ŻĄDANIE EWENTUALNE, CZYLI KILKA UWAG O POTRZEBIE UREGULOWANIA INSTYTUCJI W USTAWIE PROCESOWEJ

Tadeusz Zembrzuski

Opublikowane: 2025-06-30

Tom 25 Nr 2 (2025)

ŻĄDANIE EWENTUALNE, CZYLI KILKA UWAG O POTRZEBIE UREGULOWANIA INSTYTUCJI W USTAWIE PROCESOWEJ

Tadeusz Zembrzuski

Abstrakt

Instytucja żądania ewentualnego jest elementem szeroko pojętej kumulacji roszczeń procesowych. Podmioty inicjujące postępowania sądowe w sprawach cywilnych często korzystają z możliwości zgłaszania roszczeń na wypadek nieuwzględnienia przez sąd żądania głównego. Stanowi to przejaw zapobiegliwości stron, które dążąc do uzyskania ochrony prawnej, pozostają w niepewności co do skutków wyboru roszczenia procesowego. Taka strategia zwiększa szanse na uwzględnienie powództwa oraz uniknięcie konieczności prowadzenia kolejnego procesu sądowego. Między rozstrzygnięciem o żądaniu głównym a rozstrzygnięciem o żądaniu ewentualnym istnieje wewnątrzprocesowa zależność wyrażająca się w tym, że sąd może orzekać o żądaniu pomocniczym tylko wówczas, gdy oddali żądanie zgłoszone na pierwszym miejscu. Oba żądania postrzegane są jako odrębne roszczenia procesowe niezależnie od tego, czy oparte są na tych samych, czy na różnych podstawach faktycznych i prawnych. Złożoność konstrukcji procesowej uwidacznia się w postępowaniu odwoławczym służącym weryfikacji trafności powództwa. Istota roszczeń ewentualnych w relacji do roszczeń głównych, dopuszczalność ich konstruowania oraz sposób orzekania nie wynikają wprost z przepisów kodeksu
postępowania cywilnego, lecz stanowią dorobek doktryny i orzecznictwa. Należy postulować wprowadzenie ustawowych mechanizmów, w tym jednoznacznego uznania dopuszczalności żądania ewentualnego, a także przesądzenia reguł związania sądu kolejnością żądań przedstawianych przez strony.

Słowa kluczowe:

żądanie ewentualne, zasada dyspozycyjności, kumulacja roszczeń, związanie sądu żądaniem strony, ekonomia procesowa

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Zembrzuski, T. (2025). ŻĄDANIE EWENTUALNE, CZYLI KILKA UWAG O POTRZEBIE UREGULOWANIA INSTYTUCJI W USTAWIE PROCESOWEJ. Zeszyty Prawnicze, 25(2), 27–48. Pobrano z https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/zp/article/view/15565

Cited by / Share

Bibliografia

Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego (Opracowanie), Lwów 1932.
Google Scholar

Allerhand M., Na marginesie orzeczeń Sądu Najwyższego. Żądanie ewentualne, «Polski Proces Cywilny» 7-8/1938, s. 229–234.
Google Scholar

Allerhand M., Podstęp w procesie, Lwów 1907.
Google Scholar

Allerhand M., Żądanie ewentualne, «Polski Proces Cywilny» 7-8/1938, s. 229-234.
Google Scholar

Broniewicz-Pasieka B., Zakres zaskarżenia wyroku wydanego na skutek wniesienia pozwu zawierającego żądanie główne i ewentualne – glosa – I ACa 1273/19, «Monitor Prawniczy» 14/2021, s. 768-771.
Google Scholar

Calamandrei P., Względny charakter pojęcia skargi, «Polski Proces Cywilny» 1-2/1939, s. 2-24.
Google Scholar

Cieślak S., Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008.
Google Scholar

Ereciński T., Dziurda M., Wołodkiewicz B., Apelacja i kasacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz do art. 367-3911 i 3981-39821 k.p.c., Warszawa 2023.
Google Scholar

