Abstrakt

Artykuł ma na celu przeanalizowanie wybranych poglądów Leszka Kołakowskiego, które dotyczą uzasadnienia obecności chrześcijaństwa w społecznej przestrzeni kultury. Początkowo przedstawione zostaje samo pojęcie racjonalności w perspektywie flozofi religii oraz współczesnej teologii fundamentalnej. Rozróżniony zostaje wymiar teoretyczny (wraz z możliwymi modelami: klasycznym, probabilistycznym oraz falsyfkacyjnym) oraz praktyczny (szczególnie w perspektywie społecznej). Społeczny moment racjonalności wskazuje na to, że pewne elementy kultury – m.in. religia – mogę być uzasadnione ze względu na pożądaną społecznie funkcję, którą spełniają. Poglądy Kołakowskiego przedstawione zostają od wskazania jego antropocentrycznego nastawienia flozofcznego, które kulminuje nie tylko w krytyce redukcjonistycznego rozumienia rozumu naukowego, ale również we wskazaniu, że patrząc na kulturę – w tym również na religię – trzeba ją oceniać z perspektywy prawdziwego dobra człowieka. Krytyka racjonalizmu naukowego wiąże się ze wskazaniem, że poznający rozum posiada wyraźne ograniczenia i nie jest w stanie (racjonalnie) wytworzyć powszechnej metanarracji, która może nadać życiu poczucie sensu. Kołakowski wskazuje na konieczność uznania pojęcia absolutnej prawdy (w rozumieniu transcendentalnym), żeby nie redukować poznania jedynie do jego aspektu technicznego panowania nad rzeczywistością. Metafzyczne systemy sensotwórcze (szczególnie religie) uświadamiają, że racjonalne działanie rozumu posiada swoje ograniczenia; żeby nadać życiu sens potrzeba pojęć przekraczających jego zdolności. Religia jest zatem irracjonalna, chociaż uzasadniona z punktu widzenia poznającego rozumu.