O POCZĄTKACH SPÓŁKI AKCYJNEJ

Justyna Dąbrowska

doi:10.21697/zp.2019.19.4.01

Opublikowane: 2020-01-31

Tom 19 Nr 4 (2019)

O POCZĄTKACH SPÓŁKI AKCYJNEJ

Justyna Dąbrowska

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2019.19.4.01

Abstrakt

Celem artykułu jest prezentacja i uzasadnienie poglądu o początkach spółki akcyjnej. Za pierwsze spółki akcyjne typowo uznaje się angielskie i holenderskie wielkie handlowe. Zalążków spółki udziałowej należy doszukiwać się jednak znacznie wcześniej, bowiem już od XII w. Spółki w różnych częściach Europy opracowały i rozwinęły w praktyce koncepcję korporacji. Średniowieczne spółki uzyskiwały samodzielność prawną, a uczestnictwo w ich strukturach opierało się na zbywalnym udziale. Kuxe, uchaux i sortes to w pewnym sensie odpowiedniki dzisiejszych akcji. Choć nie wykształcono jeszcze w owym czasie koncepcji osobowości prawnej ani kapitału zakładowego, zaś wspólnicy generalnie odpowiadali za zobowiązania organizacji, to spółki te, w odróżnieniu od spółek handlowych innego typu, były zawiązywane w stałym celu gospodarczym, a zmiany składu wspólników nie miały wpływu na ich funkcjonowanie. Odmiennie niż pierwsze wielkie kompanie handlowe, które powstawały w oparciu o akt władzy monarszej, spółki średniowieczne wdrażały sposób reprezentacji i zarządzania oparty na umowie wspólników i rządach większości.

Jednoczesne i w pewnym stopniu niezależne od siebie wykształcenie się i ewolucja spółek młyńskich (pariages ds moulins), gilda mercatoria, spółek kopalnianych, włoskich montes, towarzystw żeglugowych (Rhedereien), gwarectw (Gewerkschafen) i innych podobnych form dowodzi, że powstanie spółki akcyjnej jest bezpośrednio powiązane z rozwojem cywilizacyjnym i przemianami społeczno-gospodarczymi.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Dąbrowska, J. (2020). O POCZĄTKACH SPÓŁKI AKCYJNEJ. Zeszyty Prawnicze, 19(4), 7–48. https://doi.org/10.21697/zp.2019.19.4.01

Cited by / Share

Bibliografia

An Historical and Chronological Deduction of the Origin of Commerce, I, red. A. Anderson, W. Combe, London 1787.
Google Scholar

Balard M., Genoese naval forces in the Mediterranean during the fifteenth and sixteenth centuries [w:] War at Sea in the Middle Ages and the Renaissance, red. J.B. Hattendorf, R.W. Unger, Woodbridge, Suﬀolk, 2003, s. 137-150.
Google Scholar

Bałtruszajtys G., Kompanie akcyjne w Polsce w drugiej połowie XVIII w. Z zagadnień początków prawa akcyjnego, «CPH» 11.2/1959, s. 77-128.
Google Scholar

Berger A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953 (1991).
Google Scholar

Bonfante G., Cottino G., Trattato di diritto commerciale, I: L’imprenditore, Padova 2001.
Google Scholar

Braudel F., Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVII w , I: Struktury codzienności Możliwe i niemożliwe, tłum. M. Ochab, P. Graff, Warszawa 1992.
Google Scholar

Braudel F., Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVII w , II: Gry wymiany, tłum. E.D. Żółkiewska, Warszawa 1992,
Google Scholar

Braudel F., Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVII w , III: Czas świata, tłum. J. i J. Strzeleccy, Warszawa 1992.
Google Scholar

Bris Le D., Goetzmann W.N., Pouget S., Introduction, [w:] G. Sicard, The Origins of Corporations The Mills of Toulouse in the Middle Ages, tłum. M. Landry, red. W.N. Goetzmann, New Haven-London 2015.
Google Scholar

Cessi R., Studi sulle Maone medievali, «Archivio storico italiano» 77/1919, s. 5-69.
Google Scholar

Davis J.P., Corporations: A Study Of The Origin And Development Of Great Business Combinations And Of Their Relation To The Authority Of The State, II, 1904.
Google Scholar

Doliński A., Austriackie prawo akcyjne, I: Część ogólna, Lwów 1923.
Google Scholar

Duff P.W., Personality in Roman Private Law, Cambridge 1938.
Google Scholar

Encyclopédie pratique du commerce, de l’industrie et de la fnance, I, red. H. Gillis, Paris 1907-1908.
Google Scholar

Franczak Ł., Spółka akcyjna a prawo akcyjne, Limanowa 2016.
Google Scholar

Gallet L., Les traités de pariage dans la France féodale, Paris 1935.
Google Scholar

Garcia-Garrido M.J., La sociedad de los banquerros, [w:] Studi in onore di Arnaldo Biscardi, III, Milano 1982, s. 373-383.
Google Scholar

Gevurtz F.A., The historical and political origins of the corporate board of directors, http://law.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1762&context=expresso (dostęp: 9 listopada 2018 r.) https://ssrn.com/abstract=546296 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.546296 (dostęp: 9 listopada 2018 r.)
Google Scholar