Flejszar R., Zasada dyspozycyjności w procesie cywilnym, Warszawa 2016.
Google Scholar

Fruchs M., Jak oblicza się wartość przedmiotu sporu, jeżeli pozew zawiera żądanie ewentualne?, «Polski Proces Cywilny» 3-4/1938, s. 107-109.
Google Scholar

Fruchs M., O dopuszczalności ewentualnego żądania pozwu, «Polski Proces Cywilny» 5-6/1935, s. 149-155.
Google Scholar

Fruchs M., O dopuszczalności ewentualnego żądania pozwu w przyszłej polskiej procedurze cywilnej, «Polski Proces Cywilny» 10-11/1927, s. 391-394.
Google Scholar

Gajda-Roszczynialska K., Między interesem publicznym a prywatnym. Granice władzy sądzenia w postępowaniu cywilnym. Część 1 – w poszukiwaniu pojęcia interesu, «Przegląd Sądowy» 3/2020, s. 20-55.
Google Scholar

Gajda-Roszczynialska K., Przedmiot procesu a badanie wstępne braków formalnych i opłaty żądania ewentualnego, «Monitor Prawniczy» 11/2014, s. 589-583.
Google Scholar

Gołąb S., Projekty polskiej procedury cywilnej. Powstanie – uzasadnienie – zdania odrębne, Kraków 1930.
Google Scholar

Gołąb S., Skupienie i przyspieszenie w procesie cywilnym, Lwów 1937.
Google Scholar

Górski K., Związek między orzeczeniem o żądaniu głównym i ewentualnym. Uwagi na tle uchwały Sądu Najwyższego z 9 listopada 2021 r., III CZP 70/20, «Europejski Przegląd Prawa i Stosunków Międzynarodowych» 1/2022, s. 56-70.
Google Scholar

Gudowski J., O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego – wczoraj, dziś, jutro, [w:] J. Gudowski, ‘Ars Iuridica’. Rozprawy i eseje o procesie cywilnym, ustroju sądów i o sędziach, Warszawa 2024.
Google Scholar

Gudowski J., Pełnomocnictwo procesowe na tle podziału prawa na prywatne i publiczne, «Polski Proces Cywilny» 1/2011, s. 7-27.
Google Scholar

Gudowski J., Pogląd na apelację, [w:] Aurea Praxis. Aurea Teoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, I, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011, s. 241-271.
Google Scholar

Kruszelnicki Ś., Kodeks postępowania cywilnego. Część I. Art. 1-507 z komentarzem, Poznań 1938.
Google Scholar

Misztal-Konecka J., Niektóre wymogi formalne i fiskalne pozwu i apelacji w sprawie cywilnej z żądaniem ewentualnym, «Monitor Prawniczy» 11/2020, s. 574-580.
Google Scholar

Misztal-Konecka J., Żądanie ewentualne w postępowaniu cywilnym, «Państwo i Prawo» 4/2022, s. 120-134.
Google Scholar

Mokry J., Odwoływalność czynności procesowych w postępowaniu sądowym, Warszawa 1973.
Google Scholar

Mucha J., Zawisłość sprawy w procesie cywilnym, Warszawa 2014.
Google Scholar

Offner J., Z dziedziny połączenia powództwa, «Głos Adwokatów» 6/1934, s. 119-121.
Google Scholar

Osowy P., Powództwo o świadczenie, Warszawa 2006.
Google Scholar

Peiper L., Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego (część pierwsza) i przepisów wprowadzających Kodeks postępowania cywilnego wraz z ustawami i rozporządzeniami dodatkowemi, tudzież z umowami międzynarodowemi. I, Kraków 1934.
Google Scholar

Piasecki K., Zasady orzekania. Kumulacja przedmiotowa roszczeń, [w:] System prawa procesowego cywilnego, red. W. Berutowicz, II: Postępowanie rozpoznawcze przed sądami pierwszej instancji, red. Z. Resich, Wrocław 1987, s. 299-320.
Google Scholar

