Autonomy and Coping with Stress in Persons with ASD

Anna Prokopiak

doi:10.21697/fp.2023.2.24

Opublikowane: 2023-12-25

Tom 13 Nr 2 (2023)

Autonomy and Coping with Stress in Persons with ASD

Anna Prokopiak

Forum Pedagogiczne

Dział: Colloquia

https://doi.org/10.21697/fp.2023.2.24

Abstrakt

Przedmiotem analizy empirycznej są zagadnienia związane z autonomią osób ze spektrum autyzmu i jej psychospołecznych uwarunkowań rozwoju, które doprowadzą do ustalenia bezpośrednich przyczyn, szczególnego rodzaju warunków koniecznych dla rozwoju autonomii tj. radzenia sobie ze stresem. Za teoretyczną podstawę prowadzonych badań przyjęto trójskładnikowy model autonomii, według której autonomia to wewnętrzny atrybut człowieka, którego cechą jest sprawstwo (osoba czuje się autorem własnych zachowań), zainteresowanie (refleksja nad wewnętrznymi i zewnętrznymi wydarzeniami) oraz brak poczucia presji i kontroli.

Problemy badawcze dotyczą poziomu autonomii osób ze spektrum autyzmu, poziomu psychospołecznego funkcjonowania w wymiarze radzenia sobie ze stresem osób ze spektrum autyzmu oraz zależności pomiędzy nimi.

W celu uzyskania materiału badawczego zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, w skład którego wchodziły następujące narzędzia badawcze: Indeks Autonomicznego Funkcjonowania (IAF) (Weinstein, Przybylski, Ryan, 2012), The Autism-Spectrum Quotient – Kwestionariusz Zachowania i Osobowości dla dorosłych (AQ), Inwentarz do Pomiaru Radzenia Sobie ze Stresem – MINI – COPE oraz autorski Kwestionariusz wywiadu. Dla potrzeb badań własnych opracowano kwestionariusz wywiadu dotyczący: wieku, płci, stanu cywilnego, zamieszkania, wykształcenia, dochodów, edukacji, przebytej terapii oraz obecnych chorób.

Słowa kluczowe:

Autonomia, stres, zaburzenia ze spektrum autyzmu

Inne teksty tego samego autora

Anna Prokopiak, Jacek Pasternak, Tomasz Gosztyła, Personality factors and post-traumatic growth in fathers of children with autism spectrum disorders , Forum Pedagogiczne: Tom 14 Nr 1 (2024): Religia, religijność i duchowość jako determinanty zdrowia w pedagogice społecznej

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Prokopiak, A. (2023). Autonomy and Coping with Stress in Persons with ASD. Forum Pedagogiczne, 13(2), 335–347. https://doi.org/10.21697/fp.2023.2.24