Goetzmann N., The Origins of Corporations Te Mills of Toulouse in the Middle Ages, red. G. Sicard, tłum. M. Landry, New Haven-London 2015.
Google Scholar

Hryszko R., Januensis, ergo Mercator? Działalność gospodarcza genueńczyków w ziemi lwowskiej na tle kontaktów polskich z czarnomorskimi koloniami Genui w XV w , Kraków 2012.
Google Scholar

Jacyszyn J., Z rodowodu spółek, «Rejent» 1.4/1991, s. 43-59.
Google Scholar

Janczewski S., Prawo handlowe, wekslowe i czekowe, Warszawa 1947.
Google Scholar

Kowecka E., Kompania Manufaktur Wełnianych, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski, I, red. A. Mączak, 1982, s. 00-00.
Google Scholar

Lehman K., Die geschichtliche Entwicklung des Aktienrechts bis zum Code de Commerce, Berlin 1895.
Google Scholar

Levy A.B., Private Corporations and their Control – Part One, Oxon 1950 (2007).
Google Scholar

Litewski W., Wartości prawa rzymskiego, Kraków 2003.
Google Scholar

Lopez R.S., The Commercial Revolution of the Middle Ages, 950-1350, Cambridge 1976 (2005).
Google Scholar

Łabędzki H., Górnictwo w Polsce: opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego, pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym, I, Warszawa 1841.
Google Scholar

Malberti C., Shareholder rights in the early Italian companies: agency problems and legal strategies, [w:] Origins of Shareholder Advocacy, red. J. Koppel, New York 2011, s. 145-167.
Google Scholar

Malmendier U., Law and Finance at the Origin, «Journal of Economic Literature» 47.4/2009, s. 1076-1108.
Google Scholar

Malmendier U., Roman shares, [w:] The Origins of Value The Financial Innovations that Created Modern Capital Markets, red. W. Goetzmann, G. Rouwenhorst, Oxford 2005, s. 31-42, 361-365.
Google Scholar

Marek R., Dwa rodzaje podmiotów rzymskiego obrotu – societas publicanorum i negotiatio per servos communes, s. 57, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/50184/marek_dwa_rodzaje_podmiotow_rzymskiego_obrotu_2014.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 11 października 2018 r.).
Google Scholar

Michalski M., Geneza spółki akcyjnej w obrocie prawnym w Polsce oraz w prawie polskim do 1918 r. , «Monitor Prawa Handlowego» 2/2017, s. 6-16.
Google Scholar

Michalski M., [w:] Spółka akcyjna, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.
Google Scholar

Moraczewski J., Starożytności polskie: ku wygodzie czytelnika porządkiem abecadłowym zebrane, I, Poznań 1842.
Google Scholar

Niczyporuk P., Bankierzy i operacje bankierskie w starożytnym Rzymie, Białystok 2013.
Google Scholar

Oplustil K., Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Google Scholar

Orłowski R., Kompania manufaktur wełnianych, «Res Historica» 23/2006, s. 59-69
Google Scholar

Reynolds S., Fiefs and Vassals: The Medieval Evidence Reinterpreted, Oxford 1994 (2001). Richardot H., Le fief roturier a Toulouse aux XIIe et XIIIe siecles, «RHDE» 14/1935, s. 307-359 i 495-569.
Google Scholar

Richardot H., Quelques textes sur la reprise de censive en fief, «RHDE» 28/1950, s. 338-350.
Google Scholar

Sicard G., Aux origines des sociétés anonymes Les moulins de Toulouse au Moyen Âge, Paris 1953.
Google Scholar

Sicard G., The Origins of Corporations The Mills of Toulouse in the Middle Ages, tłum. M. Landry, red. W.N. Goetzmann, New Haven-London 2015.
Google Scholar

Scott W.R., Te Constitution and Finance of Joint-Stock Companies to 1720, I: Te General Development of Joint-stock System to 1720, Cambridge 1912.
Google Scholar

Slatyer W., Ebbs and Flows of Medieval Empires, AD 900-1400, 2014.
Google Scholar

Sołtysiński S., Wynalazek spółki kapitałowej: o krok od wieczności, «PiP» 50.11/1995, s. 14-25.
Google Scholar

Suski P., Akcje polskich spółek akcyjnych w XVIII wieku Analiza historycznoprawna, «Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa» 5/2012, s. 147-162.
Google Scholar

Émile Szlechter, Le Contrat de société en Babylonie, en Grèce et à Rome, étude de droit comparé de l'Antiquité, Paris 1947.
Google Scholar

Taviani C., [w:] A Companion to Medieval Genoa, red. C.E. Beneš, Leiden–Boston 2018.
Google Scholar

Troplong R.T., Le droit civil expliqué suivant l’ordre du Code Du contrat de société, ou Commentaire des titres IX et X du Code civil, Bruxelles 1843.
Google Scholar

Wojciechowski R., ‘Societas’ w twórczości glosatorów i komentatorów, Wrocław 2002.
Google Scholar

Wustendorfer H., Neuzeitliches Seehandelsrecht, Hamburg 1950.
Google Scholar

Zimmerman R., Te Law of Obligations Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford 1996.
Google Scholar

WHC Nomination Documentation, Te Mining Area of the Great Copper Mountain in Falun, https://whc.unesco.org/uploads/nominations/1027.pdf (dostęp: 9 listopada 2018 r.).
Google Scholar