OPIS: Prof. Bernard Hałaczek (1936-2025) był związany z ATK w Warszawie (obecnie UKSW) od 1973 roku. W latach 1981-1984 pełni funkcję prodziekana, a w latach 1987-1993 dziekana Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej. Był członkiem Komitetu Redakcyjnego SPCh (1982-2020) oraz zastępcą redaktora naczelnego (1988-1993). W SPCh opublikował 24 teksty, w tym 17 artykułów naukowych. Podejmował w nich problematykę z pięciu grup tematycznych: 1) filogenezy człowieka; 2) historii paleoantropologii; 3) antropologii demograficznej; 4) ekofilozofii i bioetyki; 5) historii i filozofii nauki. Poza krytyczną, częściowo na własnych badaniach bazujących, prezentacją aktualnego stanu wiedzy z zakresu przyrodniczej antropogenezy ukazuje na przykładzie paleoantropologii historyczno-społeczne i metodologiczne mechanizmy rozwojowe paradygmatów przyrodniczych. Na podłożu badań empirycznych ujawniał typowe zmiany i naczelne uwarunkowania w zachowaniach i nastawieniach prokreacyjnych współczesnego człowieka. Ponadto analizował dylematy bioetyczne i zagrożenia ekologiczne powstające i narastające ze współczesnym potencjałem naukowo-technicznych możliwości. W przypomnianym artykule autor rozważa początki ludzkiej inteligencji, charakterystycznej dla gatunku Homo sapiens. „O tym mianowicie, że jest on istotą wyposażoną w zdolność abstrakcyjnego myślenia i symbolicznej mowy dowiaduje się biolog nie ze studium ludzkiej morfologii czy anatomii, lecz z analizy ludzkiego sposobu zachowania. Jeśli zatem paleoantropolog wykrywa w kostnym materiale kopalnym cechy morfologiczne charakteryzujące człowieka i na tej podstawie określa czasoprzestrzenne zaczątki dwunożności czy wielkiego mózgu, nie oznacza to jeszcze, że wskazana przez niego istota była już faktycznie człowiekiem. (…) Niemożliwość bezpośrednich studiów nad zachowaniem istot zaliczalnych lub zaliczonych z racji morfologicznych do rodzaju Homo sprawia, że każda przyrodnicza wypowiedź na temat zaczątków ludzkości pretendować może tylko do miana bardziej lub mniej prawdopodobnej hipotezy” (s. 187-188). Autor dochodzi do wniosku, że ponieważ nie ma żadnych biologicznych podstaw do przypisywania współczesnemu Homo sapiens wyższej inteligencji niż jego kopalnemu przodkowi, wskazana jest również duża ostrożność przy ocenie inteligencji człowieka z dolnego plejstocenu. Przy ocenie tej nie wolno przeoczać czynników naturalnych, uniemożliwiających pełne ujawnienie się jego inteligencji. Trzeba np. pamiętać, że człowiek ten żył w małych, rozproszonych grupach i że żył on znacznie krócej niż człowiek dzisiejszy. Oba te czynniki nie sprzyjały ani pielęgnowaniu, ani przekazywaniu uzdolnień i zdobyczy osobniczych. Możliwości umysłowe naszego dalekiego przodka oceniać trzeba dlatego, choćby z tych tylko dwu racji, znacznie wyżej niż to przejawiają skamieniałe dowody jego inteligencji. „Czy taki obraz przeszłości ludzkiej świadczy o większej inteligencji człowieka współczesnego od człowieka kopalnego, a nieporównalnie wręcz większej od praczłowieka? Byłoby z pewnością rzeczą nierozsądną negować ewolucyjny rozwój inteligencji w obrębie populacji zaliczanej do rodzaju Homo i twierdzić, że inteligencja człowieka sprzed 2 mil. lat nie różniła się od tej człowieka współczesnego” (s. 201).
English
Język Polski