Resich Z., Istota procesu cywilnego, Warszawa 1985.
Google Scholar

Rylski P., Ochrona interesu publicznego w postępowaniu cywilnym – przyczyny, przejawy, skuteczność, [w:] Interes publiczny a interes prywatny w prawie, red. T. Giaro, Warszawa 2013, s. 69-86.
Google Scholar

Rylski P., Nierozpoznanie istoty sprawy jako podstawa uchylenia orzeczenia w postępowaniu cywilnym, [w:] Stosowanie prawa. Księga jubileuszowa z okazji XX-lecia Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, red. A. Siemaszko, Warszawa 2011, s. 232-308.
Google Scholar

Siedlecki W., Nieważność procesu cywilnego, Warszawa 1965.
Google Scholar

Rylski P., Zasady wyrokowania w procesie cywilnym, Warszawa 1957.
Google Scholar

Skąpski J., Przyczynek do wyjaśnienia pojęcia „nierozpoznanie istoty sprawy” (art. 408 Kpc.), «Polski Proces Cywilny» 8/1934, s. 225-230.
Google Scholar

Trammer H., Następcza bezprzedmiotowość procesu cywilnego, Kraków 1950.
Google Scholar

Tyrluk A., Instytucja żądania ewentualnego, «Monitor Prawniczy» 1/1995, s. 7-11.
Google Scholar

Waśkowski E., Istota procesu cywilnego, «Polski Proces Cywilny» 12-13/1936, s. 353-362.
Google Scholar

Waśkowski E., System procesu cywilnego. Wstęp teoretyczny, Wilno 1932.
Google Scholar

Walasik M., Analogia w prawie procesowym cywilnym, Warszawa 2013.
Google Scholar

Waligórski M., Kumulacja roszczeń w procesie, «Polski Proces Cywilny» 18-19/1937, s. 545-561.
Google Scholar

Waligórski M., Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura, Warszawa 1947.
Google Scholar

Waligórski M., Zarys polskiego procesu cywilnego, Kraków 1952.
Google Scholar

Weitz K., Związanie sądu granicami żądania w procesie cywilnym, [w:] Aurea Praxis. Aurea Teoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, I, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa, s. 679-715.
Google Scholar

Wiśniewski T., Apelacja i kasacja. Nowe środki odwoławcze w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1996.
Google Scholar

Zadrożniak H.E., Szczególna kumulacja roszczeń w procesie cywilnym, «Państwo i Prawo» 1/2009, s. 97-110.
Google Scholar

Zembrzuski T., Dopuszczalność środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym, «Polski Proces Cywilny» 3/2022, s. 437-476.
Google Scholar

Zembrzuski T., Formalizm procesowy a skutki wadliwego oznaczenia pisma procesowego spełniającego wymagania środka zaskarżenia, «Przegląd Sądowy» 1/2018, s. 5-22.
Google Scholar

Zembrzuski T., Pouczanie strony występującej w procesie cywilnym bez zawodowego pełnomocnika co do wnoszenia środków zaskarżenia, [w:] Ochrona strony słabszej stosunku prawnego. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Adamowi Zielińskiemu, red. M. Boratyńska, Warszawa 2016, s. 843-864.
Google Scholar

Zembrzuski T., Prawda jako wartość sprawiedliwego procesu, «Przegląd Sądowy» 7-8/2023.
Google Scholar

Zembrzuski T., Nadużycie prawa procesowego de lege lata, [w:] Przeciwdziałanie nadużyciu uprawnień procesowych w postępowaniu sądowym, red. J. Kosonoga, Warszawa 2022, s. 150-184.
Google Scholar

Zembrzuski T., Nieważność postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2017.
Google Scholar

https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-szczegolnych-rozwiazaniach-w-zakresie-rozpoznawania-spraw-dotyczacych-zawartych-z-konsumentami--umow-kredytu-denominowanego-lub-indeksowanego-do-franka-szwajcarskiego
Google Scholar