dziejów edukacji narodowej w Wielkim Księstwie Poznańskim, Poznań 1995, s. 125-140.
Google Scholar

Słownik języka polskiego, https://sjp.pwn.pl/slowniki/kanwowy.html (dostęp: 08.01.2024).
Google Scholar

Trzeciakowscy M.L., W dziewiętnastowiecznym Poznaniu. Życie codzienne miasta 1815-1914, Poznań 1982.
Google Scholar

Trzeciakowski L., „Kwiat narodu”. Polska inteligencja Poznania XIX wieku, „Kronika Miasta Poznania”, 1998, nr 2, s. 125-140.
Google Scholar

Wyder G., Działalność edukacyjna kobiet-Polek w Wielkim Księstwie Poznańskim w drugiej połowie XIX wieku jako czynnik kształtowania świadomości narodowej, „Rocznik Lubuski”, 35/2009, cz. 1, s. 85-100.
Google Scholar

Zakrzewski Z., Nazwy osobowe i historyczne ulic Poznania, Poznań 1971.
Google Scholar

Żarczyńska J., Niesforne pensjonarki i ambitne przełożone. Szkoły żeńskie przy placu Wiosny Ludów, „Kronika Miasta Poznania”, 2018, nr 2, s. 124-141.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., Szkolnictwo dla dziewcząt w Poznaniu do czasów pierwszej wojny światowej, w: 180 lat Szkoły im. Dąbrówki w Poznaniu, red. D. Żołądź-Strzelczyk, J. Gulczyńska, Poznań 2010, s. 17-35.
Google Scholar

Katarzyna Kabacińska-Łuczak

https://orcid.org/0000-0001-8098-3403

Affiliation:

Wydział Studiów Edukacyjnych Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Katarzyna Kabacińska-Łuczak – absolwentka filologii polskiej na WFPiK UAM i pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej na WSE UAM; zainteresowania badawcze: dawne i współczesne zabawy i zabawki dziecięce; szkolnictwo i wychowanie w XIX-wiecznej Wielkopolsce; dziecko i dzieciństwo w XIX wieku.