Podmiotowość informacyjno-komunikacyjna w środowisku mediów cyfrowych jako cel edukacji

Konrad Ciesiołkiewicz

doi:10.21697/fp.2025.1.11

Opublikowane: 2025-08-27

Tom 15 Nr 1 (2025)

Podmiotowość informacyjno-komunikacyjna w środowisku mediów cyfrowych jako cel edukacji

Konrad Ciesiołkiewicz

Forum Pedagogiczne

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.21697/fp.2025.1.11

Abstrakt

W artykule poddano analizie różne podejścia do podmiotowości człowieka, odczytując ją przez pryzmat procesów komunikacyjnych zapośredniczonych w mediach cyfrowych oraz wyzwań stojących przed edukacją. Ze względu na dynamikę zmian społecznych wywoływanych rozwojem technologii informacyjnych dokonano autorskiej definicji odrębnego rodzaju podmiotowości – podmiotowości informacyjno-komunikacyjnej – jako kategorii umożliwiającej trafniejsze odczytywanie kondycji człowieka, w szczególności dzieci i młodzieży, w środowisku mediów cyfrowych, stanowiących integralną część systemu społecznego. Używając też kategorii przeciwstawnej – alienacji informacyjno-komunikacyjnej – zaprezentowano przykłady oraz mechanizmy uprzedmiotowienia młodych ludzi, wynikające z przyjęcia paradygmatu komercyjnego oraz braku transparentności systemów rekomendacyjnych opartych na algorytmach. W celu ochrony dzieci i młodzieży przed wszelkimi formami przemocy oraz potrzebą tworzenia właściwych warunków do życia i rozwoju potencjału młodych ludzi wskazane zostały aksjologiczne i metodyczne propozycje dla edukacji formalnej i pozaformalnej.

Słowa kluczowe:

podmiotowość informacyjno-komunikacyjna, podmiotowość, edukacja, media cyfrowe

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Ciesiołkiewicz, K. (2025). Podmiotowość informacyjno-komunikacyjna w środowisku mediów cyfrowych jako cel edukacji. Forum Pedagogiczne, 15(1), 123–133. https://doi.org/10.21697/fp.2025.1.11

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Amnesty International, Kanał „Dla Ciebie” na TikToku rozpowszechnia wśród młodych osób treści szkodliwe dla zdrowia psychicznego, dostępny na: https://www.amnesty.org.pl/tiktok-rozpowszechnia-tresci-szkodliwe-dla-zdrowia-psychicznego/ (otwarty 22.04.2025).
Google Scholar

Babik W. (2014). Ekologia informacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Babik W. (2016). Środowisko informacyjne człowieka. W: Babik W. (red.), Nauka o informacji, Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Google Scholar

Baker K., Ging D., Brandt Andreasen M., Recommending Toxicity: The role of algorithmic recommender functions on YouTube Shorts and TikTok in promoting male supremacist influencers, dostępny na: https://antibullyingcentre.ie/wp-content/uploads/2024/04/DCU-Toxicity-Full-Report.pdf (otwarty 22.04.2025).
Google Scholar

Brzozowski W. (2021). Prawo do prywatności. W: Brzozowski W., Krzywoń A., Wiącek M. (red.), Prawa człowieka. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar

Ciesiołkiewicz K. (2023). Kondycja dialogu społecznego i podmiotowości komunikacyjnej instytucji dialogu społecznego na przykładzie Rady Dialogu Społecznego. Rzeszów: Newsline.
Google Scholar

Ciesiołkiewicz K. (2025). Środowisko cyfrowe – w pułapce przemocy instytucjonalnej. W: Bigaj M., Ciesiołkiewicz K., Mikulski K., Miotk A., Przewłocka J., Rosa M., Załęska A., Internet dzieci. Raport z monitoringu obecności dzieci i młodzieży w internecie. Warszawa: Instytut Cyfrowego Obywatelstwa − Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15.
Google Scholar

D’Haenens L., Joris W., Bossens E. (2022). Synthesis of ySKILLS results. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven.
Google Scholar

