„Skazani za działalność antypaństwową”. Śledztwa kryminalne przeciwko rzymskokatolickim duchownym na terenie USRR na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Analiza dwóch przypadków

Piotr Olechowski

doi:10.21697/sc.2024.31.2.17

Opublikowane: 2024-11-20

Tom 31 Nr 2 (2024)

„Skazani za działalność antypaństwową”. Śledztwa kryminalne przeciwko rzymskokatolickim duchownym na terenie USRR na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Analiza dwóch przypadków

Piotr Olechowski

Saeculum Christianum

Dział: Rozprawy i Artykuły

https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.2.17

Abstrakt

Tekst poświęcony został analizie dwóch śledztw kryminalnych prowadzonych przeciwko rzymskokatolickim duchownym na Podolu, w granicach ZSRR, na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. W tym czasie Kościół rzymskokatolicki uznawany był za instytucję antypaństwową, sterowaną przez siły zewnętrzne z Polski i Watykanu. Dlatego też księża sprawujący posługę na analizowanym obszarze stali się obiektem licznych represji. Zanim jednak doszło do wydania wyroków skazujących, przeprowadzano śledztwa kryminalne, w których miano wykazać winę duchownych w zakresie działalności antypaństwowej. W praktyce natomiast postępowania te opierały się wyłącznie na sfingowanych dowodach i poszlakach. Z tego powodu zeznania złożone przez obu księży interpretowano w sposób z góry przyjęty przez śledczych.

Słowa kluczowe:

Franciszek Trocki, Władysław Dworzecki, Kościół rzymskokatolicki, represje, ZSRR

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Olechowski, P. (2024). „Skazani za działalność antypaństwową”. Śledztwa kryminalne przeciwko rzymskokatolickim duchownym na terenie USRR na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Analiza dwóch przypadków. Saeculum Christianum, 31(2), 228–242. https://doi.org/10.21697/sc.2024.31.2.17

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Кримінальний Кодекс УРСР зі змінами на 1-ше травня 1929 р., Харків 1929, с. 27.Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, cz.1: Lata 1917-1939, t. 2, red. S. Stępień, Przemyśl 1999.
Google Scholar

Polacy na Ukrainie. Zbiór dokumentów, cz.1: Lata 1917-1939, t. 3, red. S. Stępień, Przemyśl 2001.
Google Scholar

Wymiana więźniów politycznych pomiędzy II Rzecząpospolitą a Sowietami w okresie między-wojennym. Dokumenty i materiały, oprac. W. Materski, Warszawa 2000.
Google Scholar

Реабілітовані Історією. Хмельницька Область, книга третя, Хмельницький 2010.
Google Scholar

Реабілітовані Історією. Хмельницька Область, книга шоста, Хмельницький 2015.
Google Scholar

Dębowska M., Pomoc z funduszu Stowarzyszenia Samopomocy Kapłańskiej Łucko-Żytomierskiej i Kamienieckiej Diecezji duchownym „cierpiącym w Bolszewii” (1933-1936), „Przegląd Polsko-Polonijny”, 2013, nr 5-6, s. 135-169.
Google Scholar

Dzwonkowski R., Losy duchowieństwa katolickiego w ZSRR 1917-1939. Martyrologium, Lu-blin 1998.
Google Scholar

K.R., Zanim przybył do diecezji włocławskiej: prześladowania ks. Jana Świderskiego w Rosji sowieckiej, „Studia Włocławskie”, 2011, nr 13, s. 294-298.
Google Scholar

Olechowski P., „Rozstrzelani za Zbruczem”. Praktyka wydawania wyroków śmierci na lud-ność polską w trzech obwodach Ukraińskiej SRR w ramach „operacji polskiej” w la-tach 1937-1938. Analiza komparatystyczna, „Dzieje Najnowsze”, 2023, nr 1, s. 77-99.
Google Scholar

Rossowski W., Przyczynek do biografii i ostatniego administratora apostolskiego diecezji ka-mienieckiej księdza Jana Świderskiego (1888-1959), „Studia Polonijne”, 2011, nr 32, s.169-185.
Google Scholar

Rossowski W., Z dziejów Kościoła rzymskokatolickiego w Rosji sowieckiej. Sprawozdanie ad-ministratora apostolskiego diecezji kamienieckiej księdza Jana Świderskiego, „Teka Komisji Historycznej – OL PAN”, 2012, t. 9, s. 185-202.
Google Scholar

Rossowski, W. Dzieje rzymskokatolickiej diecezji kamienieckiej w latach 1918-1941, Lublin 2008.
Google Scholar

Stroński H., Marchlewszczyzna. Rzecz o polskim rejonie narodowościowym na Ukrainie w latach 1925-1935, „Echa Przeszłości”, 2017, t. 18, s. 249-280.
Google Scholar

Wyszkowski P., Tywrowski memoriał męczenników katolickich na Ukrainie w XX wieku, War-szawa 2021.
Google Scholar

Пасечник О.А., Римо-католическая церковь в Каменец-Подольской (Хмельницкой) области в 1920-1941 годах, Хмельницкий 2009.
Google Scholar

Рубльова Н., Антикостьольна кампанія в УСРР: причини, інструментарій, перебіг (кінець 20-х – 30-ті рр.), «З архівів ВУЧК-ГПУ-НКВД-КГБ», 1999, № 1, c. 388-405.
Google Scholar

Рубльова Н., Ліквідація в Україні ієрархії Римо-католицької церкви (кінець 1917-1937 рр.), «З архівів ВУЧК-ГПУ-НКВД-КГБ», 2000, № 2, c. 311-330.
Google Scholar

Рубльова Н., Невідома ділянка «антирелігійного фронту»: Боротьба воадних структур УСРР проти римсько-каьолицької церкви, 1920-ті роки, «З архівів ВУЧК-ГПУ-НКВД-КГБ», 1998, № 1, c. 228-243.
Google Scholar

ś.p. Ks. Kanonik Franciszek Trocki, proboszcz parafii w Skotnikach, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=829209 (dostęp: 20.10.2023).
Google Scholar

Piotr Olechowski

https://orcid.org/0000-0003-4108-2682

Afiliacja:

Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego w Warszawie Polska

Biogram

Historyk, dr nauk humanistycznych. Absolwent studiów historycznych na uniwersytetach w Szczecinie i Rzeszowie. Naczelnik Wydziału ds. Badań nad stratami wojennymi Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego. Zainteresowania naukowe obejmują położenie Polaków w ZSRR, sowietyzację dawnych ziem wschodnich II RP, dzieje polskiej dyplomacji w ZSRR i granicy polsko-radzieckiej oraz działalność radzieckich służb specjalnych i sądownictwa.