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Błeszyński J.J. (2019). Change in Approach to Problem of Autism Spectrum Disorders. Towards the Humanistic and Personalistic Perspective of Understanding the Person. „International Journal of Psycho-Educational Sciences”, 8 (2), pp. 21-28. Available: https://www.journals.lapub.co.uk/index.php/IJPES/article/view/1162 (accessed on 20.12.2022).
Cassidy S.A., Bradley L., Bowen E., Wigham S., Rodgers J. (2018). Measurement properties of tools used to assess suicidality in autistic and general population adults: A systematic review. „Clinical Psychology Review” 62, pp. 56-70.
Cheak-Zamora N.C., Maurer-Batjer A., Malow B.A., Coleman A. (2020). Self-determination in young adults with autism spectrum disorder. „Autism”, 24 (3), pp 605-616. Available: https://doi.org/10.1177/1362361319877329 (accessed on 20.12.2022).
Cuesta-Gomez J.L., Vidriales-Fernandez R., Carvajal-Molina F. (2016). Quality of Life in Children and Adolescents With Autism Spectrum Disorder Without Intellectual Disability. „Revista de Neurologia”, 62 (Suppl 1), pp. 33-39. Available: https://doi.org/10.33588/rn.62S01.2015524 (accessed on 20.12.2022).
Eliot L. (2003). Co tam się dzieje? Jak rozwijać mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Poznań: Media Rodzina.
Ghaziuddin M. (2005). Mental health aspects of autism and Asperger syndrome. London: Jessica Kingsley Publishers.
Gutstein S. (2012). Księga RDI. Wytyczanie nowych ścieżek w autyzmie, zespole Aspergera i PDD z Programem Rozwoju Relacji. Warszawa: Fundacja Rozwiązać Autyzm.
Haruvi-Lamdan N., Lebendiger S., Golana O., Horesh, D. (2019). Are PTSD and autistic traits related? An examination among typically developing Israeli adults. „Comprehensive Psychiatry” 89, pp. 22-27.
Kamiński S. (1989). Autonomia. In: Gryglewicz F., Łukaszyk R., Sułowski Z. (eds.). Encyklopedia katolicka, vol. I. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, pp. 1159-1160.
Kanar M. (2019). Wspieranie dorosłych osób ze spektrum autyzmu w Polsce – od rozważań teoretycznych do praktycznej egzemplifikacji. „Ogrody Nauk i Sztuk’. 9 (August 2019), pp. 240-249. Available: https://doi.org/10.15503/onis2019.240.249 (accessed on 20.12.2022).
Kant I. (1998). Groundwork of the Metaphysics of Morals. transl. Mary Gregor. Cambridge: Cambridge University Press.
Kerns C., Roux A., Connell J., Shattuck P. (2016). Adapting Cognitive Behavioral Techniques to Address Anxiety and Depression in Cognitively Able Emerging Adults on the Autism Spectrum. „Cognitive and Behavioral Practice” 23, pp. 329-340.
Kim S.Y. (2019). The experiences of adults with autism spectrum disorder: Self-determination and quality of life. „Research in Autism Spectrum Disorders”, 60, pp. 1-15. Available: https://doi.org/10.1016/j.rasd.2018.12.002 (accessed on 20.12.2022).
Lever A.G., Geurts H.M. (2016). Psychiatric co‐occurring symptoms and disorders in young, middle‐aged, and older adults with autism spectrum disorder. „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 46, pp. 1916–1930. Available: https://doi.org/10.1007/s10803-016-2722-8 (accessed on 20.12.2022).
May T. (2011). Pojęcie autonomii. „Zoom Politikon”, 2, pp. 34-51.
Miś L. (2019). Wideotrening komunikacji ćwierć wieku później. Rozwój Video Home Training/Video Interaction Guidance w pracy socjalnej, psychologii, pedagogice i medycynie. „Zeszyty Pracy Socjalnej”, 24, fasc. 4, pp. 283-296.
Oswald T.M., Winder-Patel B., Ruder S., Xing G., Stahmer A., Solomon M. (2018). A Pilot Randomized Controlled Trial of the ACCESS Program: A Group Intervention to Improve Social, Adaptive Functioning, Stress Coping, and Self-Determination Outcomes in Young Adults With Autism Spectrum Disorder. „Autism Dev Disord”, 48 (5), pp. 1742-1760. Available: https://doi.org/10.1007/s10803-017-3421-9 (accessed on 20.12.2022).
Picci G., Scherf, K.S. (2015). A Two-Hit Model of Autism: Adolescence as the Second Hit. „Clinical Psychological Science”, 3 (3), pp. 349-371.
Płatos M., Wojaczek K., Zawistny A. (2015). W stronę przyjaźni zorganizowanej. Wolontariat koleżeński jako brakujący element kompleksowego systemu wsparcia osób z autyzmem. In: Tomaszewski P., Bargiel-Matusiewicz K., Pisula E. (eds.). Społeczne i kulturowe aspekty niepełnosprawności. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Podgórska-Jachnik D. (2018). (Nie)pełnosprawność a (nie)samodzielność w kontekście autonomii relacyjnej. Niepełnosprawność. „Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, 32, pp. 57-71.
Prokopiak A., Siedlecka K. (2020). Rola wolontariatu rówieśniczego w okresie dojrzewania osób ze spektrum autyzmu. In: Prokopiak A. (ed.). Osoba ze spektrum autyzmu w biegu życia. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Rogers S.J., Dawson G. (2015). Early Start Denver Model dla małych dzieci z autyzmem. Wspieranie komunikacji, uczenia się i rozwoju społecznego. Warszawa: Fundacja Rozwiązać Autyzm.
Ryan R.M., Deci, E.L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. „American Psychologist”, 55 (1), pp. 68-78.
Ryan R.M., Deci, E.L. (2006). Self-regulation and the problem of human autonomy: Does psychology need choice, self-determination, and will? „Journal of Personality”, 74, 1557-1586.
Seltzer M.M., Shattuck P., Abbeduo L., Greenberg J.S. (2004). Trajectory of development in adolescents and adults with autism, „Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews”, 10, pp. 234–247. Available: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15666341 (accessed on 20.12.2022).
Siemiątkowska-Sujka, J. (2019). Model SCERTS w terapii i edukacji dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. „Psychiatria”, 16 (4), pp. 247-254.
Skarżyńska K. (2003). Cele życiowe, zaufanie interpersonalne i zadowolenie z życia. „Psychologia Jakości Życia”, 2, pp. 35-49.
Späth E., Jongsma K. (2020). Autism, autonomy, and authenticity. „Medicine, Health Care and Philosophy”, 23, pp. 73-80.
Szafrańska A. (2018). Sieci społeczne i sieci wsparcia społecznego rodzin osób dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, 30, pp. 207-221.
Szmania L. (2016). Możliwości i ograniczenia osób z zaburzeniami spektrum autyzmu w realizacji własnych wizji dorosłości. „Studia Edukacyjne”, 39, pp. 331-349. Available: https://doi.org/10.14746/se.2016.38.19 (accessed on 20.12.2022).
Weinstein N., Przybylski A.K., Ryan R.M. (2012). The index of autonomous functioning: Development of a scale of human autonomy. „Journal of Research in Personality”, 46, pp. 397-413. Available: https://doi.org/10.1016/j.jrp.2012.03.007 (accessed on 20.12.2022).
Wojtowicz E. (2014). Motywowanie do szczęścia poprzez wspieranie autonomii dziecka – perspektywa teorii autodeterminacji. „Fides et Ratio” 3919, pp. 29-37. Google Scholar