Economist Impact, Szacunki dotyczące narażenia dzieci na krzywdy seksualne w sieci i ich czynników ryzyka. Badanie doświadczeń z dzieciństwa 18-latków w czterech krajach europejskich, dostępny na: https://www.weprotect.org/wp-content/uploads/WeProtect_Economist-Impact_European-online-sexual-harms-study_report_Poland-translation.pdf (otwarty 22.04.2025).
Google Scholar

Frau-Meigs D. (2019). Dezinformacja, radykalizacja i inne zaburzenia informacyjne – wnioski dla kompetencji medialnych i informacyjnych. W: Ratajski S. (red.), Edukacja medialna jako wyzwanie. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie − Polski Komitet do spraw UNESCO.
Google Scholar

Freire P. (2017). Pedagogy of the Opressed. London: Penguin Random House.
Google Scholar

Goban-Klas T. (2004). Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Jolley D., Douglas K., Skipper Y., Conspiracy theories start to take hold at age 14, study suggests, dostępny na: https://theconversation.com/conspiracy-theories-start-to-take-hold-at-age-14-study-suggests-156006 (otwarty 22.04.2025).
Google Scholar

Kępiński A. (2001). Melancholia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Kępiński A. (2002). Lęk. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Kołodziej J. (2006). Mediatyzacja. W: Pisarek W. (red.), Słownik terminologii medialnej. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Korzeniowski K. (1983). Podmiotowość człowieka. Metateoretyczne ramy teorii. W: Korzeniowski K., Zieliński R., Daniecki W. (red.), Podmiotowość jednostki w koncepcjach psychologicznych i organizacyjnych. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Kozielecki J. (2000). Psychologiczne koncepcje człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Kozielecki J. (2004). Społeczeństwo transgresyjne. Szanse i ryzyko. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.) (2019). Pedagogika. Podręcznik akademicki, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Lange R., Wrońska A., Ładna A., Kamiński K., Błażej M., Jankiewicz A., Rosłanien K. (2023). Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców. Warszawa: NASK Państwowy Instytut Badawczy.
Google Scholar

Meighan R. (1993). Socjologia edukacji. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Google Scholar

Miotk A. (2024). Świadomość algorytmiczna a ewolucja widowni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Google Scholar

Pomiankiewicz Ł. (2013). Podmiot wobec struktur społecznych. Jeana-Paula Sartre’a i Pierre’a Bourdieu konceptualizacja podmiotowości społecznej. „Studia Socjologiczne”, nr 2(209), s. 47−69.
Google Scholar

Radlińska H. (1935). Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Google Scholar

Schirach F. (2022). Każdy człowiek. Kraków−Budapeszt−Syrakuzy: Wydawnictwo Austeria.
Google Scholar

Szarfenberg R. (2016). Empowerment. W: Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B. (red.), W kręgu pojęć i zagadnień współczesnej polityki społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323525028.pp.99-112
Google Scholar

Szkudlarek T. (2009). Media. Szkic z filozofii i pedagogiki dystansu. Kraków: Impuls.
Google Scholar

Szpunar M. (2008). Czym są nowe media – próba konceptualizacji. „Studia Medioznawcze”, nr 4(35), s. 31−40.
Google Scholar

Sztompka P. (2020). Słownik socjologiczny. 1000 pojęć. Kraków: Znak.
Google Scholar

The News Literacy Project, News literacy in America: A survey of teen information attitudes, habits and skills, dostępny na: https://newslit.org/wp-content/uploads/2024/10/NLP-TeenSurvey-Report-2024.pdf (otwarty 22.04.2025).
Google Scholar

Tischner J. (2008). Etyka solidarności oraz Homo sovieticus. Kraków: Znak.
Google Scholar

Wielecki K. (2003). Podmiotowość w dobie kryzysu postindustrializmu. Warszawa: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Wolton D. (2022). Informacja i komunikacja. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Wróblewska M., Algorytmy Traumy. Jak Facebook karmi się twoim lękiem, dostępny na: https://panoptykon.org/algorytmy-traumy-2-podcast (otwarty 22.04.2025).
Google Scholar

Zieliński R. (1983). Koncepcja poczucia podmiotowości na tle teorii i badań psychologii społecznej. W: Korzeniowski K., Zieliński R., Daniecki W. (red.), Podmiotowość jednostki w koncepcjach psychologicznych i organizacyjnych. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar